|  |  |  |  |  |  |  | 

Zuqa batır 150 jıl Sayasat Suretter söyleydi Tarih Twlğalar Qazaq handığına 550 jıl Qazaq şejiresi

Ospan Batırdıñ Çoybalsan marşalğa jazğan hatı

Ospan batter Katy

Surette Ospan Batırdıñ 1944 jılı naurız ayında Çoybalsan marşalğa jazğan hatı berilgen. Hatta Ospan Batırdıñ öz qolı qoyılğan, möri (tañbası) basılğan.
Hattıñ audarması:
Asa qwrmetti marşal joldasqa sälem
(jazamın mänisi:)
Ol jaqtağı bizdiñ äskerlerdiñ kemşilik* närseler bolsa bizdiñ mına barğan kisilerden aytıp jiberiñizder. Jäne de sol äskerler jaudı qamap alğan eken, assa 10 kün, qala berse 6-7 kün, şamaları bolsa qamasın, eger azıq basqalay närseleri bolsa onı bwl jerden tolıq qıp beremiz, kemşilik* närselerine biz mindettimiz, sol üşin äskerlerge osı habarlardı dan'bau* arqılı tiilse eken dep qwrmetpen Batır Ospan (qoltañbası, möri).
33. 3/3
Qısqaşa tüsindirme:
Kemşilik*: hatta bwl söz minezdeme mağınasında emes, qajettilik, bwyımtay, kerek-jaraq siyaqtı äleumettik häm twrmıstıq mağınada qoldanıp twr.
Dan'bau* (qıtayşa:电报): dian' bao, telegramma yağni jedelhat.
Eskertu: Hat nwsqası 2016 jılı Moñğoliyada jarıq körgen “Ospan Batır” attı 440 bettik ğılmi eñbekten alındı. Eñbekti şığaruşılar:
H.BAT-OÇIRIN BOLD
H.BAT-OÇIRIN TUYAA144592857_1961143187382592_6589511144569910192_n
1943 jılğı Ospan-Çoybalsan kezdesui, ekijaqtı ortaq kelsimşarttarğa otıruı jaña sayasi kezeñniñ bastaluı edi. Sol jılı Altayda wlt-azattıq köterilispen jüyeli aynalısatın uaqıtşa ükimet qwrıldı. Uaqıtşa ükimettiñ törağası, qomandanı, jeke äskeri jäne alğan qoyğan sayasi maqsattarı boldı. Uaqıtşa ükimettiñ tuı, is-qağazı, ükimet ağzaları boldı. Surette körsetilgen hat ülgisi, qoltañba häm mör sonıñ tarihi däleli edi. Biraq, keyin sovet odağı Altayda qwrılğan osı uaqıtşa ükimetke büyregi az bwrıldı, öñirdegi sayasi jobanıñ kartasın qayta şilap jaña sayasi oyındardı wyımdastırdı. Mwnıñ birqanşa sebebi bar edi, olar:
Birinşi sebep: Germaniyada qwrlığan Türkistan Legionınıñ din isterin basqaratın legion müftiligi qwrıladı da, olar sovet qwramındağı türki mwsılmandarğa sayasi häm ruhani propaganda jasay bastaydı. Sovet ortalıq biligi Germaniyanıñ dini propagandasınıñ ıqpalın älsiretu maqsatında 1943 jılı Taşkende dini basqarma SADUM-dı jasaqtap şığadı. SADUM-ğa qarastı Qazaqstan dini basqarması da qwrıladı, onı Qaziat dep ataydı. SADUM jasaqtala sala eldegi dini ahualdı qayta jandandırğan-sımaq boladı, meşitter qaytadan soğıladı, dini kitaptar qaytadan jarıq köredi. SADUM qwrıla sala Moñğoliya Bayan-Ölgiyde, Altay, Şäueşek, Qwljada öz propagandasın bastap ketedi. Äsirese Qwlja taranşı, özbek, tatarları SADUM ıqpalına wşırap sovet propagandasın aymaqtarğa tarata bastaydı. Biraq, Altay halqı bwrınğı işandıq jäne qazılıq Bwhara islam mektebi men dästürin berik saqtağandıqtan sovettik dini sayasattıñ ıqpalın, dini kadrların moyındamay qoydı. Altayda Äbilpeyizwlı Kögeday wrpaqtarı kereydiñ han-töresi, Bwharalıq Mwhambet işan wrpaqtarı kereydiñ eşeni (işanı) bolıp bekitilgenine jüz jıldar ötkendikten dini häm sayasi ömirlerin bir jolda özgertu asa qiın edi. Sol sebepti sovettiñ sayasi häm din atın jamılğan ruhani propagandası bwl ölkeni aynalıp ötip jattı. Altay sol beti twra berse qazaqtardıñ keyingi sayasi jağdayı sovettiñ öñirdegi sırtqı sayasatına sözsiz kereğar ıqpal etedi, bwl sovettiñ paydasına şeşilmeydi. Bwl birinşi sebep!145311572_1961143170715927_991741230732815477_n
Ekinşi sebep: Altay halqı 1939-40 jj bastap wlt-azattıq töñkeriske belsendi aralasqandıqtan ölkedegi qıtaydıñ äskeri küşi negizinen Altayğa auuıp Qwlja siyaqtı halqı tığız, etnikalıq qwramı kürdeli öñirler strategiyalıq jaqtan beyğam qaladı. Bılayşa aytqanda İle ualayatındağı qıtaydıñ äskeri küşi Altayğa jwmsalıp bwl aymaq barınşa qorğanıssız küyde qalıp qoyadı. Ol kezde yağni 1943-44 jj Almatıda “Şıñjañ mäselesi” jiti qadağalanıp baqılauda edi. Jüzdege kadrlar “Şıñjañ mäselesi” boyınşa tıñdaudan, dayındıqtan ötetin. Olardı Järkent, Qorğas arqılı beyğam el Qwljağa jetkizu tiimdi-tin. Sosın sovet pen SADUM adamdarı Qwljada köbirek ügit-näsihat jürgizdi, tipti Qwljadağı sovet konsul'stvosı öte belsendi boldı.
Üşinşi sebep: İle ualayatı qazaq halqınıñ basım sandı boluına qaramastan köpwlttı, köpdindi, köptildi aymaq edi. Sovet üşin öñirdegi sayasatqa tatırmas mümkindik. Ükimet qwramın är halıqtan jasaqtau, naqtı qay etnikalıq toptıñ müddesin anıq körsetpeu keyingi bölu men bileudiñ bügingi alğı şartı-tın. Sovet konsulı, SADUM kadrları 1943 jıldan bastap Qwljadağı bay-şonjarlarğa aşıq ügit-näsiqat jasap aldın astırtın töñkeris jasauğa kelistirdi.
Bwl ölkeniñ tarihına qatıstı ğılmi aynalımğa tüsken eñbekterde öñirge tike qatıstı dini-ruhani mäseleler asa auqımdı zerttelmey keledi. Eger şındap kirisip zerdelense bir ğana dini-ruhani mäselelerden öñirdiñ sayasi tarihına qatıstı keybir janama faktorlardı anıq bayqauğa bolatın edi.
Eldes ORDA
01.02.2021

Related Articles

  • “Putin oñbay qatelesti”. Baydenniñ Kievke saparı jaylı ne belgili?

    Azattıq radiosı AQŞ prezidenti Djo Bayden (sol jaqta) men Ukraina basşısı Vladimir Zelenskiy (oñ jaqta) Kievtegi Mihaylov şirkeuinde. 20 aqpan, 2023 jıl.  AQŞ prezidenti Djo Bayden Ukrainadağı soğıstıñ bir jıldığı qarsañında Kievke bardı. Onıñ Ukrainağa saparı bwğan deyin habarlanbağan. Baydenniñ Kievke saparınıñ anıq-qanığı. BAYDENNİÑ HABARLANBAĞAN SAPARI  20 aqpanda tüs aua Bayden men Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiydiñ Kievtegi Mihaylov şirkeuinde jürgen suretteri taray bastadı. Ukrainalıq basılımdar AQŞ prezidenti şirkeuge soğısta qaza bolğan ukrainderdiñ ruhına tağzım etuge barğanın jazdı. Keyin Zelenskiy Telegram-dağı arnasında “Djo Bayden, Kievke qoş keldiñiz! Sizdiñ saparıñız – Ukraina halqına öte ülken qoldau” dep alğıs bildirdi. Keyin Baydenniñ özi de Kievke Ukraina prezidentimen kezdesuge kelgenin rastadı. Bayden (sol jaqta)

  • “Ukrainağa äskeri wşaq beruge qaşan Batıstıñ batılı jetedi?” Britan marşalı Greg Begvellmen swhbat

    Vaja TAVBERIDZE Rumıniyadağı äskeri bazadan wşıp bara jatqan amerikalıq F-16 äskeri wşağı. Beytarap suret. Bwrın Ukrainağa äskeri tank beru mäselesi aytıs tudırıp kelse, endi äskeri wşaq turalı pikirtalas bolıp jatır. Wlıbritaniya birikken korol'digi äskeri äue küşteriniñ bwrınğı qolbasşısı, aviaciya marşalı Greg Begvell Azattıqtıñ Gruzin qızmetine bergen swhbatında Resey aviaciyasınıñ osal jağı jaylı, Ukraina Batıstan äskeri wşaq alsa, jağday qalay özgerui mümkin ekenin aytıp berdi. Resey basqınşılığına qarsı küresip jatqan Ukrainanıñ äskeri äue küşteri köbine sovet kezinen qalğan MiG wşaqtarın paydalanadı. Kiev Batıs elderinen birneşe ret äskeri joyğış wşaq swrağan. Biraq AQŞ ta, Wlıbritaniya da äzirşe könbey otır. Olar soğıstı uşıqtırıp jiberuden qauiptenetinin alğa tartıp, basqaşa äskeri kömek berudi jön köredi.

  • KENESARI HANĞA TAĞZIM

    Jüz elu jıl! Biıl Kenesarı hannıñ şäyit bolğanına bir jüz elu jıl toldı. Kenesarı ğana emes. Naurızbay bahadwr swltan, Erjan swltan, Qwdaymende swltan. Qıpşaq Iman batır, Tama Qwrman batır, Dulat Bwğıbay batır, Dulat Jauğaş batır, Dulat Medeu bi, qılıştıñ jüzi, nayzanıñ süñgisi bolğan tağı qanşama azamat. Qazaq Ordasınıñ eñ soñğı jaraqtı jasağında qalğan üş mıñnan astam alaman. Bäri de şäyit boldı.Kenesarı hannıñ, onıñ eñ soñğı jauınger serikteriniñ qasietti qanı şaşılğan aqırğı sağatta tört ğasır boyı töre tañbalı qızıl tuı jelbiregen wlı memleket Qazaq Ordası şayqalıp barıp qwladı. Alaş balası sonau Üysin, Ğwn, Türik zamanınan tartılğan, Altın Ordağa jalğasqan, Qazaq Ordasına wlasqan, Ortalıq Aziya tösinde jiırma ğasırdan astam, ğalamat wzaq uaqıt

  • 87. KİP-KİŞKENE FOTOBOMBA

    Uebbtıñ MIRI aspabın sınau derekterin qarastırıp otırğan ğalımdar kütpegen jañalıq aştı. Sınaq kezinde basqa nısan baqılansa da, Uebb teleskopı ülkendigi nebäri 100–200 metrlik asteroidtı kezdeysoq tüsirip alıptı! Mars pen YUpiter orbitaları arasındağı Negizgi asteroidtar beldeuinde ornalasqan dene Uebb körgen eñ kişkentay nısan bolsa kerek. Negizgi beldeudegi kişkentay asteroidtar iri körşilerine qarağanda naşar zerttelgen, öytkeni olardı osınşa qaşıqtan baqılau qiın. Uebbtıñ bolaşaq arnayı baqılauları astronomdarğa mwndağı 1 kilometrden kişi asteroidtardı zerttep, Kün jüyesiniñ tüzilu model'derin naqtılauğa mümkindik beredi. Astronom Tomas Myullerdiñ pikirinşe, tosınsıy üşin Uebbtıñ osı kişkene deneni 100 million kilometr qaşıqtıqtan köre alatın tañğajayıp sezimtaldığına raqmet aytuımız kerek. Jäne bwl soñğı tosınsıy bolmas. Ğılımi wjım Kün jüyesi jazıqtığın (al Kün

  • Ministrlik Sarışağanda zenit raketası bölimşeleriniñ wrıs atıstarı ötkenin habarladı

    Sarışağandağı äue şabuılınan qorğanıs jattığuı. Qazaqstan qorğanıs ministrligi taratqan suret. Aqpan, 2023 jıl.  Qazaqstan qorğanıs ministrligi 2 aqpanda Resey jalğa alğan Sarışağan poligonında äue qorğanıs küşteriniñ zenit raketası bölimşeleri wrıs atısı qimıldarın ötkizgenin habarladı. Jattığudıñ negizgi maqsatı “jeke qwramnıñ äskeri jäne azamattıq infraqwrılım nısandarına jasalğan äue şabuıldarına toytarıs beru dayındığın tekseru” dep aytıladı. Qorğanıs ministrliginiñ habarlauınşa, “qoldanıstağı qazirgi zamanğı zenit raketası keşenderi cifrlıq radiolokaciyalıq stanciyalarmen jabdıqtalğan”. Ministrliktiñ habarlamasında raketa keşeniniñ atı atalmaydı. Alayda habarlamadan reseylik “Buk” keşeni sınalıp jatqanı bayqaladı. Aqparatqa qarağanda, radiolokaciyalıq barlau qızmeti “wşaq jäne raketatektes” drondardı anıqtağannan keyin jauıngerler dayın emes poziciyalarğa jıljığan. “Keşender öristetilip, şarttı qarsılastıñ qwraldarı joyılğan”. “Zamanaui zenit raketası keşenderiniñ kömegimen biz naqtı uaqıt rejiminde

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: