|  |  | 

Жаһан жаңалықтары Саясат

Тоқаевтың мәлімдемесінен кейін Қазақстан мен Ресей қатынасы қалай өрбімек?


Санкт-Петербургтегі халықаралық экономика форумы төріне шығып келе жатқан Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев (оң жақта) пен Ресей президенті Владимир Путин. 17 маусым 2022 жыл.

Санкт-Петербургтегі халықаралық экономика форумы төріне шығып келе жатқан Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев (оң жақта) пен Ресей президенті Владимир Путин. 17 маусым 2022 жыл.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Санкт-Петербург экономика форумында Мәскеуді қолдамайтынын білдірді. Бұл Украинадағы соғыстан соң Орталық Азиядағы жағдайдың өзгергенін көрсететіндей.

Қазақстанда биылғы Қаңтар оқиғасы кезіндегі наразылық жаппай тәртіпсіздікке ұласып, билігіне қауіп төнген соң президент Қасым-Жомарт Тоқаев Ресейдің көмегіне жүгінген еді. Содан бері жұрт Ресей әскерін елге кіргізген президент Қазақстан тәуелсіздігін құрбандыққа шалып, Мәскеуге қарыздар болып қалды деп айтып жүрді.

Бірақ Ресей әскері Украинаға басып кіргеннен кейін төрт ай өткенде Тоқаев бұл ойды жоққа шығарды. Ол Ресей президенті Владимир Путинмен Санкт-Петербург халықаралық экономика форумына қатысып, Кремльді қолдамайтынын айтты.

Ресей президенті Совет одағы құрамында болған елдердің бәрін “Ресейдің тарихи жері” деп атап, Мәскеуге қарсы шыққандарды Украинаның тағдыры күтіп тұрғанын меңзеді.

Ресей президенті Владимир Путин (сол жақта) мен Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Санкт-Петербургтке өткен халықаралық экономика форумында. Ресей, 17 маусым 2022 жыл.

Ресей президенті Владимир Путин (сол жақта) мен Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Санкт-Петербургтке өткен халықаралық экономика форумында. Ресей, 17 маусым 2022 жыл.

Форумда ресейлік RT мемлекеттік арнасының бас редакторы, форум модераторы Маргарита Симонян Украинадағы “арнаулы әскери операция” (Ресей билігі “соғыс” деген сөзді қолдануға тыйым салған – ред.) жайлы Қазақстанның ұстанымы қандай деген сұрақты Тоқаевқа төтесінен қойды. Бұл сұраққа жауабында Тоқаев Нұр-Сұлтан Украинаның шығысындағы сепаратистік құрылымдар – Донецк және Луганск “халық республикаларын” тәуелсіз ел деп мойындамайтынын айтты.

“Егер халықтардың таңдағаны бола берсе, әлемде БҰҰ құрамындағы қазіргідей 193 ел емес, жер бетінде 500 я 600 ел болар еді. Әрине, бұл хаосқа бастайды. Сондықтан біз Тайваньды да, Косованы да, Оңтүстік Осетияны да, Абхазияны да мойындамаймыз. Бұл принципті Луганск пен Донецктің квазимемлеттік құрылымына да қолданатын шығармыз” деді Тоқаев.

Қазақстан Ресейдің Украинаға басқыншылығына бірінші рет наразылық білдіріп тұрған жоқ. Бірақ Тоқаевтың Путиннің жанында отырып, сол ойын қайталауы Ресейдің Қазақстан секілді әріптестерінің Мәскеуден бойын алшақ ұстауға тырысып жатқанын көрсетеді.

“Путиннің жанында сахнада отырып бұлай деу батылдық болды” деді Азаттыққа RAND корпорациясының адъюнкт-стипендиаты, АҚШ-тың Қазақстандағы бірінші елшісі болған Уильям Кортни. “Мәскеудің көршілеріне деген көзқарасы агрессиялы бола бастады және оның Украинадағы [соғыстан] көңілі қалуы бұл ұстанымға қаттырақ әсер етуі ықтимал. Бұл болашақта Қазақстанның қысымға ұшырауы мүмкін екенін білдіреді”.

Ресей мемлекеттік думасындағы "Единая Россия" фракциясының мүшелері Вячеслав Никонов (сол жақта) пен Евгений Федоровтың суреттерінен коллаж.

“Демарш және Еуразияшыл билікке ескерту”. Ресей депутаттарының мәлімдемесін сарапшылар әркелкі бағалайды

НҰР-СҰЛТАННЫҢ БАСҚА ДА ШЕШІМДЕРІ

Тоқаев бұл мәлімдемені Ресейдің билікшіл адамдарының Қазақстанның солтүстігіндегі жерлерді Украинаның шығысымен бірге аннексиялайтын аймақ деп меңзеген сөзінен кейін айтты. Қазақстанның солтүстігінде ұлты орыс азаматтар көп тұрады.

Бірақ Украинадағы соғыс жалғасып жатқан тұста Қазақстан Мәскеуге тәуелді емес екенін көрсетіп жатыр. Сарапшылар мұндайды күтпеген еді.

Нұр-Сұлтан Мәскеу қолдап отырған сепаратистер қолындағы құрылымдарды мойындамайтынын айтып қана қойған жоқ. Ол бұған дейін Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Совет одағының нацистік Германияны жеңгенін атап өтетін дәстүрлі әскери парадты да өткізбеген еді.

Қазақстан Батыстың Ресейге салған санкцияларын айналып өту үшін абайлап әрекет етті. Ел ішіндегі Мәскеудің сыртқы саясатына қатысты жеккөрініш пен елдегі украиншыл демонстрациялардың арасында тепе-теңдік ұстауға тырысты.

Украинаны қолдап, Ресей бастаған соғысқа қарсы митингіге шыққан адамдар. Алматы, 6 наурыз 2022 жыл.

Украинаны қолдап, Ресей бастаған соғысқа қарсы митингіге шыққан адамдар. Алматы, 6 наурыз 2022 жыл.

Нұр-Сұлтан Еуропаға энергия жіберу келісімін де кеңейте түсті. 15 маусымда “Россия 24″ телеарнасына берген сұхбатында Тоқаев Нұр-Сұлтан Мәскеуге санкциялардың жаңа режимін айналып өтуге көмек көрсетпейтінін айтып, ҰҚШҰ әскер жіберген соң елдің Ресейге қарыздар болып қалғаны жайлы әңгімені жоққа шығарған еді.

“Кейбіреулер Ресей Қазақстанды құтқарып қалды, Қазақстан енді Ресейге қызмет етіп, бас иіп өтуі керек деп мәлімдеп, жағдайды бұрмалап жатыр” деді ол сұхбатта. “Бұл шындыққа жанаспайтын негізсіз аргумент деп ойлаймын”.

Ресейде бұл мәлімдемелерге жылдам реакция білдіргендер болды. Депутат Константин Затулин Қазақстан жерінің тұтастығына күмән келтірді.

“Олар орыстар көп тұратын аудандар мен елді мекендердің Қазақстан деп аталатын жермен байланысы әлсіз екенін өте жақсы біледі” деді ол радиоға берген сұхбатында.

Ұжымдық қауіпсіздік шарт ұйымы миссиясы аясында Қазақстанға бара жатқан ресейлік әскерилер Мәскеу маңындағы аэроромда ұшаққа мініп жатыр. 6 қаңтар 2022 жыл.

Ұжымдық қауіпсіздік шарт ұйымы миссиясы аясында Қазақстанға бара жатқан ресейлік әскерилер Мәскеу маңындағы аэроромда ұшаққа мініп жатыр. 6 қаңтар 2022 жыл.

Ресей құрамындағы Шешенстанның басшысы Рамзан Қадыров та Қазақстан мен Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымына (ҰҚШҰ) мүше басқа да елдерді Мәскеудің Украинаға басқыншылығын қолдамады деп сынаған сөзі жазылған видео жариялады. Ол Нұр-Сұлтанның солтүстігінде егемендіктің әлсіреп жатқанын айтты.

Тоқаевтың Ресейдің Украина туралы ұстанымына қарсы шыққанына және оған ұлтшыл ортаның жауабына қарамастан, Қазақстан президентінің Путиннің жанындағы сөздерінің көбі Ресейдің экономикалық оқшаулануы кезінде онымен байланысын сақтап қалу жайлы болды. Ол біршама жыл бойы Қазақстанмен байланысын нығайтқаны үшін Ресей президентіне алғыс та білдірді.

“Қазақстан Мәскеу басқыншылығының салдарына қарамастан Ресеймен әріптестіктің және жұмыс істеудің жолын іздеуді жалғастыра береді, – дейді Кортни. – Бірақ Ресейдің Қазақстанның солтүстігі жайлы ұлтшыл мәлімдемелері [Қазақстан билігі үшін] өте зор проблема. Бұл жазылмаған жара іспетті”.

НҰР-СҰЛТАН ЕНДІ НЕ ІСТЕЙДІ?

Қазақстан мен Ресей арасындағы мұндай жағдайлар Тоқаев үшін де, Нұр-Сұлтан үшін де жаңалық емес. Бірақ Мәскеу басқыншылығы жағдайды өзгертті.

Бұрын Қазақстан премьер-министрі, сыртқы істер министрі, БҰҰ-ның Женевадағы өкілдігі директоры, парламент сенаты спикері болған Тоқаев – тәжірибелі дипломат. Ол 1991 жылы Совет одағы құлаған соң Қазақстанның сыртқы саясатын қалыптастыруда маңызды рөл атқарды.

Қазақстан бұрыннан АҚШ-пен де, Еуроодақпен де байланысын сақтай отырып, Қытай мен Ресей сияқты екі ықпалды көршісімен жақсы қарым-қатынаста болуға тырысып келеді. Нұр-Сұлтан Иран мен Түркия секілді державалармен де байланысын нығайтуға талпынды.

Түркия президенті Реджеп Тайып Ердоған мен Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев
Украинадағы соғыс Түркия мен Қытайдың Орталық Азияға ықпалына қалай әсер етеді?

Украинадағы соғыстан кейін Қазақстан бұл стратегиясын күшейте түсті. Қазақстан Қытайдың сыртқы істер министрі Ван Иді қабылдады, Анкарамен де, Тегеранмен де байланысын тереңдетуге тырысты. Мамырда Тоқаев Түркияға мемлекеттік сапармен барып, сауда байланысын арттыруға және “Бір белдеу – бір жол” бастамасы аясында Қазақстан мен Ресей арқылы Еуропаға баратын сауда жолын Түркия арқылы өтетіндей етіп жүзеге асыруға келісті.

Президент Режеп Тайып Ердоған Мәскеуге бағытталған мәлімдемелерді де қолдайтынын анық байқатты.

19 маусымда Тоқаев Иранға сапармен барып, екіжақты сауда байланысын арттыру қамын жасады.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев (сол жақта) Иран президенті Ибрахим Раисимен кездесіп отыр. Тегеран, 19 маусым 2022 жыл.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев (сол жақта) Иран президенті Ибрахим Раисимен кездесіп отыр. Тегеран, 19 маусым 2022 жыл.

Сарапшылар Қазақстан Ресейге тәуелділіктен арылу үшін басқа державалармен байланысын нығайтып, Ресей басқыншылығынан кейін ұстанымын қайта қарап жатқанын айтады.

“[Ұстанымын] қайта қарау ұзақ мерзімде бірдеңе өзгеретінін білдіреді, – деді Азаттыққа Eurasia Group консалтинг компаниясының аға сарапшысы Закари Витлин. – Совет одағы құрамында болған, Ресейге көрші кез келген ел үшін Украинадағы жағдайға қарап отырып, “Тағы не болуы мүмкін?” деген сұраққа бас қатырмау өте қиын”.

Related Articles

  • Самат Әбіш қалай “сүттен ақ, судан таза” болып шықты?

    Азаттық радиосы Саясаттанушы Досым Сәтпаев ҰҚК төрағасының бұрынғы бірінші орынбасары, экс-президент Нұрсұлтан Назарбаевтың немере інісі Самат Әбішке шыққан үкім “Қазақстандағы режим болашақты ойламайтынын көрсетті” дейді қазақстандық саясаттанушы Досым Сәтпаев. Сарапшының пайымдауынша, билеуші “элита” жеке істерімен және тасадағыкелісімдермен әуре болып жатқанда елде тағы бір жаңа әлеуметтік жарылысқа әкелуі мүмкін факторлар күшейіп келеді. СаясаттанушыРесей өзінің экономикалық мүдделері мен геосаяси жоспарларын кеңінен жүзеге асыру үшін Қазақстанның ішкі саясатына тікелей әсер етуге тырысып жатуы мүмкін деп те топшылайды. ПУТИН “ҚАУІПСІЗДІК КЕПІЛІ” МЕ? Азаттық: Сонымен ұзақ демалыс алдында осындай үлкен жаңалық жарияланды. Мейрам алдында, 19 наурызда қазақстандықтар мәжіліс депутатының постынан Самат Әбішке шыққан үкім жайлы білді. Мұның бәрінің байланысы бар ма әлде кездейсоқтық па? Досым Сәтпаев: Әңгімені бұл істің құпия

  • “Геосаясат илеуіне түсіп қалуымыз мүмкін”. Қазақстанда АЭС салуға қатысты сарапшы пікірі

    Елена ВЕБЕР Атом электр стансасын салу және пайдалану экологиялық қатер және төтенше жағдайда адам денсаулығына қауіпті ғана емес, оған қоса соғыс барысында Украинаның Запорожье АЭС-індегі болған оқиға сияқты бопсалау құралы дейді әлеуметтік-экологиялық қордың басшысы Қайша Атаханова. Ол мұның артында көптеген проблема тұрғанын, қазақстандықтарға АЭС салу жөніндегі референдум қарсаңында біржақты ақпарат беріліп, онда тек пайдалы жағы сөз болып жатқанын айтады. Сарапшы АЭС-тің қаупі мен салдары қандай болатыны жайында ақпарат өте аз деп есептейді. Голдман атындағы халықаралық экологиялық сыйлықтың лауреаты, биолог Қайша Атаханова – радиацияның адамдарға және қоршаған ортаға әсерін ширек ғасырдан астам зерттеп жүр. Ол бұрынғы Семей полигонында және оған іргелес жатқан аудандарда зерттеу жүргізген. Қарағанды университетінің генетика кафедрасында оқытушы болған.

  • “Қазақстан дұрыс бағытта”. Деколонизация, Украинадағы соғыс және Қаңтар. Балтық елшілерімен сұхбат

    Дархан ӨМІРБЕК Балтық мемлекеттерінің Қазақстандағы елшілері (солдан оңға қарай): Ирина Мангуле (Латвия), Эгидиюс Навикас (Литва ) және Тоомас Тирс. Совет одағы ыдырай бастағанда оның құрамынан бірінші болып Балтық елдері шыққан еді. Өзара ерекшеліктері бар болғанымен, сыртқы саясатта бірлігі мықты Латвия, Литва және Эстония мемлекеттері НАТО-ға да, Еуроодаққа да мүше болып, қазір көптеген өлшем бойынша әлемнің ең дамыған елдерінің қатарында тұр. Ресей Украинаға басып кіргенде Киевті бар күшімен қолдап, табандылық танытқан да осы үш ел. Соғыс басталғанына екі жыл толар қарсаңда Азаттық Балтық елдерінің Қазақстандағы елшілерімен сөйлесіп, екіжақты сауда, ортақ тарих, Ресей саясаты және адам құқығы тақырыбын талқылады. Сұхбат 8 ақпан күні алынды. “БІЗДЕ ҚАЗАҚСТАНДЫ ДҰРЫС БІЛМЕЙДІ” Азаттық: Сұхбатымызды Балтық елдері мен Қазақстан арасындағы сауда қатынасы

  • Бақсылар институты

    Сараптама (оқысаңыз өкінбейсіз) Бірінші, ілкіде Түркі баласында арнайы қаған құзіреті үшін жұмыс істейтін көріпкел бақсылар институты болған. Аты бақсы болғанымен ханның қырық кісілік ақылшысы еді. Көріпкел бақсылар хан кеңесі кезінде алдағы қандайда бір саяси оқиға мен ситуацияны күні бұртын болжап, дөп басып талдап һәм сараптап бере алатын соны қабілеттің иесі-тін. Оларды саяси көріпкелдер деп атаса да болады. Хан екінші бір елді жеңу үшін білек күшінен бөлек көріпкел бақсылардың стратегиялық болжауына да жүгінетін. Қарсылас елдің көріпкел бақсылары да оңай емес әрине. Екінші, уақыт өте келе саяси көріпкел бақсылар түркілік болмыстағы стратегиялық мектеп қалыптастырды. Түркі бақсылары қытай, үнді, парсы, ұрым елдерін жаулап алуда маңызды рөл атқарды. Ол кездегі жаһандық жауласулар жер, су,

  • АҚШ сенаты Украинаға қаржылай көмек қарастырылған заң жобасын мақұлдады

    АҚШ конгресі.  АҚШ сенаты 13 ақпанда Украина, Израиль және Тайваньға 95 млрд доллар болатын қаржылай көмек беру туралы заң жобасын мақұлдады. Сенатта демократтар басым орынға ие. Енді заң жобасын Республикалық партия басым Өкілдер палатасы қарайды. Өкілдер палатасында жобаның заң статусын алуға мүмкіндігі аз деген болжам да айталады. Президент-демократ Джо Байден біраз уақыттан бері екі палатаны Украина мен АҚШ-тың Үнді-Тынық мұхит аумағындағы серіктестеріне көмек беруді жылдамдатуға шақырып келеді. Украина билігі басты одақтасы АҚШ-тан қолдау азайған тұста қару-жарақ жетпей жатқанын бірнеше рет мәлімдеген. Украина президенті Владимир Зеленский бүгін, 13 ақпанда АҚШ сенатының бұл заң жобасын мақұлдағанына алғыс айтты. Құжатта Киевке 61 млр доллар беру қарастырылған. “Американың көмегі Украинаға бейбіт өмірді жақындастырып, әлемдік

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: