Jügirtpeler
 |  |  | 

Köz qaras Sayasat

AQŞ-Qıtay-Resey üştik derjavanıñ talas-tartısı Ortalıq Aziyanı ıñğaysız jağdayğa qaldıruı mümkin…

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  May 23, 2021
Şağın Saraptama
Esteriñizde bolsa osıdan bir jarım jıl aldına Auğanstan jäne Ortalıq Aziya taqırıbı boyınşa bir swqbat jasağan edik. Sondağı keybir boljaldı tüyitkilder däl qazir älemdik sayasi arenada keñinen pikir-talasqa salınıp jatır. Arı qaray…
Birinşi, Älemdik iri aqparat közderi AQŞ äskeri Auğanıstannan tolıq şegingen jağdayda tuındaytın geo-sayasi ahualdı qızu talqığa salıp jatır. AQŞ (jäne NATO) äskeri tolıq şeginse Auğanstan ükimeti eldegi tınıştıqtı qamtamasız qıla ala ma; Auğanıstandağı islami küşter neni josparlap jatır; Auğanıstandağı jağday aldağı kezeñde qıtayğa qalay ıqpal jasauı mümkin; Qıtaydıñ qandayda bir strategiyalı josparı bar ma; tb özekti taqırıp qazaq baspasözinde täuelsiz häm tarapsız talqığa salınuı kerek.
Ekinşi, AQŞ äskeri tolıqtay şegingen jağdayda Ortalıq Aziyanı qanday qauip jäne qanday strategiyalıq mümkindikter kütip twr; Reseydiñ öñirdegi äskeri-sayasi ıqpalı odan sayın arta tüspey me; Qıtaydıñ Ortalıq Aziyağa bağıttalğan geo-strategiyalıq sayasatı qanday özgeriske wşırauı mümkin; Resey-Qıtay qatınastarı Ortalıq Aziya üşin jaña bäsekegeniñ alañına aynalmay ma; Mümkindigi qaysı, qaupi qaysı;
Üşinşi, AQŞ aldağı uaqıtta Auğanıstandağı qauipsizdikti jiti qadağalap tejep otıruı üşin jaqın aymaqtıñ birinen “äskeri baza” qwruı bek mümkin. Bwl baza naqtı qayda qwrılmaqşı; Ortalıq Aziyada ma älde Pakistanda ma nemese qay elde; Ortalıq Aziyadağı qaysı elde qwru ıqtimaldığı salıstırmalı türde joğarı, Özbekstan, Qazaqstan älde Täjikstan; Bwğan Resey men Qıtay qalay qaraydı; Ortalıq Aziya aymaqtıq derjavalardıñ jaña talas-tartıs oşağına aynaluı öñirdegi diktaturlıq jüyege qalay ıqpal jasauı mümkin; Ortalıq Aziyanıñ öz işindegi sayasi-äskeri bäseke arta tüsey me; Auğanstan faktorı Aqş-Ortalıq Aziya qatınastarına oñ ıqpal bere me;
Törtinşi, Reseydiñ strategiyalıq josparı Ündi-Tınıq Mwqit Aymağına şığu, ol äu bastan tüsinikti. Biraq soñğı kezde Özbekstan-Pakistan qatınastarı oylanta bastadı. Özbekstannıñ soñğı uaqıttağı qadamı Ündi-Tınıq Mwqit aymağına qaray jıljıp baradı. Özbekstan Pakistanmen tolıq kelisse Ündi Mwqit arqılı älemdik narıqqa şığudı josparlap otır. Ol üşin Auğanstan twraqtı äri qauipsiz boluı tiis. AQŞ üşin Ortalıq Aziyadağı birden bir mümkindigi joğarı el- Özbekstan. Alda-jalda AQŞ Ortalıq Aziyada äskeri baza qwrmaqşı bolsa Özbekstan eñ tiimdi elder qatarına jatadı. Wjımdıq Qauipsizdik Wyımınan şığıp ketken jäne şetel küş äskeri bazasınıñ elde qwrıluın qwqıqtıq zañ baptarımen tiım salıp qoyğan Özbekstan älde qandayda bir zañnamalıq reformalar arqılı özgeris engize saluı äbden mümkin. Ärine, bwl tek naqtı kelisilgen jağdayda…
Besinşi, soñğı kezde Reseydiñ wltşıl deputattarı “Ortalıq Aziya Ämirligi qwrılıp, ortalığı Taşken boluı kerek” degen pikirlerin aşıq aytıp jür. Bwl janamalay bolsa da Reseydiñ şınayı közqarasın ayşıqtay aladı. Ortalıq Aziya elderiniñ belgili deñgeyde biriguin AQŞ bastağan batıs küşteri de qoldaydı. Biraq, ol naqtı kimniñ sayasi qolşoqparına aynaluı kerek, ol jağı öte talastağı taqırıp. Resey Ortalıq Aziya bizdiñ alaqanımızda birikse deydi jäne tamtwmdap bolsa da qadamdar jasap jatır. Qazaqstan-Özbekstandağı “Türkistandıq” reformalardıñ jasaluı sonıñ bir körinisi.
Altınşı, Ortalıq Aziya elderi arasındağı ıntımaqtastıq AQŞ nazarın qattı audarıp jatır. Qıtay da Ortalıq Aziyağa öz ıqpalın jürgizgisi keledi. AQŞ-Qıtay-Resey üştik derjavanıñ talas-tartısı Ortalıq Aziyanı ıñğaysız jağdayğa qaldıruı mümkin. Bwğan Ortalıq Aziyadağı “su mäselesi” men “etnikalıq toptar” jäne “dini küşter” qaqtığıstarın qosıñız. Bwrın Resey öñirdegi osı qaqtığıstardı sıltau etip öz ıqpalın barınşa arttıruğa tırısatın, soñğı kezde ol poziciyasınan özgerip jatır. Onda Resey qanday jaña strategiyalı sayasattı jobalap jatır, sol jağı qızıq.
Jetinşi, Qazaqstan üşin eñ auır, eñ qiın strategiyalı kezeñder bastalıp jatır. Öñirde Özbekstan öte kürdeli işki-sırtqı problemalarına qaramastan naqtı qadamdar men reformalar jasap jatır, bwl alda Qazaqstan üşin ülken bäseke degen söz. Eger Özbekstan AQŞ-pen kelise otırıp Auğanstan twraqtılığın qamtamasız qılsa Pakistan arqılı Ündi-Tınıq Mwqit aumağına erkin şığadı, bwl Özbekstandı wşqan qwstay samğatatın mümkindik. Al, Qazaqstan işki qwrlıqtıq tüyitkilderdiñ arasında kömilip qala beredi. Sol üşi naqtı reforma jäne anıq strategiyalıq josparlar kerek. Tipti Özbekstanmen birige otırıp ortaq strategiyalı maqsattar qwrsa Ündi Aumağına Qazaqstan da qamsız şığa aladı. Onda Türkistan-Şımkent-Taşkent-Samarqan jolı arı qaray Auğandı basıp Pakistan Karaçige jalğasu bek mümkin. Bwl qazirşe tek qiyaldağı joba.
Qazirşe osı, keyin tağı jazamız.
Eskertu: suret BBS-dan alındı.
Eldes ORDA
23.05.2021

Related Articles

  • Til jöninde talay jazıldı ğoy…

    Til jöninde talay jazıldı ğoy…

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Biraq bwrınnan aytılatın eki princip sol bayağı özgermeydi. Sebebi onı uaqıt jäne özge elderdiñ täjiribesi däleldedi: 1. Zañ, jarlıq, ereje, şeşimdermen tilge swranıs tuğızu. Onsız til eşkimge kerek emes. Til aqşa tabuğa, bilim aluğa, özgemen baylanısqa tüsuge qajet bolğanda ğana swranısqa ie boladı, sonda ğana adamdar mäjbürli türde üyrenedi. Şetelde oqığıñ kele me, IELTS, TOEFL tapsır. Ol üşin ağılşın oqı. Halıqaralıq kompaniyada istep, köp jalaqı alğıñ kele me, aldıñğı söylemde jazılğan şarttardı orında. Swranıs tuğızu mehanizmi osılay jwmıs isteydi. 2. Til iesi sanalatın wlt ökilderiniñ principşildik tanıtuı. YAğni, tiliñ keñ tarasın deseñ, onı keñ qoldan. Üyde, tüzde, basqa jaqta. Angliyada türiktiñ kafesine kirseñ, özara türikşe söylesetin. Astanada üy jöndeymiz dep

  • Tramp Ukrainanı Reseymen Türkiyada kezdesuge ündedi. Zelenskiy “Putindi kütetinin” ayttı

    Tramp Ukrainanı Reseymen Türkiyada kezdesuge ündedi. Zelenskiy “Putindi kütetinin” ayttı

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    AQŞ prezidenti Donal'd Tramp AQŞ prezidenti Donal'd Tramp Ukrainanı Reseymen 15 mamır küni Stambwlda kelissöz ötkizuge”dereu” kelisuge şaqırdı. “Resey prezidenti Vladimir Putin Ukrainamen atıstı doğaru turalı kelisimge qol qoyuğa wmtılıp otırğan joq – onıñ ornına beysenbi küni Türkiyada osı qandı qasaptı toqtatuğa qatıstı kelissöz ötkizudi wsındı. Ukraina ol kezdesuge dereu keliskeni jön”, – dep jazdı Tramp Truth Social äleumettik jelisinde. Tramptıñ jazbasınan Ukraina wsınğan jäne Europa odağınıñ jetekşi elderi qoldağan bastı şart – äueli maydan şebinde 30 künge atıstı toqtatudı talap etip otırmağanı añğarıladı. “Kem degende, qanday da bir mämilege kelu mümkin be, sonı ayqındauğa boladı. Al eger mümkin bolmasa – Europa elderiniñ basşıları men AQŞ jağdaydı tolıq tüsinip, tiisti äreket jasay

  • Karin Erlan mırza, qazaq tili joyılıp ketedi dep otırğan eşkim joq.

    Karin Erlan mırza, qazaq tili joyılıp ketedi dep otırğan eşkim joq.

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Karin Erlan mırza, qazaq tili joyılıp ketedi dep otırğan eşkim joq. Söyleuşiler sanı 15 mlnğa jetetin til aldağı kemi 1-2 ğasırda joyılmaytını anıq. Qoğamnıñ talabı – qazaq tili tolıqqandı memlekettik til funkciyasın atqara bastauı. Jäne ol bastamanıñ köş basında prezidenttiñ özi men memlekettik apparat twrğanın talap etemiz. Qazirgi situaciyanı qalky bağalauğa boladı? Qazir qazaq tili yağni memlekettik til şın mäninde qosımşa til, janama til, audarma tili ğana bolıp twr. Onı neden bayqaymız? Erlan mırza, qol astıñızdağı apparattıñ qwjat aynalımına nazar salıp köriñiz. Tipti küzetşiler men tazalıqşı sanitarlarğa taratatın qwjattıñ özi tek orısşa jasaladı. Oğan tolıq senimdimin. Buhgalteriyañızğa nazar salıñız, barlıq qwjat tek orısşa jüredi. Memlekettiñ kez kelgen bastamasına nazar salıñız,

  • “Alaş“ sıylığı – öte qauipti sıylıq.

    “Alaş“ sıylığı – öte qauipti sıylıq.

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    “Alaş“ sıylığı – öte qauipti sıylıq. Alaş” sıylığın alğan soñ Alaş üşin otqa da, suğa da tüsuge tura keledi. “Alaş” sıylığın talantı men küreskerligi qatar twrğan aqın, jazuşı aladı. “Alaş” sıylığınıñ laureatı Alaş kösemderi – Älihan, Ahmetter sıqıldı Alaştı alañdatqan kez kelgen mäselege oy-pikirin aşıq aytadı jäne aq aytadı. Jusan tübine bwqpaydı. Kerek bolsa abaqtığa da qamaladı. “Alaş“ sıylığınıñ laureatı “men lirik edim”, “mahabbattı ğana jırlaytın edim”, “twmsa tabiğattı ğana süyetin edim”, “tenderim bar edi, qızmette edim, qoğamda, sayasatta şaruam joq” dep, billiard oynap, mereytoydan mereytoyğa şapqılap jüre almaydı. Öytetin bolsa, öte zor qatelikpen berilgen “Alaş” sıylığın Twmanbay atındağı, Mırzatay atındağı sıylıqtarğa, tağı da basqa özine say ağa buın atındağı

  • Qazaq jeriniñ qilı tağdırı

    Qazaq jeriniñ qilı tağdırı

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Bügingi tañda, 1920 jılı qwrılıp, 1925 jılı birigui ayaqtalğan Qazaq respublikasınıñ 1925-1936 jıldardağı jer kölemi men qazaq halqınıñ sanı turalı naqtı ğılımi zertteu jwmısı joq. Olay deuge, Ş.Ş.Uälihanov atındağı Tarih jäne etnologiya institutı 2000 jıldardıñ birinşi onjıldığında şığarğan «Qazaqstan tarihı» attı akademiyalıq 5 tomdıqta berilgen derekter men sol HH ğasırdıñ 20-30 jıldarında jarıq körgen resmi eñbekterdegi statistikalıq mälimetterdiñ müldem säykes kelmeytini negiz boladı. Biz, atalğan institut ğalımdarı şığarğan akademiyalıq 5 tomdıqtağı mälimetterdiñ dwrıstığına ülken kümän keltiremiz jäne onda halıq sanınıñ da, jer köleminiñ de kemitilip berilgeni turalı mälimdeymiz. Bügin osı maqalamızda halıq sanına qatıstı emes, jerimizdiñ kölemi men onı jırımdau tarihına qatıstı toqtalatın bolamız. 1924 jıldıñ soñında Orta Aziya men

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: