Jügirtpeler
 |  |  | 

Köz qaras Sayasat

AQŞ-Qıtay-Resey üştik derjavanıñ talas-tartısı Ortalıq Aziyanı ıñğaysız jağdayğa qaldıruı mümkin…

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  May 23, 2021
Şağın Saraptama
Esteriñizde bolsa osıdan bir jarım jıl aldına Auğanstan jäne Ortalıq Aziya taqırıbı boyınşa bir swqbat jasağan edik. Sondağı keybir boljaldı tüyitkilder däl qazir älemdik sayasi arenada keñinen pikir-talasqa salınıp jatır. Arı qaray…
Birinşi, Älemdik iri aqparat közderi AQŞ äskeri Auğanıstannan tolıq şegingen jağdayda tuındaytın geo-sayasi ahualdı qızu talqığa salıp jatır. AQŞ (jäne NATO) äskeri tolıq şeginse Auğanstan ükimeti eldegi tınıştıqtı qamtamasız qıla ala ma; Auğanıstandağı islami küşter neni josparlap jatır; Auğanıstandağı jağday aldağı kezeñde qıtayğa qalay ıqpal jasauı mümkin; Qıtaydıñ qandayda bir strategiyalı josparı bar ma; tb özekti taqırıp qazaq baspasözinde täuelsiz häm tarapsız talqığa salınuı kerek.
Ekinşi, AQŞ äskeri tolıqtay şegingen jağdayda Ortalıq Aziyanı qanday qauip jäne qanday strategiyalıq mümkindikter kütip twr; Reseydiñ öñirdegi äskeri-sayasi ıqpalı odan sayın arta tüspey me; Qıtaydıñ Ortalıq Aziyağa bağıttalğan geo-strategiyalıq sayasatı qanday özgeriske wşırauı mümkin; Resey-Qıtay qatınastarı Ortalıq Aziya üşin jaña bäsekegeniñ alañına aynalmay ma; Mümkindigi qaysı, qaupi qaysı;
Üşinşi, AQŞ aldağı uaqıtta Auğanıstandağı qauipsizdikti jiti qadağalap tejep otıruı üşin jaqın aymaqtıñ birinen “äskeri baza” qwruı bek mümkin. Bwl baza naqtı qayda qwrılmaqşı; Ortalıq Aziyada ma älde Pakistanda ma nemese qay elde; Ortalıq Aziyadağı qaysı elde qwru ıqtimaldığı salıstırmalı türde joğarı, Özbekstan, Qazaqstan älde Täjikstan; Bwğan Resey men Qıtay qalay qaraydı; Ortalıq Aziya aymaqtıq derjavalardıñ jaña talas-tartıs oşağına aynaluı öñirdegi diktaturlıq jüyege qalay ıqpal jasauı mümkin; Ortalıq Aziyanıñ öz işindegi sayasi-äskeri bäseke arta tüsey me; Auğanstan faktorı Aqş-Ortalıq Aziya qatınastarına oñ ıqpal bere me;
Törtinşi, Reseydiñ strategiyalıq josparı Ündi-Tınıq Mwqit Aymağına şığu, ol äu bastan tüsinikti. Biraq soñğı kezde Özbekstan-Pakistan qatınastarı oylanta bastadı. Özbekstannıñ soñğı uaqıttağı qadamı Ündi-Tınıq Mwqit aymağına qaray jıljıp baradı. Özbekstan Pakistanmen tolıq kelisse Ündi Mwqit arqılı älemdik narıqqa şığudı josparlap otır. Ol üşin Auğanstan twraqtı äri qauipsiz boluı tiis. AQŞ üşin Ortalıq Aziyadağı birden bir mümkindigi joğarı el- Özbekstan. Alda-jalda AQŞ Ortalıq Aziyada äskeri baza qwrmaqşı bolsa Özbekstan eñ tiimdi elder qatarına jatadı. Wjımdıq Qauipsizdik Wyımınan şığıp ketken jäne şetel küş äskeri bazasınıñ elde qwrıluın qwqıqtıq zañ baptarımen tiım salıp qoyğan Özbekstan älde qandayda bir zañnamalıq reformalar arqılı özgeris engize saluı äbden mümkin. Ärine, bwl tek naqtı kelisilgen jağdayda…
Besinşi, soñğı kezde Reseydiñ wltşıl deputattarı “Ortalıq Aziya Ämirligi qwrılıp, ortalığı Taşken boluı kerek” degen pikirlerin aşıq aytıp jür. Bwl janamalay bolsa da Reseydiñ şınayı közqarasın ayşıqtay aladı. Ortalıq Aziya elderiniñ belgili deñgeyde biriguin AQŞ bastağan batıs küşteri de qoldaydı. Biraq, ol naqtı kimniñ sayasi qolşoqparına aynaluı kerek, ol jağı öte talastağı taqırıp. Resey Ortalıq Aziya bizdiñ alaqanımızda birikse deydi jäne tamtwmdap bolsa da qadamdar jasap jatır. Qazaqstan-Özbekstandağı “Türkistandıq” reformalardıñ jasaluı sonıñ bir körinisi.
Altınşı, Ortalıq Aziya elderi arasındağı ıntımaqtastıq AQŞ nazarın qattı audarıp jatır. Qıtay da Ortalıq Aziyağa öz ıqpalın jürgizgisi keledi. AQŞ-Qıtay-Resey üştik derjavanıñ talas-tartısı Ortalıq Aziyanı ıñğaysız jağdayğa qaldıruı mümkin. Bwğan Ortalıq Aziyadağı “su mäselesi” men “etnikalıq toptar” jäne “dini küşter” qaqtığıstarın qosıñız. Bwrın Resey öñirdegi osı qaqtığıstardı sıltau etip öz ıqpalın barınşa arttıruğa tırısatın, soñğı kezde ol poziciyasınan özgerip jatır. Onda Resey qanday jaña strategiyalı sayasattı jobalap jatır, sol jağı qızıq.
Jetinşi, Qazaqstan üşin eñ auır, eñ qiın strategiyalı kezeñder bastalıp jatır. Öñirde Özbekstan öte kürdeli işki-sırtqı problemalarına qaramastan naqtı qadamdar men reformalar jasap jatır, bwl alda Qazaqstan üşin ülken bäseke degen söz. Eger Özbekstan AQŞ-pen kelise otırıp Auğanstan twraqtılığın qamtamasız qılsa Pakistan arqılı Ündi-Tınıq Mwqit aumağına erkin şığadı, bwl Özbekstandı wşqan qwstay samğatatın mümkindik. Al, Qazaqstan işki qwrlıqtıq tüyitkilderdiñ arasında kömilip qala beredi. Sol üşi naqtı reforma jäne anıq strategiyalıq josparlar kerek. Tipti Özbekstanmen birige otırıp ortaq strategiyalı maqsattar qwrsa Ündi Aumağına Qazaqstan da qamsız şığa aladı. Onda Türkistan-Şımkent-Taşkent-Samarqan jolı arı qaray Auğandı basıp Pakistan Karaçige jalğasu bek mümkin. Bwl qazirşe tek qiyaldağı joba.
Qazirşe osı, keyin tağı jazamız.
Eskertu: suret BBS-dan alındı.
Eldes ORDA
23.05.2021

Related Articles

  • Gerb auıstıru mäselesi nemese «teristeu sindromı» qalay payda boldı?!

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Elimizdiñ gerbin auıstıru turalı Prezidenttiñ wsınısı (o basta wsınıs suretşi-dizayner mamandardan şıqqan siyaqtı) twtas qoğamda bolmağanmen, äleumettik jelilerde äjeptäuir qarsılıq tudırdı. Biraq, bayıptap qarasaq, bwl qarsılıqtıñ qazirgi gerbtiñ qazaq üşin erekşe qasterli nemese estetikalıq twrğıdan minsiz boluına eş qatısı joqtığın añğarasız. Soñğı uaqıttarı, auır indetpen qatar kelgen qañtar tragediyasınan bastap, halıq aytarlıqtay küyzeliske wşıradı. Qazaqstannıñ erkinen tıs, soğısqa, basqa da sebepterge baylanıstı bolıp jatqan ekonomikalıq qiındıq saldarınan halıqtıñ äl-auqatı tömendedi. Osınıñ bäri qazir qoğamda bayqalıp qalğan «teristeu sindromına» türtki boldı. «Teristeu sindromı» – dwrıstı da bwrısqa şığaratın, qanday bastamağa bolsın qarsı reakciya şaqıratın qwbılıs. Äleumettik psihologiyanı zertteuşilerdiñ payımdauınşa, osı qwbılıstı barınşa küşeytip twrğan faktor – äleumettik jeliler. YAğni, aldağı uaqıtta

  • Üzdik oydıñ üzindileri

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Üzdik oydıñ üzindileri Arma äleumet! Men qazir taza akademiyalıq ğılımi ortada jürmin. Özimniñ neşe jıl boyı jinağan bilimimdi, oqığan oquımdı, şeteldik täjiribemdi, intellektualdı qarım-qabiletimdi şınayı qoldanatın qara şañıraqtıñ işinde jürmin. Almatınıñ bärinen bölek mädeni ortası erekşe wnadı. Almatı qala men dala deytin eki wğımnıñ tüyisken ädemi ortası eken. Oylap körsem men baqıttı perezent, bağı janğan wrpaq ekenmin. Äkem twrmıs pen joqşılıq, jalğızdıqtıñ tauqımetin äbden tartıp eş oqi almadım, nebäri üş ay oqu oqıdım-, dep meniñ oquımdı bala künimnen qadağaladı, şapanımdı satsam da oqıtam dep barın saldı. Al mektepte baqıttı şäkirt boldım. Mağan däris bergen wstazdarım kileñ darındı, qabiletti kisiler boldı. Universitette jäne şetelde men tipten erekşe darın ielerine şäkirt boldım.

  • Samat Äbiş qalay “sütten aq, sudan taza” bolıp şıqtı?

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Azattıq radiosı Sayasattanuşı Dosım Sätpaev WQK törağasınıñ bwrınğı birinşi orınbasarı, eks-prezident Nwrswltan Nazarbaevtıñ nemere inisi Samat Äbişke şıqqan ükim “Qazaqstandağı rejim bolaşaqtı oylamaytının körsetti” deydi qazaqstandıq sayasattanuşı Dosım Sätpaev. Sarapşınıñ payımdauınşa, bileuşi “elita” jeke isterimen jäne tasadağıkelisimdermen äure bolıp jatqanda elde tağı bir jaña äleumettik jarılısqa äkelui mümkin faktorlar küşeyip keledi. SayasattanuşıResey öziniñ ekonomikalıq müddeleri men geosayasi josparların keñinen jüzege asıru üşin Qazaqstannıñ işki sayasatına tikeley äser etuge tırısıp jatuı mümkin dep te topşılaydı. PUTIN “QAUİPSİZDİK KEPİLİ” ME? Azattıq: Sonımen wzaq demalıs aldında osınday ülken jañalıq jariyalandı. Meyram aldında, 19 naurızda qazaqstandıqtar mäjilis deputatınıñ postınan Samat Äbişke şıqqan ükim jaylı bildi. Mwnıñ bäriniñ baylanısı bar ma älde kezdeysoqtıq pa? Dosım Sätpaev: Äñgimeni bwl istiñ qwpiya

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Demografiyalıq saraptama

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: