مايكل نيۋتوننىڭ «جان جيھانى» كىتابىنىڭ اۋدارماسىنان ءۇزىندى
kerey.kz
نۇرلان ءسادىر
مايكل نيۋتوننىڭ «پۋتەشەستۆيە دۋشي»/ «جان جيھانى» كىتابىنىڭ اۋدارماسىنان ءۇزىندى ۇسىنۋدى جالعاستىرۋدى شەشتىم:
2-ءشى ۋاقيعا امەريكانىڭ وڭتۇستىگىندەگى جازىقتا سەلليدىڭ مويىنىنا جاقىن قاشىقتىقتان جەبە كەلىپ قادالعان ساتتەن باستالادى. ءوز باسىم، وتكەن ومىردە كىسى قولىنان قاساقانا بولعان ءولىم ستسەنالارىنا ساقتىقپەن قارايمىن. سەبەبى ءتۇپسانا سول ازاپ اسەردى جادىندا ءالى دە بولسا ساقتايدى. ماعان ەكىنشى ۋاقيعاداعى سۋبەكت تاماعىنىڭ تۇسى ءومىر بويى مازالاپ كەلە جاتقانى جايلى شاعىممەن كەلدى. بۇنداي جاعدايلاردا ارنايى تەراپيا مەن ومىرلىك باعىت-باعدارىن قايتا قۇرۋ كەرەك بولادى. سۋبەكتىلەرىممەن جۇمىس جاساعانىمدا، ولاردى ءوزىن سىرتتاي باقىلاۋشى رولىنە قويۋ ارقىلى، اۋرۋى مەن كۇيزەلىسىن باسەڭدەتۋ مۇمكىندىگىن جىبەرمەيمىن.
2-ۋاقيعا
د-ر ن.: جەبە جانىڭىزعا باتىپ تۇر ما؟
سۋبەكت: ءيا… تاماعىمدى قاقىراتىپ جىبەردى… مەن ءولىپ بارامىن (سۋبەكت تاماعىن ۇستاپ، سىبىرلاپ سويلەي باستادى). تۇنشىعىپ بارامىن… قان اتقىلاپ جاتىر… ۋيل (كۇيەۋىم) مەنى سۇيەپ تۇر… شىداتپاي بارادى… قالاي بولعاندا دا ءبارى ءبىتتى، مەن كەتتىم.
زەر سالىڭىز: ازابى باتىپ شىداتپاي بارا جاتاتىن جاعدايدا، رۋح ادام دەنەسىن، ونىڭ شىن اجالى جەتكەننەن ءبىر ءسات بۇرىن، تاستاپ كەتە الادى. كىم بۇل ءۇشىن ولارعا كىنا تاعۋى مۇمكىن؟ دەگەنمەن، ولار ءولىپ بارا جاتقان دەنەنىڭ قاسىندا بولادى. تىنىشتاندىرۋدىڭ ءبىر امالدارىن جاساپ، رۋحاني ەستەلىكتەرگە اۋىسۋ ءۇشىن، بۇل سۋبەكتىنى ءتۇپسانادان سامعاۋسانا دارەجەسىنە كوتەردىم.
د-ر ن.: جاقسى، سەللي، ءسىز وسى ۇندىستەردىڭ قولىنان قازا تاپقانىڭىزعا كوندىكتىڭىز. اجال ساتىندە نە سەزگەنىڭىزدى ايتىپ بەرە الاسىز با؟
سۋبەكت: ءبىر كۇش… مەنى دەنەمنەن يتەرىپ شىعارىپ جاتقانداي…
د-ر ن.: يتەرىپ شىعارىپ؟ قالاي؟
سۋبەكت: مەنى توبەمنەن يتەرىپ شىعارىپ جاتىر
د-ر ن.: نە يتەرىپ جاتقان؟
سۋبەكت: مەنى… دەيمىن!
د-ر ن.: «مەنى» دەگەن نەنى بىلدىرەتىنىن ايتساڭىز. ءوزىڭىزدىڭ، ياعني دەنەڭىزدىڭ باسىنان شىعىپ جاتقان ءسىزدىڭ سيپاتىڭىزدى بىلسەك دەيمىز.
سۋبەكت: (ۇنسىزدىك) …جارق-جۇرق ەتكەن جارىق ۇشقى- نى…
د-ر ن.: جارىق قايدان شىعىپ تۇر؟
سۋبەكت: مەنىڭ… ەنەرگيامنان. اپپاق ءمولدىرمىن… مەنىڭ جانىم…
د-ر ن.: دەنەڭىزدى تاستاپ شىققاننان كەيىن دە جارىق ەنەرگياسى وسىنداي بولىپ قالدى ما؟
سۋبەكت: (ۇنسىزدىك) مەن جىلجىعان كەزدە… ۇلعايىپ كەتكەندەيمىن.
د-ر ن.: ەگەر نۇرىڭىز ۇلعايىپ جاتقان بولسا، قازىر قاندايسىز؟
سۋبەكت: اۋادا قالىقتاعان… جىڭىشكە ءجىپ سىقىلدى…
د-ر ن.: دەنەڭىزدەن شىعىپ جاتقاندا، نە سەزەسىز؟
سۋبەكت: ارشىلعان بانان سىقىلدى، تەرىمدى شەشىپ تاستاعاندايمىن… دەنەسىز قالدىم، سول عانا!
د-ر ن.: بۇل ءبىر جايسىز سەزىم بە؟
سۋبەكت: جوق! جانىڭا ەشتەڭە باتپاي، بۇنداي ەركىن سەزىنۋ – سونداي كەرەمەت! تەك مەن… ابدىراپ قالدىم… ءولۋ ويىمدا جوق ەدى… (پاتسيەنتىمنىڭ داۋىسىنان مۇڭ سەزىلدى. مەن ونى بىرەر مينۋت جەردەگى دەنەسىنە نە بولىپ جاتقانىنا ەمەس، جانىنا زەر سالۋىن سۇرادىم).
د-ر ن.: رۋح رەتىندە، جايسىزدىق سەزىپ تۇرعانىڭىزدى، تۇسىنەمىن، سەللي. بۇل – قالىپتى جايت. ويتكەنى وزىڭىزدە بار بىردەڭە اياق استىنان ءۇزىلدى. مەنى مۇقيات تىڭداپ، سۇراقتارىما جاۋاپ بەرىڭىزشى. ءبىر سوزىڭىزدە قالقىپ تۇرمىن دەدىڭىز. اجال جەتكەن سوڭ، قيمىلداۋعا قابىلەتتىسىز بە؟
سۋبەكت: اۋادا قالقىپ تۇرعاندايمىن… جانە بۇل اۋا دا ەمەس… شەتى مەن شەگى جوق… اۋىرلىق كۇشى دە، تۇك سال- ماعىم دا جوق، سونداي ءبىرتۇرلى تۇسىنىكسىز كۇي.
د-ر ن.: سوندا ۆاكۋمدە تۇرعاندايمىن دەپ ايتقىڭىز كەلەدى مە؟
سۋبەكت: ءيا… اينالامدا قاتتى ەشتەڭە جوق. ءتۇيىسىپ قالاتىن كەدەرگى دە جوق… مەنى ءبىر جاققا اكەتىپ بارادى.
د-ر ن.: ءوز قيمىل، باعىتىڭىزدى رەتتەي الاسىز با؟
سۋبەكت: ءيا، بىردەڭەلەردى ىستەي الامىن… بىراق مەنى اپپاق تۇڭعيىققا تارتىپ جاتقان – سونداي جاپ-جارىق!
د-ر ن.: ونىڭ اپپاقتىعى بىركەلكى مە؟
سۋبەكت: مەنەن الىستاعاندا جارىقتاۋ… جانە قو- يۋلاۋ… مەنىڭ دەنەم جاتقان جاق سۇرعىلت… (جىلاي باستا- دى) و، مەنىڭ سورلى دەنەم… مەن ءالى كەتۋگە دايىن ەمەسپىن (سۋبەكت بىردەڭەگە قارسىلاسقانداي، كرەسلونىڭ ارقالىعىنا جابىسا ءتۇستى).
د-ر ن.: ءبارى جاقسى، سەللي، مەن سىزبەن بىرگەمىن. مەن ءسىزدىڭ تىنىشتالىپ، اجال جەتكەن كەزدە، ءسىزدى توبەڭىزدەن سۋىرعان كۇش ءوزىڭىزدى ءالى دە ءبىر جاققا الىپ بارا جاتىر ما، ونى توقتاتا الاسىز با، سونى ايتقانىڭىزدى قالايمىن.
سۋبەكت: (ۇنسىزدىك) دەنەمنەن ارىلعانىمدا، تارتىلىس كەمىپ كەتتى. ەندى مەنى يتەرمەلەپ، دەنەمنەن الىستاتىپ بارا جاتقانىن سەزەمىن… ءالى كەتكىم كەلمەي تۇر… بىراق ءبىر كۇش تەزىرەك كەتكەنىمدى قالايدى…
د-ر ن.: تۇسىنەمىن، سەللي، بىراق بىردەڭەلەرگە بيلىگىڭىزدى جۇرگىزە الاتىندايسىز. ءسىزدى الىستاتىپ بارا جاتقاندى قالاي سيپاتتار ەدىڭىز؟
سۋبەكت: …بۇل ءبىر ماگنيت سىقىلدى… الايدا مەن… ءسال كىدىرە تۇرعىم كەلەدى…
د-ر ن.: ءسىزدىڭ جانىڭىز بۇل تارتىلىس كۇشىنە قاشانعا دەيىن قارسىلاسا الادى؟
سۋبەكت: (ۇزاق ۇنسىزدىك. سۋبەكتىدە، سەللي كەزىندەگى وزىمەن، ىشكى كۇرەس ءجۇرىپ جاتقانداي. سۋبەكت جىلاي باستا- دى). مىنا جابايىلاردىڭ دەنەمدى نە ىستەگەنىن قاراڭىزشى، قانداي ماسقارا! ادەمى كوك كويلەگىم قانعا مالشىنعان. كۇيەۋىم كايوۆا ۇندىستەرىمەن شايقاسىپ جاتىر.
زەر سالىڭىز: مەن بۇل سۋبەكتىنىڭ اينالاسىندا، ونىڭ تىنىشتىق تابۋى ءۇشىن ۇلكەن ماڭىزى بار قورعانىس ەكرانى وبرازىن كۇشەيتتىم. ۇندىستەر كەرۋەن ماڭىنان وت قارۋ ارقىلى ىعىستىرىلعان ءساتتىڭ ستسەناسىن العا شىعارعانىمنان سوڭ دا سەلليدىڭ رۋحى دەنەسىنىڭ ماڭىندا ءالى قالقىپ ءجۇردى.
د-ر ن.: سەللي، شابۋىل تويتارىلعان سوڭ، كۇيەۋىڭىز نە ىستەپ جاتىر؟
سۋبەكت: و، ءبىر جاقسىسى… ول ەش جاراقات الماعان ەكەن… بىراق… (قاپا بولىپ) ول مەنى ۇستىمنەن ءتونىپ جىلاپ جاتىر… ماعان ەش كومەكتەسە المايدى جانە بۇنى ءالى تۇسىنبەگەن دە سىقىلدى. مەن سالقىنداپ قالدىم، بىراق ول بەتىمدى وزىنە قاراتىپ… ءسۇيىپ جاتىر.
د-ر ن.: ءوزىڭىز قازىر نە ىستەۋدەسىز؟
سۋبەكت: ءۋيللدىڭ ۇستىندە قالىقتاپ تۇرمىن. ونى جۇباتقىم كەلەدى. ماحابباتىم ەشقايدا كەتپەگەنىن، ول ۇقسا دەيمىن… مەنى ماڭگىلىككە جوعالتپاعانىن، ءبىر-ءبىرىمىزدى ءالى كورەتىنىمىزدى بىلگەنىن قالايمىن.
د-ر ن.: بۇل ويىڭىز وعان جەتىپ جاتىر ما؟
سۋبەكت: ول قانشا قايعىعا باتسا دا… مەنى سەزەدى. مەن بۇنى بىلەمىن. دوستارىم ونى قورشاپ الىپ… ەكەۋمىزدى ايىرىپ جاتىر، ولار كەرۋەندى رەتكە كەلتىرىپ، شارۋاعا كىرىسكىسى كەلەدى.
د-ر ن.: جانىڭىزدىڭ جاي-كۇيى جايلى ايتساڭىز.
سۋبەكت: ءوزىمدى تارتقان كۇشكە ءالى دە قارسىلىق ءبىلدىرىپ جاتىرمىن. قالعىم كەلەدى.
د-ر ن.: نەگە؟
سۋبەكت: ولگەنىمدى بىلەمىن… بىراق ءۋيللدى ءالى تاستاپ كەتە المايمىن… ولاردىڭ مەنى قالاي جەرلەگەنىن كورگىم كەلەدى.
د-ر ن.: اينالىڭىزدان وزگە رۋحاني تۇلعالاردى سەزىپ، كورىپ تۇرعان جوقسىز با؟
سۋبەكت: ء(ۇزىلىس) ولار الىس ەمەس… كوپ ۇزاماي ولار- دى كورەمىن… مەن ءۋيللدىڭ ءوزىمدى سەزگەنىمدى قالاعانىمداي، ولاردىڭ دا ماحابباتىن سەزىپ تۇرمىن… ولار مەنىڭ ءازىر بولعانىمدى كۇتۋدە.
د-ر ن.: سوعان شەيىن، ءۋيللدى جۇباتىپ كورگىڭىز كەلە مە؟
سۋبەكت: ونىڭ ساناسىنا ەنۋگە تالپىنىپ جاتىرمىن.
د-ر ن.: قالاي، بۇل قولىڭىزدان كەلىپ جاتىر ما؟
سۋبەكت: (ۇنسىزدىك) ازداپ… مەنى سەزەدى… تۇسىنەدى… سۇيەدى دەپ ويلايمىن…
د-ر ن.: جاقسى، سەللي، ەندى ۋاقىت بويىنشا ءسال العا جىلجيىق. كەرۋەندەگى دوستارىڭىز دەنەڭىزدى قابىرگە سالىپ جاتقانىن كورىپ تۇرسىز با؟
سۋبەكت: (سەنىمدىرەك داۋىسپەن) ءيا، ولار مەنى جەرلەدى. ماعان كەتەتىن كەز كەلدى، ارتىمنان كەلىپ كۇتىپ تۇر… جارىعىراق جاققا بەت الدىم…
كەيبىرەۋلەر ايتاتىنداي ەمەس، ادەتتە ولگەن دەنەسىن تاستاپ شىققان جاننىڭ سول دەنەسىمەن الاڭى از بولادى. بۇنىسى – ارتىندا قالعان جاقىن-جۋىعىنا دەگەن تاسجۇرەكتىگى ەمەس، اجال ازابىنان قۇتىلعانىنا قۋانىپ، عاجايىپ ارۋاقتار الەمىنە اسىققانى.
الايدا اجال قۇشقان جەرىن تاستاپ كەتۋگە اسىقپاي، جەر قوينىنا تاپسىرعانعا دەيىن بىرنەشە كۇن كىدىرگىسى كەلەتىندەر دە بارشىلىق. بۇنىڭ سەبەبى دە ءارتۇرلى. مىسالى، جازاتايىم قازا تاپقانداردىڭ، اياق استىنان بىرەۋدىڭ قولىنان ولگەندەردىڭ جانى قازا ورنىنان بىردەن كەتكىسى كەلمەۋى ءجيى بايقالادى. بۇندايلاردىڭ جانى كەيىپ، ساسقالاقتاپ قالۋى سيرەك كەزدەسپەيدى. قازا تاپقان جەرىن بىردەن تاستاپ كەتە الماي، كىبىرتەكتەۋى – اسىرەسە، جاس كەزىندە ومىردەن وتكەندەر ءۇشىن ءتان.
جان مەن ءتاننىڭ كۇرت اجىراۋى، ءتىپتى بۇل ۇزاققا سو- زىلعان سىرقاتتان سوڭ ورىن السا دا – قاتارداعى جان ءۇشىن ىقىلاسسىز، اۋىر قابىلداناتىن سوققى. سوندىقتان مارقۇمنىڭ «ءۇشىن، «جەتىسىن، «قىرىقىن» بەرۋدىڭ ءمانى بار. جاقىن- جۋىعى تاراپىنان كورسەتىلىپ جاتقان قۇرمەتكە باقيلىق بولعاننىڭ جانى شاتتانادى.
جاننىڭ، قازا ورنىنان كەتكىسى كەلمەۋىنىڭ نەگىزگى سەبەبى – ارۋاقتار الەمىنە كەتەر الدىندا، جاقىندارىمەن ويشا تىلدەسىپ، كوڭىلىن جايلاندىرۋ. جاڭا عانا ولگەننىڭ جانى، ءوز قازاسى ءۇشىن، قايعىرمايدى. سەبەبى جەردە قالعان جاقىندارىن كەيىنىرەك، ارۋاقتار الەمىندە، وزگە ومىرلەرىندە جولىقتىرا الاتىنىن بىلەدى. ال، ارتىندا قالعاندارعا بۇنى ءبىلۋ بۇيىرماعاندىقتان، جاقىنىن ماڭگىلىككە جوعالتتىق دەپ قامىعادى.
سۋبەكتىلەرىم، گيپنوز كەزىندە، ءوز ەنەرگياسىن دۇرىس پايدالانا الماي، قايعىدان ەسىنەن تانعان جاقىنىمەن ويشا تىلدەسە الماعانىنا قاپا بولعانىن ەسكە الادى. قايعىدان قان جۇتقانداردىڭ ىشكى دۇنيەسى تۇمانداناتىنى سونشالىق، جاڭا ولگەن جاقىنىنىڭ جانىن ەستۋ قابىلەتى كۇرت ازايادى. جەردە قالعان جاقىندارىن ءسال دە بولسا جۇباتا العانداردىڭ جانى جاي تاۋىپ، جەر استرالىن تەز تاستايدى.
رۋحاني جۇبانىشتىڭ بۇنداي ۋاقيعاسى ءوز باسىمنان دا ءوتتى. انام جۇرەك تالماسىنان اياق استىنان قايتىس بولدى. اپكەم ەكەۋمىزدىڭ قايعىعا باتقانىمىز سونشا، جەرلەۋ جورالعىلارىن اتقارۋ بارىسىندا، ەسىمىز كىرەسىلى-شىعاسىلى كۇيدە بولدىق. بىرنەشە ساعاتتان سوڭ جۇبايلارىمىزبەن بىرگە انامىزدىڭ قاڭىراپ قالعان ۇيىنە كەلىپ، دەمالىپ الۋدى شەشتىك. ءسىرا، اپكەم ەكەۋمىز الفا-كۇيگە – ۇيقىنىڭ سەزىمتالدىق، قابىلداعىشتىق كۇرت ارتاتىن ساتىسىنا قاتار تۇسكەن بولساق كەرەك. ەكى بولمەدە قاتار، اق ءتۇستى ەلەس سەكىلدى پايدا بولعان انامىز، ءتۇپسانالارىمىز ارقىلى توبەمىزدەن جىميا كۇلىمسىرەپ وتە شىقتى. وسىلايشا، ءوز اجالىن قابىلداعانىن جانە جاعدايى جاقسى ەكەنىن ءبىلدىرىپ، جايلاپ جوق بولىپ كەتتى. بىرنەشە سەكۋندقا عانا سوزىلعان بۇل ءسات – بارىنە نۇكتە قويعان اكت سىقىلدى بولدى. سودان سوڭ، اپكەم ەكەۋمىز دەلتا ساتىسىنداعى تەرەڭ ۇيقىعا كەتتىك.
ءبىز دۇنيەدەن وزعان جاقىندارىمىزدىڭ، جانىمىزدى تىنىشتاندىرارلىق اسەرىن، اسىرەسە، جەرلەۋ كۇنى نە سودان كەيىن بىردەن، سەزە الامىز. ەسەڭگىرەپ تۇرعان ادام، بۇنداي رۋحاني بايلانىسقا ءتۇسۋى ءۇشىن، ءبىر ساتكە بولسا دا تىنىشتالىپ، ساناسىن تازارتۋى كەرەك. بۇنداي ساتتە تىل- سىمدى قابىلداۋىمىز ارتىپ، ماحاببات، كەشىرىم، ءۇمىت، قولداۋ سىقىلدى وڭقاباق جولداۋلار الۋعا قابىلەتتى بولامىز. جانە دۇنيەدەن وزعان جاقىنىمىزدىڭ جاعدايىنىڭ جاقسى ەكەنىنەن حاباردار بولا الامىز.
شيەتتەي بالالارىمەن قالعان جەسىر كەلىنشەك ماعان: «قاتتى قينالعانىمدا، مارقۇم كۇيەۋىمنىڭ قولداۋىن سەزەمىن» دەگەن كەزدە، مەن وعان سەنەمىن. پاتسيەنتتەرىم، رۋح رەتىندە، جەردەگىلەردىڭ ساناسىن ارۋاقتار الەمىمەن بايلانىستىرۋعا قابىلەتتى ەكەنىن ايتادى. «ارتىندا قالعان جاقىندارىنىڭ جادىنان شىققانشا، رۋح – ءتىرى» دەگەن دانالىققا باس يەمىن. كەلەسى تاراۋلاردا جانىمىزدىڭ ايناداعى بەينەسى سىقىلدى ەرەكشە جادتىڭ جانە بارلىق رۋح ءۇشىن – تازا ەنەرگيانىڭ اتومدارى بولىپ تابىلاتىن ۇجىمدىق ەستەلىكتەردىڭ بار ەكەنىنە كوز جەتكىزەمىز. جاقسى كورەتىندەرىمىزدىڭ ماڭگى ءتىرى جانىمەن بايلانىستى اجال ۇزە المايدى. بۇل جاندار، ارۋاقتار الەمىندە قانشا قاربالاس بولسا دا، شاقىرسا كەلە الادى.
كەيدە بەيمازا رۋح، دەنەسى ولگەن سوڭ دا، جەردى تاستاعىسى كەلمەيدى. بۇل – ساناسىنا قاتتى اسەر ەتكەن كەيبىر ماسەلەلەردىڭ شەشىلمەي قالىپ بارا جاتقاندىعىنان بولادى. بۇنداي ەرەكشە جاعدايلاردا، بەيىمدەۋ كەزەڭىنەن وتۋگە كومەكتەسەتىن جوعارى تىرشىلىك يەلەرى قول ۇشىن سوزا- دى. جەردەگى ءبىز دە ونى و دۇنيەگە قيۋ ارقىلى كومەكتەسە الامىز. بۇنداي مازاسى قاشقان رۋحتار جايلى 4-تاراۋدا ەگجەي-تەگجەيلىرەك توقتالامىن. بىراق تىلسىم ەلەستەر قۇبىلىسى كىتاپ-كينولاردا كورىنىس تاپقاندا، ارتىق كەتىپ قالىپ جاتاتىنىن بىردەن ايتا كەتەيىن.
بۇل فانيمەن قوش ايتىسۋعا قالاي ازىرلەنگەن دۇرىس؟ ءبىزدىڭ ساۋ نە اۋرۋدان كوز اشپاعان عۇمىرىمىز ۇزاق نە قىسقا بولۋى مۇمكىن. بىراق ءتانىمىزدى تاستايتىن كۇن ەرتە مە، كەش پە جەتەدى. جازىلمايتىن دەرتكە دۋشار بولساق تا، باستاپقى كۇيزەلىس، شوشۋ، باز كەشۋ باسەڭدەگەن كەزدە، بولماي قويمايتىن نارسەگە ازىرلەنۋ كەرەك. ءدام-تۇزىمىز تاۋسىلعان كەزدە، ءبىز ءوزىمىزدىڭ جوعارعى سانامىزبەن قاۋىشۋ مۇمكىندىگىن يەلەنەمىز. ءولۋ – جانىمىزدىڭ ماڭگىلىكپەن بايلانىسىن ۇعىپ، رۋحاني سانامىزدى قالپىنا كەلتىرۋ ەڭ جەڭىل جۇزەگە اساتىن ىڭعايلى ءسات.
ءولىپ بارا جاتقانداردىڭ ءبارى بىردەي سوڭعى ءساتىن وڭ قاباقپەن قارسى الا بەرمەيدى. دەگەنمەن، اجال اۋىزىنداعىلاردى باعىپ-كۇتكەندەر: «ادامداردىڭ ءبارى دەرلىك سوڭعى دەمى ۇزىلەر الدىندا ءبىر تىنشىعان كۇي تابادى» دەيدى. ءوز باسىم بۇل ادامداردىڭ بەت الپەتىندەگى بۇل جايباراقاتتىق
– سوڭعى ساتتە ماڭگىلىكتىڭ سىرى اشىلىپ، ءبارى جاقسى بولا- تىنىن بىلگەننەن ەكەنىنە بەك سەنىمدىمىن.
ءولىم كەزىندە ادامداردا، جان مەن ءتانىنىڭ اجىراۋى ورىن الاتىن، ترانسفورماتسيا پروتسەسى جۇرەدى. ادامدار «ءولىم – ءومىر قۋاتىنان ايرىلۋ» – دەپ ويلاعانىمەن، اقيقاتىندا كەرىسىنشە: ءبىز ءولىم كەزىندە دەنەمىزدەن ايرىلعانىمىزبەن، ماڭگىلىك ءومىر ەنەرگيامىز قۇدىرەتپەن قاۋىشىپ، بىرىگەدى.
شىن مانىندە، ءولىم – تۇنەك ەمەس، نۇر. پاتسيەنتتەرىم وتكەن ءولىمىن ەسكە العاندا، ءزىل باتپان دەنەلەرىنەن قۇتىلعانداعى ەركىندىك سەزىمىن قايتا باستان كەشىپ، تىنىشتىق پەن ءبىلىم الەمىنە رۋحاني ساياحات جاساۋعا قۇلشىناتىنىن ايتادى. كەلەسى ۋاقيعالاردان، ومىردەن كەيىنگى ءومىر نە ەكەنى جايلى ماعلۇمات الامىز.
2-تاراۋ. ارۋاقتار الەمىنىڭ قاقپاسى
مىڭداعان جىلدار بويى مەسوپوتاميا تۇرعىندارى كوك قاقپاسى قۇس جولىنىڭ ارۋاقتار وزەنى دەپ اتالاتىن بۇرىلىسىندا ورنالاسقان جانە اجالى جەتكەن جاندار كۇن مەن ءتۇننىڭ كۇزگى تەڭەلىسى كەزىندە قاۋىستىڭ ەسىگىنىڭ اشىلعانىن كۇتىپ تۇرادى دەپ سەنگەن. بۇل كونتسەپتسياعا ساي، رەينكارناتسيا نە جەرگە ورالۋ كۇن مەن ءتۇننىڭ كوكتەمگى تەڭەلىسى كەزىندە تۇنگى اسپانداعى زاۋزا شوقجۇلدىزى ارقىلى جۇزەگە اسادى.
سۋبەكتىلەرىم، اقيقاتىندا، رۋحتار ميگراتسياسى الدەقايدا قاراپايىم جۇزەگە اساتىنىن ايتادى. جەردى تاستاپ كەتىپ بارا جاتقاندار باستان كەشەتىن تۋننەل ەففەكتىسى – ارۋاقتار الەمىنە اپاراتىن جول. رۋحتار دەنەسىن تەز تاستاعانىمەن، ارۋاقتار الەمىنە كىرۋ – مۇقيات ويلاستى- رىلعان، رەت-رەتىمەن اسىقپاي جۇزەگە اسىرىلاتىن پروتسەسكە ۇقسايدى. سۋبەكتىلەرىمنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، كەيىنىرەك، جەرگە وزگە ءومىر ءۇشىن ورالعانىمىزدا، كەيىنگە قايتاتىن جول الدەقايدا قىسقا كورىنەدى.
ءارتۇرلى سۋبەكتىلەر تۋننەلدى، ونىڭ جەرگە قاتىستى ورنالاسۋىنا قاراي، ءارتۇرلى سيپاتتايدى:
كەيبىر اجالى جاڭا عانا جەتكەندەر تۋننەلدىڭ تاپ دە- نەسىنىڭ ۇستىندە اشىق تۇرعانىن كورسە، كەلەسىلەرى – تۋننەلگە جەردەن ۇستىنە كوتەرىلىپ بارىپ، كىرگەنىن ايتادى. الايدا بارلىق جاعدايدا، جەردى تاستاعان رۋحتار ءۇشىن، بۇل ۋاقىت مەزەتى – ايتارلىقتاي ەمەس. تومەندە ءبىر سۋبەكتىمنىڭ با- سىنان كەشكەنى كەلتىرىلەدى.
3-ۋاقيعا
د-ر ن.: قازىر دەنەڭىزدى ولگەن جەرىندە تاستاپ، جەردەن ۇزاپ باراسىز. اينالاڭىزدى سيپاتتاپ بەرسەڭىز؟
سۋبەكت: ەڭ باسىندا، جەر ماڭىندا بولعانىمدا، سامالاداي جارىق ەدى، قازىر تۋننەلگە كىرگەسىن، اينالام ءبىرشاما كۇڭگىرت تارتتى.
د-ر ن.: تۋننەلدى سيپاتتاڭىزشى.
سۋبەكت: قاراڭعى، بوس تۋننەلدىڭ تۇبىنەن جارىق كورىپ تۇرمىن.
د-ر ن.: ارى قاراي ايتا بەرىڭىز.
سۋبەكت: مەنى بۇل تۋننەلدىڭ ىشىمەن وتۋگە الدەبىر كۇش جايلاپ تارتاتىنداي… تۋننەل ىشىمەن ءجۇرۋىم كەرەك دەپ شەشتىم. بۇندا قاراڭعى دەگەننەن گورى، بۇلدىر دەسەم دۇرىس بولاتىنداي. بۇل ءبىر…
د-ر ن.: ايتا بەرىڭىز
سۋبەكت: مەنى العا تارتىپ تۇر…
د-ر ن.: ءيا، تۋننەلدىڭ شەتىندەگى جارىق كۇشەيە تۇسكەن- دەي. سوسىن؟
سۋبەكت: جاڭاعى جارىققا قاراي بەت العان سايىن، ول ابدەن ۇلكەيدى. ءبىر كەزدە تۋننەلدەن شىقتىم. سىرتتا جارىق ازداپ كومەسكىلەنگەن… جەڭىل تۇماننىڭ ىشىمەن ءجۇرىپ كەلەمىن.
د-ر ن.: تۋننەلدەن شىققانىڭىزدان سوڭ، اينالاڭىزدىڭ بۇلدىر ەكەنىنەن وزگە، تاعى نە سەزدىڭىز؟
سۋبەكت (داۋىسىن باسەڭدەتىپ): بۇندا سونداي تى- نىشتىق… جايباراقاتتىق. مەن ارۋاقتار الەمىندەمىن…
د-ر ن.: تاعى نە سەزۋدەسىز؟
سۋبەكت: وي! اينالامنان وي كۇشىن… سەزەمىن. مەن…
د-ر ن.: بويىڭىزدى ابدەن بوساتىپ، ءبارىن ماعان سول قالپىندا ايتا بەرىڭىز.
سۋبەكت: بۇنى سوزبەن بەرۋ قيىن. مەن ماحاببات… باۋىرمالدىق، دوسپەيىلدىلىكتى… ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ءوزىمدى كۇتىپ تۇرعاندار بارىن سەزەمىن.
د-ر ن.: بىردەڭەدەن قورقىپ، قانداي دا ءبىر قاۋىپ سەزىپ تۇرعان جوقسىز با؟
سۋبەكت: قورقىپ تۇرعانىم جوق. تۋننەلدە بولعانىمدا ازداپ ابدىراعانىم راس… اينالامنان ءبىر قامقورلىق نيەت سەزەمىن. ولار مەنىڭ كىم ەكەنىمدى، مۇندا نە عىپ جۇرگەنىمدى بىلەتىندەي.
د-ر ن.: وسى قامقورلىق قانداي دا ءبىر كوزگە كورىنەتىن تۇردە بىلىنە مە؟
سۋبەكت: (باسەڭ داۋىسپەن) جوق، بىراق وي، نيەت ۇيلەسىمىن سەزىپ تۇرمىن.
د-ر ن.: تۋننەلدەن شىعىسىمەن، بۇلت سۋبستانتسياسى پايدا بولعانىن ايتتىڭىز. ءسىز سوندا جەر ۇستىندەگى اسپانداسىز با؟
سۋبەكت: ء(ۇزىلىس) جوق، ولاي ەمەس، مەن جەر ۇستىندەگى بۇلتقا ۇقسامايتىننىڭ اراسىندا جۇرگەندەيمىن.
د-ر ن.: سىزگە، جالپى، جەر كورىنەدى مە؟ ول استىڭىزدا بار ما؟
سۋبەكت: بالكي، بار دا شىعار. بىراق مەن ونى تۋن- نەلگە كىرگەلى كورگەن جوقپىن.
د-ر ن.: جەرمەن، وزگە ءبىر كەڭىستىك ارقىلى بولسىن، قانداي دا ءبىر بايلانىس سەزەسىز بە؟
سۋبەكت: مۇمكىن. سانامدا جەر جاقىن سىقىلدى… جەرمەن بايلانىستى جوعالتقان جوقپىن… الايدا باسقا كەڭىستىكتە ەكەنىمدى بىلەمىن.
د-ر ن.: قازىرگى ورنىڭىز تۋرالى تاعى نە ايتا الاسىز؟
سۋبەكت: مىندا ءبىر قاراعاندا ءبارى قيمىلسىز قاتىپ قالعانداي… قارا كولەڭكە… بىراق مەن ارى قاراي جىلجىپ، بۇل جەردەن الىستاپ بارامىن.
بۇل ناقتى سۋبەكت ءولىم ءدامىن تاتىپ، تۋننەل ارقىلى ءوتىپ، ءوزىنىڭ دەنەسىز كۇيىنە سالىستىرمالى تۇردە العاندا جايباراقات بەيىمدەلىپ، ارۋاقتار الەمىنە ءوتىپ بارادى. پاتسيەنتىمنىڭ، اۋەلگىدەگى بەيمالىمدىلىكتەن كەيىنگى اسەرى ول جاقتاعى وڭ كۇي-جايدان حابار بەرەدى. ادەتتە، بۇكىل سۋبەكتىم وسىنداي سەزىمدە بولادى.
ارۋاقتار الەمىنە جاساعان ساياحاتى بارىسىندا، تۋننەلدەن وتكەن رۋحتار قاقپانى ارتتا قالدىرادى. ولاردىڭ كوبى، ەندى، وزدەرىنىڭ شىن مانىندە ولمەگەنىن، ولگەن جەرلىك دەنەسىنەن قۇتىلعانىن تۇسىنەدى. بۇنى ءتۇسىنۋ، قابىلداۋ رۋحتىڭ وزىنە بايلانىستى. بۇندايدا: «قۇتىلدىم-اۋ» دەگەن كۇرسىنىستەن كەيىنگى: «كەرەمەت! مىنە، ايتەۋىر ءوز ۇيىمە جەتتىم!» دەۋ – ەڭ ءجيى بايقالاتىن رەاكتسيا.
دەنەسىنەن زۋلاپ شىعىپ، ءوز اۋەلگى رۋحاني ۇيىنە ۇشىپ باراتىندىقتان، جوعارىدا باياندالعانداردان ەمىس-ەمىس قانا حاباردار جوعارى دامىعان جاندار دا بار. بۇلار – بۇل تۇرعىدا مىقتى «ماماندار» جانە جەردە سيرەك كەزدەسەدى. ادەتتە، رۋح بىردەن كەتپەيدى، ال كەيبىرەۋلەرى ءتىپتى ارەڭ كە- تەدى. ولگەن دەنەسىمەن قالاي دا بايلانىس ۇزبەۋگە جانتالاساتىندار – ادەتتە بار-جوعى بىرنەشە عانا عۇمىردى باستان كەشكەن، ولگەن سوڭ دا جەردەگى ورتاسىنا تارتىلۋىن قوي- مايتىن جاس رۋحتار دەپ سانايمىن.
سۋبەكتىلەرىمنىڭ كوبى تۋننەلدەن شىققان كەزدە، اينالاداعى كوپ نارسە بىرازعا دەيىن تۇسىنىكسىز بولادى دەيدى. مەن بۇنى، تەوسوفتار كامالوك دەپ اتايتىن، جەردى قورشاعان استرال جوسپاردىڭ تىعىزدىعىنان دەپ ويلايمىن. وسى سالاعا قاتىستى كەلەسى ۋاقيعا ينتەللەكتىسى جوعارىراق پاتسي- ەنتپەن باياندالادى. بۇل تۇلعانىڭ رۋحى ءوز بىلگەنىن بايانداۋ بارىسىندا فورما، ءتۇس، ۆيبراتسيا دەڭگەيى سىندى ماسەلەلەردەن ءبىلىمىنىڭ تەرەڭدىگىن بايقاتادى. سۋبەكتىلەرىم، بۇنداي ەگجەي-تەگجەيلى سيپاتتامانى، ادەتتە، ارۋاقتار الەمىنە تەرەڭدەپ ەنىپ، قورشاعان ورتاسىنا ۇيرەنگەن سوڭ بەرەدى.
4-ۋاقيعا
د-ر ن.: تۋننەلدەن ۇزاپ بارا جاتىپ، اينالاڭىزدان نە كورىپ تۇرعانىڭىزدى بارىنشا ەگجەي-تەگجەيلى سيپاتتاڭىزشى.
سۋبەكت: ءبىر قابات-قابات نارسەلەردى…
د-ر ن.: قانداي قابات؟
سۋبەكت: پيروجنىي سىقىلدى
د-ر ن.: سول پيروجنىيدى مىسالعا الىپ، انىعىراق ءتۇسىندىرىڭىزشى.
سۋبەكت: كەيبىر پيروجنىيلاردىڭ تابانى جالپاق، باسى ۇشكىر بولىپ كەلەتىنىن ايتقىم كەلەدى. ارينە، بۇل – تۋننەل ىشىنەن كورگەنىمنەن اۋمايدى دەپ ايتا المايمىن. مەن… جارتىلاي ءمولدىر… تارام-تارام جارىق قاباتتارىن كورىپ تۇرمىن.
د-ر ن.: ارۋاقتار الەمىندە قولعا ۇستاۋعا كەلەتىن تىعىز نارسەلەر بار ما؟
سۋبەكت: مەن سونى تۇسىندىرۋگە تالپىنىپ جاتىرمىن. باسىندا سولاي كورىنگەنىمەن، بۇل – ونداي تىعىز سۋبستانتسيا ەمەس. ولار قاباتتاردان تۇرادى – جارىق دەڭگەيلەرى كوپقاباتتى «ءجىپ» سىقىلدى ورىلگەن. بۇلار – سيممەتريالى ەمەس ەكەن دەگەن وي قالىپتاسپاسىن. تەك قاباتتاردىڭ قالىڭدىعى دا، ءتۇسى دە ءارتۇرلى ەكەنىن بايقاپ تۇرمىن. بۇلار، سونداي-اق، العا-ارتقا قوزعالىپ، اۋىسىپ تۇرادى. مەن جەردەن الىستاپ بارا جاتقانىمدا، ىلعي، وسىنى بايقايمىن.
د-ر ن.: نەگە بۇلاي ەكەن؟
سۋبەكت: بىلمەيمىن.
د-ر ن.: ءسىزدىڭ سيپاتتاماڭىزدان، ارۋاقتار الەمى – تومەننەن جوعارىعا دەيىن تىلىكتەر قاباتىنان تۇراتىن تىك قاتار دەپ ەلەستەتەمىن.
سۋبەكت: بۇل تىلىكتەر – جۇمىرلاۋ جانە ولار ارقىلى وتكەنىمدە، ماعان قاراي يىلىڭكىرەگەندەي بولادى.
د-ر ن.: ءوز پوزيتسياڭىزدان كوز سالىپ، ول قاباتتاردىڭ ءتۇسى تۋرالى حاباردار قىلساڭىز.
سۋبەكت: مەن قاباتتار ءتۇرلى-ءتۇستى دەپ ايتپاپ ەدىم عوي. ولاردىڭ ءبارى – اق ءتۇستىڭ ءتۇرلى رەڭكتەرىنىڭ ۆيبراتسياسى. قازىر ءوتىپ بارا جاتقان تۇسىم – ءوتىپ كەتكەنىممەن سالىستىرعاندا، اشىقتاۋ. قازىر اينالام – تۇماندانعان اق ءتۇستى جانە تۋننەلدەگىگە قاراعاندا جارىقتاۋ.
د-ر ن.: وسى رۋحاني قاباتتارمەن وتكەنىڭىزدە، ءسىزدىڭ جانىڭىز جوعارىعا قاراي جىلجيدى ما، الدە تومەنگە مە؟
سۋبەكت: ەكەۋى دە ەمەس. مەن كولدەنەڭ كوكتەپ وتەمىن.
د-ر ن.: جاقسى، وندا وسىلاي قوزعالىپ بارا جاتقانىڭىزدا ارۋاقتار الەمىنىڭ قىر، بۇرىشتارىن كورە الاسىز با؟
سۋبەكت: (ۇنسىزدىك) مەن ءۇشىن بۇل… نەگىزىنەن ءتۇرلى ءتۇستى ۆارياتسيالاردا، اشىق جانە كۇڭگىرت قاباتتارعا ءبولىنىپ، جايىلىپ جاتقان بەيماتەريالدى ەنەرگيا. مەنى الدەنە… ءوزىم جىلجىعان دەڭگەي بويىمەن ىشكە تارتىپ جاتىر جانە ول جايباراقاتتانعانىمدى قالايدى دەپ ويلايمىن…
د-ر ن.: قالايشا؟
سۋبەكت: دىبىستار كەلىپ جاتىر.
د-ر ن.: قانداي دىبىستار؟
سۋبەكت: مەنىڭ قيمىلدارىممەن ۇندەسكەن… مۋزىكانىڭ… جەل اۋەنىنىڭ جاڭعىرىعى… بۇل جاندى سونداي تىنىشتاندىرادى.
د-ر ن.: كەيبىر ادامدار بۇنى ءدىرىل سيپاتتى دەپ، كامەرتوننىڭ دىبىسىنا ۇقساتادى. بۇل سيپاتتامامەن كەلىسەسىز بە؟
سۋبەكت: (باسىن يزەپ) ءيا، تاپ سولاي. سونداي-اق… ءيىس پەن ءدامى دە ەسىمدە قالدى.
د-ر ن.: بۇل ءبىزدىڭ سەزىم قابىلەتىمىز ولگەننەن سوڭ ساقتالادى دەگەندى بىلدىرەدى مە؟
سۋبەكت: ءيا، ولار تۋرالى جاد… قوڭىراۋ سىڭعىرىنداي سونداي اسەم اۋەن… سونداي جان تىنىشتىعى.
ارۋاقتار الەمىنە ساياحاتتاعان كوپتەگەن سۋبەكتىلەرىم بويدى بوساتىپ، تىنىشتىق سىيلايتىن مۋزىكالىق ۆيبراتسيالار تۋرالى ايتادى. ءبىر دىبىستار جان تاپسىرىسىمەن، ەستىلە باستايدى. كەيبىر سۋبەكتىلەر دەنەنى قالدىرىسىمەن، ءبىر گۋىل، ىزىلدى ەستيمىز دەيدى. بۇلار تەلەگراف باعاندارى- نىڭ قاسىندا تۇرعاندا قۇلاققا كەلەتىن دىبىستارعا ۇقسايدى. جانە، مەنىڭشە، جەردىڭ استرال اۋماعى بولىپ تابىلاتىن سفەرادا تۇرعاندا، ولاردىڭ قاتتىلىعى وزگەرەدى. ادامدار بۇنداي دىبىستى جالپى ناركوزدا بولعاندا دا ەستيتىنىن اي- تادى. بۇل قاتتى دا قاتاڭ دىبىستار، تۋننەلدەن شىققان سوڭ، اۋەندى بولا تۇسەدى. جاندى تىرىلتەتىن بولعاندىقتان، بۇل مۋزىكانى – عالام ەنەرگياسى دەپ اتايدى.
سۋبەكتىلەردىڭ رۋحاني قاباتتار تۋرالى اڭگىمەلەرىنە كەلسەك، ولار، ءسىرا، استرال پلانداردى كورىپ تۇر دەپ شامالايمىن. مەتافيزيكالىق كىتاپتاردان جەر ۇستىندەگى ءتۇرلى پلاندار تۋرالى كوپ وقىدىق. ءۇندى ۆەدالارىنان باستاپ، كونە جازبالاردا، سونداي-اق بۇدان كەيىنگى، شىعىس ءماتىن- دەرىندە استرال پلاندار – سەزۋگە بولاتىن فيزيكالىق الەمنەن جوعارى كوتەرىلگەن، بىرتىندەپ ارۋاقتار الەمىنە اۋىساتىن كەڭىستىكتەر نە ولشەمدەر قاتارى رەتىندە بەينەلەنەدى. مەديتاتسيا كەزىندە دەنەدەن تىس مەنتال ساياحات جاساعان ادامدار كورىنبەيتىن بۇل سفەرالارمەن مىڭ جىلدار بويى قاۋىشىپ ءجۇردى. وسى سيپاتتامالاردا باياندالعانداي، جەردىڭ اۋىر ۆيبراتسيالارىنان الىستاعان سايىن، بۇل استرال پلانداردىڭ تىعىزدىعى كەمي تۇسەدى.
كەلەسى ۋاقيعانىڭ كەيىپكەرى – 1902 جىلى چيكاگو قالاسىندا جۇرەك تالماسىنان كوشەدە كوز جۇمعان ادام. كەدەي لىكتە كۇن كەشكەن بۇل كىسىنىڭ ارتىندا سۇيىكتى ايەلى مەن كىشكەنتاي بالالارى قالدى…
5-ۋاقيعا
د-ر ن.: تۋننەلدەن شىققاننان كەيىنگى اينالاڭىزدى سۋرەتتەي الاسىز با؟
Cۋبەكت: اينالامداعى كوبىك بۇلتتارمەن ءالى ءوتىپ كەلەمىن.
د-ر ن.: ايتا بەرىڭىز
Cۋبەكت: (ۇنسىزدىك) و، مەن شىقتىم… قانداي كەڭ ورىن! قانداي جارىق تا تازا – حوش ءيىسىن ايتساڭشى! ءبىر كەرەمەت مۇز سارايعا قاراپ تۇرمىن!
د-ر ن.: تولىعىراق
Cۋبەكت: بۇل – جارق-جۇرق ەتكەن كريستالل سىقىلدى ءزاۋلىم عيمارات.
د-ر ن.: ءسىز كريستالل دەگەندە، كوز الدىما تازا ءتۇس كەلەدى. Cۋبەكت: مۇندا نەگىزىنەن اق جانە سۇر تۇستەر… بىراق العا قاراي جۇزگەنىمدە، جالت-جۇلت ەتكەن وزگە دە تۇستەردى
كورەمىن
د-ر ن.: بۇل مۇز سارايدىڭ ىشىنەن كوز سالىڭىزشى، قانداي دا ءبىر شەكارا كورىنە مە؟
Cۋبەكت: جوق، بۇل سونداي ۇلى دا تىپ-تىنىش كەڭىستىكتىڭ شەت-شەگى كورىنبەيدى.
د-ر ن.: قازىر نە سەزىپ تۇرسىز؟
Cۋبەكت: مەن… بۇدان ارى راحاتتانا المايمىن. مەگگي… (سۋبەكتىنىڭ جەسىرى)
د-ر ن.: ءسىزدى ءالى دە چيكاگوداعى ءومىرىڭىز مازالايتىنعا ۇق- سايدى. بۇل ارۋاقتار الەمىنە وتۋىڭىزگە كەدەرگى كەلتىرىپ تۇر ما؟
Cۋبەكت: (كرەسلودا وتىرىپ اسپانعا سەكىردى) ماسساعان! الاقاي! ءوزىمدى تۇسىنەتىن جولباسشى گيدىم ماعان قاراي كەلە جاتىر!
د-ر ن.: جولباسشى گيد ەكەۋىڭىزدىڭ اراڭىزدا نە بولىپ جاتقانىن ايتىڭىزشى.
Cۋبەكت: مەن وعان مەگگي مەن بالالارىمدى نە كۇتىپ تۇرعانىن ءبىلىپ الماي، ارى قاراي جىلجي المايتىنىمدى ايتۋدامىن.
د-ر ن.: ول نە دەيدى؟
Cۋبەكت: ول مەنى تىنىشتاندىرىپ جاتىر. بىراق مەن قاتتى قاپا بولىپ تۇرمىن.
د-ر ن.: وعان نە دەپ جاتىرسىز؟
Cۋبەكت: (داۋىسى كۇشەيىپ) ماعان ءبارىن تۇسىندىرگىسى كەلىپ تالپىنعان جولباسشىما قۇلاق اسپاي: «قالاي عانا بۇعان جول بەردىڭىز؟! مەگگي ەكەۋمىزدى قانشا ازاپتان وتكىزىپ، ەندى كەلىپ، ءبىر-بىرىمىزدەن نەگە ايىرىپ الدىڭىز؟!» – دەپ كىنا تاعۋدامىن.
د-ر ن.: جولباسشى گيدىڭىز نە دەيدى؟
Cۋبەكت: ول مەنى تىنىشتاندىرۋعا تىرىسىپ باعىپ جاتىر. جاقسى جۇمىس جاساعانىمدى، ەندى ءبارى دۇرىس ءجۇرىپ جاتقانىن كورە الاتىنىمدى ايتۋدا.
د-ر ن.: ونىڭ ايتقانىن قابىلداپ جاتىرسىز با؟
Cۋبەكت: مىنە، مەنىڭ سانامدا… وتباسىمنىڭ مەنسىز ومىرگە كوندىگىپ، تىرلىك قىلىپ جاتقانى; بىرتىندەپ جاعدايى تۇزەلگەنى… ءتۇبى ءبىز ءبىر-بىرىمىزبەن قاۋىشاتىنىمىز جايلى اقپارات پايدا بولدى.
د-ر ن.: سوندا ءسىز نە سەزدىڭىز؟
Cۋبەكت: ءسويتىپ، مەن (كۇرسىنەدى) كوڭىلىم جايلانىپ، ءوز- وزىمە كەلگەندەي بولدىم. ەندى مەن العا جىلجۋعا ءازىرمىن».
سۋبەكتىنىڭ ءوز جولباسشى گيدىمەن كەزدەسۋىنىڭ ماڭىزى تۋرالى ءسوز قىلماس بۇرىن، ونىڭ ارۋاقتار الەمىن «مۇز سا- راي» رەتىندە قابىلداۋىنا توقتاعىم كەلەدى. ارۋاقتار دۇنيەسىنىڭ ىشىمەن ارى قاراي جىلجىعان سايىن،
سۋبەكتىلەرىم عيماراتتاردى كورىپ تۇرعانىن نە جيھازدارعا تولى بولمەدە ەكەنى تۋرالى ايتادى. گيپنوز كۇيى وزدىگىنەن بۇنداي وبرازداردى پايدا قىلمايدى. اقىلعا سالساق، ادامدار بەيماتەريالدى الەمدەگى بۇنداي فيزيكالىق قۇرىلىمداردى ەسىنە تۇسىرمەۋى كەرەك ەدى. جەردەگى تابيعي ورتانىڭ ستسەنالارى – ولىمنەن كەيىنگى وتپەلى ساتىنىڭ رۋحتارعا ارنالىپ جەڭىل ءوتۋى ءۇشىن جاسالعان دەپ بولجاۋعا عانا بولادى. بۇل كارتينالار ءار سۋبەكت ءۇشىن جەكە ماڭىزى بار – ولاردىڭ ءبارى فيزيكالىق دەنەسىن تاستاعان سوڭ، جەر تاجىريبەسىنىڭ ىقپالىندا بولادى.
جاننىڭ، ارۋاقتار الەمىندە، جەردەگى بولعان نە ارالاعان ورىندارىنا قاتىسى بار وبرازداردى كورۋىنىڭ ءوز سەبەبى بار. ءبىر رۋحاني كۇش – ءۇي، مەكتەپ، باۋ-باق، تاۋ نە تەڭىز جاعاسى سىندى ەستەن كەتپەس بەينەلەردى جانىمىزعا جاقىن جەر وبرازدارىن تاماشالاۋ ارقىلى تىنىشتالۋىمىز ءۇشىن ۇسىنادى. ارۋاقتار الەمىنىڭ وبرازدارى سانامىزدا ساقتالاتىنى سىقىلدى، پلانەتامىزدىڭ بەينەلەرى دە جادىمىزدا ەرتەگى، ءتۇس سىقىلدى ماڭگىگە قالادى.
سۋبەكتىلەرىمدە، ارۋاقتار الەمىنە بارىسىمەن پايدا بولاتىن وبرازداردىڭ سيپاتتامالارىن تىڭداۋ ماعان قات- تى ۇنايدى. ولار ۇزاق ۋاقىت بويى بولماعان سۇيىكتى جەرىنە كەلگەندەي بولىپ – جايقالعان گۇل القابىن، الىستا بوي كو- تەرگەن قورعانداردى، اشىق اسپانداعى كەمپىرقوساقتى كورە الادى. ارۋاقتار الەمىندەگى العاش جەر كارتينالارى – عۇمى- ردان عۇمىرعا، جەكەلەگەن سيپاتتارى بولماسا، ايتارلىقتاي وزگەرمەيتىنگە ۇقسايدى. سۋبەكت ارۋاقتار الەمىنە، رۋحاني ءومىردىڭ سان قىرىن سيپاتتاي وتىرىپ، ەندەگەن سايىن، ونىڭ كوممەنتاريلەرى بىركەلكى، ءبىر سارىندى بولا تۇسەدى.
سوڭعى ۋاقيعادا ءالى تولىق قالىپتاسىپ بولماعان رۋح
– جەردە قالعان وزىنە ەت جاقىن رۋح مەگگيمەن تىعىز باي- لانىستا. ارۋاقتار الەمىنىڭ تىنىشتاندىرۋشى اسەرىنە قاراماستان، كەيبىر جاندار وتكەن ءومىرىنىڭ كەلەڭسىز جايتتارىن وزدەرىندە وزگەلەرگە قاراعاندا ۇزاعىراق ۇستايدى. ادامداردىڭ كوبى – بۇكىل جان، ولگەن سوڭ، ءبارىن بىلەتىن بولادى دەپ ويلايدى. بۇلاي دەۋ قيىن، ويتكەنى ءارتۇرلى جان- نىڭ بەيىمدەلۋ كەزەڭى تۇرلىشە بولادى. رۋحتىڭ بەيىمدەلۋ كەزەڭىنىڭ ۇزاقتىعى دۇنيەدەن وزۋىنىڭ جاي-جاپسارىنا، دامۋ دەڭگەيىنە وراي، جاڭا عانا اياقتالعان ومىرىنە بايلانۋ دارەجەسىنە تاۋەلدى.
مەن وتكەن عۇمىرلارى جاس كەزىندە كۇرت ۇزىلگەن سۋبەكتىلەرىمنىڭ سوزىنەن رەنىشتى ءجيى بايقايمىن. بۇنداي جاندار ارۋاقتار دۇنيەسىنە ورالعان سوڭ، سۇيگەن ادامدارىن اياق استىنان قالدىرۋعا تۋرا كەلگەنىنە وراي، ابدىراپ جاتادى. ولار ولىمگە ءازىر ەمەس، سوندىقتان كەيبىرەۋلەرى دەنەسىن تاستاعان سوڭ، قايعىعا باتىپ، قاپا بولادى.
اياقتالماعان ىستەرى الاڭداتقان جاندى، ولگەننەن سوڭ ءبىرىنشى بولىپ، ونىڭ گيد-جولباسشىسى قارسى الادى. بۇنداي جوعارى دامىعان رۋحاني ۇستازدار ومىردەن مەزگىلسىز وتكەن جانداردىڭ اشۋ-ىزا، رەنىشىن قابىلدايدى. نەگىزى بۇل گيدتەر ارۋاقتار الەمىنىڭ قاقپاسىنان وتكەندەردىڭ مەنتال تۇيتكىلدەرىن رەتتەۋمەن اينالىسپايدى. بۇل ءۇشىن، ياعني ءومىر مەن ءولىمنىڭ كارمالىق ساباقتارىن ەگجەي-تەگجەيلى تالداۋعا ارنالعان ورىن جايلى كەيىنىرەك اڭگىمە بولادى. 5-ۋاقيعادا جەردە قالعان ايەل، بالا-شاعاسىنىڭ بولاشاق كۇي-جايى سۋبەكتىگە، ول ساپارىن كوتەرىڭكى كوڭىلمەن جالعاستىرۋ ءۇشىن، جۇباتۋ ماقساتىندا ۆيزۋاليزاتسيالانادى.
سۋبەكتىلەرىمنىڭ وي-ساناسىنىڭ تۇرلىلىگىنە قاراماستان، ولاردىڭ ولىمنەن كەيىنگى ءساتىن سيپاتتاۋى – الدارىنان اشىلعان ارۋاقتار الەمىنىڭ عاجايىبىنا تاڭ قالۋعا تولى. كۇيكى تىرلىك جانە، اسىرەسە، ءتۇرلى ازاپتان قۇتىلعانىنا وراي، داۋىستارىنان ەيفوريا دا سەزىلەدى. باسقاسىن بىلاي قويعاندا، ارۋاقتار الەمى – رۋح ادام ايتقىسىز جان تىنىشتىعىن سەزەتىن ورىن. ءبىر قاراعاندا، اجالىمىز جەتىسىمەن، جالعىز قالاتىن بولىپ كورىنگەنىمىزبەن، شىن مانىندە ءبىز قولداۋسىز، وقشاۋ قالمايمىز. ءبىزدىڭ ارقايسىمىزدى ەنەرگيانىڭ كوزگە كورىنبەيتىن سانالى قۋاتى بۇل قاقپادان الىپ وتەدى.
ارۋاقتار الەمىنە كەلگەن جاننىڭ جان-جاعىنا الاقتاپ، نە ىستەرىن بىلمەي، نە بولارىن بىلمەي بەيحابار جۇرۋگە ۋاقىتى از بولادى. ونى گيد-جولباسشى، جاقىن-جۋىق، دوس-جاراندارى قاقپا الدىندا الدا ءبارى جاقسى بولاتىنىنا سەندىرىپ، جايما-شۋاق ماحابباتپەن قارسى الادى. وسى دوسپەيىلدى قاۋىمنىڭ قولداۋى ءولىم ساتىنەن باستاپ بىلىنەدى، جاننىڭ جاڭا دۇنيەگە بەيىمدەلۋى دە وسى دوس-جاقىننىڭ ارقاسىندا جۇرەدى.
3-تاراۋ. ۇيگە ورالۋ
اجالىمىز جەتكەن سوڭ، قارسى الاتىن دوسپەيىل ارۋاقتارمەن كەزدەسۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا وراي، ولار ءبىزدى قالاي تانيدى دەگەن سۇراق تۋىندايدى. سۋبەكتىلەرىمنىڭ ءبارى جان – ەنەرگيا شوعىرى بولا تۇرا، ونىڭ ادامي بەلگى-سيپاتتارى بار ەكەنىن ايتادى. ياعني، ءبىر-بىرىنە قانداي دا ءبىر ومىرىندەگى كەلبەت-پىشىنىندە كورىنە الادى. جانە بۇل فورما – سىرتقى ءپىشىننىڭ سان الۋان نۇسقاسىنىڭ بىرەۋى عانا. كەيىنىرەك، 6-تاراۋدا جاندى ەرەكشەلەندىرىپ تۇراتىن تاعى ءبىر بەلگى – ءار جاننىڭ وزىنە ءتان ءتۇس اۋراسى تۋرالى اڭگىمە قوزعايمىز.
سۋبەكتىلەرىمنىڭ كوبى ارۋاقتار الەمىندە كورەتىن العاشقى تۇلعا – جەكە گيد-جولباسشىسى ەكەنىن ايتادى. الايدا عۇمىر اياقتالعاندا ءبىزدى ەتجاقىن جان دا كۇتىپ الۋى مۇمكىن. گيد-جولباسشى مەن ەتجاقىن جان – ءبىر ۇعىم ەمەس. ەگەر دۇنيەدەن وزعاندى الدىنان بۇرىنعى تۋىسى نە دوسى كۇتىپ السا، جاننىڭ تۇراقتى گيدى وسى كەزدە قاستارىندا بولماۋى دا مۇمكىن. ءسىرا، ول بۇل كەزدە جاقىن ماڭدا ءجۇرىپ، جاڭادان كەلىپ جاتقانعا قاتىستى ماسەلەلەردى سىرتتان رەتتەپ جۇرەدى. كەلەسى ۋاقيعادا ارۋاقتار دۇنيەسى قاقپاسىنان جاڭا وتكەن سۋبەكتىمدى، كوپتەگەن وتكەن عۇمىرلارىندا تىعىز بايلانىستا بولعان، تاجىريبەلى تۇلعا كۇتىپ الادى. پاتسيەنتىمنىڭ اۋەلگى گيدى بولماسا دا، بۇل ەتجاقىن جان جاڭادان كەلىپ جاتقاندى قامقورلىقپەن قارسى الدى.
6-ۋاقيعا
د-ر ن.: اينالاڭىزدان نە كورىپ تۇرسىز؟
سۋبەكت: تاپ-تازا اپپاق قۇممەن ءجۇزىپ كەلە جاتقاندايمىن.
د-ر ن.: ءسىزدى بىرەۋ-مىرەۋ قارسى الىپ جاتىر ما؟
سۋبەكت; (ۇنسىزدىك) مەنى ءوزىمدى جالعىزبىن دەپ ويلاپ تۇرعانمىن… بىراق… مىنە ءبىر جارىق ماعان زىمىراپ جاقىنداپ كەلەدى… و، قۇدايىم-اۋ!
د-ر ن.: ول نە؟
سۋبەكت: (تەبىرەنە) بۇل مەنىڭ چارلي كوكەم عوي! (داۋىستاپ) چارلي كوكە، مەن مۇندامىن!
د-ر ن.: نەگە ءسىزدى تاپ وسى جان قارسى الىپ جاتىر؟
سۋبەكت: (سۇراقتى قۇلاعىنا ىلمەي) چارلي كوكە، ءسىزدى قانشالىقتى ساعىنعانىمدى بىلسەڭىز عوي!
د-ر ن.: نەگە ءسىزدى تاپ وسى جان قارسى الىپ جاتىر؟
سۋبەكت: سەبەبى بۇكىل تۋىستارىمنىڭ ىشىنەن، ونى بارىنەن ارتىق جاقسى كوردىم. ول مەنىڭ كىشكەنتاي كەزىمدە (سۋبەكتىنىڭ بۇرىنعى ومىرىندە – نەبراسكادا تۇرعان كەزدە) قايتىس بولدى.
د-ر ن.: بۇل جاننىڭ چارلي كوكەڭىز ەكەنىن قالاي ءبىلدىڭىز؟ ونى قانداي دا ءبىر بەلگىسىنەن تانىدىڭىز با؟
سۋبەكت: (تولقىعانىنان قوزعالاقتاپ كەتىپ) ارينە – ول مەنىڭ جادىمدا قالعان سول بۇرىنعى مەيىرىمدى، كوڭىلدى، سۇيكىمدى قالپىندا.(سىقىلىقتايدى)
د-ر ن.: ءسىز نەگە كۇلەسىز؟
سۋبەكت: چارلي كوكەم ءدال بۇرىنعىشا، توپ-تولىق.
د-ر ن.: ول ءارى قاراي نە ىستەپ جاتىر؟
سۋبەكت: ول كۇلىمسىرەپ، ماعان قولىن سوزىپ جاتىر…
د-ر ن.: قولىن سوزسا، دەمەك، ونىڭ دەنەسى بولعانى ما؟
سۋبەكت: (كۇلەدى) ءيا دەسە دە، جوق دەسە دە بولادى. ول قولىن، مەنىڭ ويىمدا قالقىپ ءجۇرىپ، سوزۋدا…
د-ر ن.: ول نەلىكتەن سىزگە قولىن ماتەريالدى تۇردە سوزادى؟
سۋبەكت: (ۇنسىزدىك) ماعان وسىلاي دەم بەرىپ، ارى قاراي جارىققا جەتەلەگىسى كەلەدى.
د-ر ن.: ءسىز نە ىستەپ جاتىرسىز؟
سۋبەكت: ەكەۋمىز بىرگە ءجۇرىپ، فەرمادا شومەلە ماڭىندا قالاي ويناعانىمىزدى ەسكە الىپ كەلەمىز.
د-ر ن.: ول سىزگە ويىڭىزداعى وسىنىڭ ءبارىن كورۋگە، وسىلايشا، مۇمكىندىك بەرۋ ارقىلى، ءوزىن تانىتقىسى كەلەدى مە؟
سۋبەكت: ءيا، مەن قورىقپاس ءۇشىن – سوڭعى وتكەن ومىرىمدە قانداي بولسام سول قالپىندا كورىندى… ول، اياق استىنان بولعان اجالىمنان، ءالى ەسىمدى تولىق جيىپ بولماعانىمدى بىلەدى. (سۋبەكت جول-كولىك اپاتىنان قازا تاپتى)
د-ر ن.: سوندا وتكەن عۇمىرلارىمىزدا اجالدى قانشا رەت باستان كەشىرگەنىمىزگە قاراماستان، ارۋاقتار الەمىنە ۇيرەنىپ بولعانشا، ولىمىمىزدەن سوڭ ىلە-شالا قانداي دا ءبىر قورقىنىش سەزە بەرەتىن بولىپ تۇرمىز عوي، ءيا؟
سۋبەكت: بۇل كۇيدى قورقىنىش دەگەننەن گورى، الاڭ دەپ اتاسا، دالىرەك بولادى-اۋ. مەن ءار عۇمىرىمدا اجالىمدى ءتۇرلى جاعدايدا باستان وتكەردىم. بۇل جولى اۆتوكولىك اپاتى تىپتەن اياق استىنان بولدى. ىشكى دايىندىعىم بولماعان بۇل اپاتتىڭ سۇمدىعىنان، ءالى وزىمە كەلە الماي جاتىرمىن.
د-ر ن.: ماقۇل، ءارى قاراي كەتتىك. چارلي كوكەڭىز نە ىستەپ جاتىر؟
سۋبەكت: ول مەنى… بارۋعا ءتيىس جاققا باستادى…
د-ر ن.: ءۇش دەگەندە سول جاققا بارامىز. ءبىر، ەكى، ءۇش. وندا نە بوپ جاتقانىن بايانداڭىز.
سۋبەكت: (ۇزاق ۇنسىزدىك) وندا… جان جاعىمنان… دوسپەيىل ادامداردى كورۋدەمىن… ولار مەنىڭ وزدەرىنە قوسىلعانىن قالايتىنداي.
د-ر ن.: وسى باعىتپەن ءجۇرۋدى جالعاستىرىڭىز. ولار ءسىزدى كۇتىپ تۇرعان سياقتى ما؟
سۋبەكت: ءيا، ءيا. مەن بۇلارمەن بۇرىن دا بىرگە بولعانمىن… (ۇنسىزدىك) جو-جوق، كەتپەشى، تاستاماشى مەن!
د-ر ن.: نە بولدى؟
سۋبەكت: (كوڭىلى بوساپ) چارلي كوكەم كەتىپ بارا جاتىر! ول نەگە كەتەدى، ا؟
د-ر ن.: (مەن ارنايى ادىسپەن سۋبەكتىمدى تىنىشتاندىرىپ الىپ، ديالوگتى قايتا جالعاستىردىم) ءوزىڭىز اقىلعا سالىپ قاراڭىزشى. چارلي كوكەڭىز نەگە ءسىزدى تاستاپ، كەتىپ بارا جاتىر؟
سۋبەكت: (بۇرىنعىداي ەمەس، سابىرمەن، بىراق وكىنىشپەن) ونىڭ قازىرگى مەكەنى باسقا… ول مەنى قارسى الىپ، مىندا ەرتىپ اكەلۋ ءۇشىن عانا كەلدى.
د-ر ن.: سوندا چارلي كوكەڭىزدىڭ مىندەتى – دۇنيەدەن وزعان ءسىزدى ءبىرىنشى بولىپ قارسى الىپ، وزىڭىزگە كەلگەنشە قاسىڭىزدا بولۋ، ءيا؟ قازىر ءوزىڭىزدى ۇيىڭىزدەگىدەي جاقسى سەزىنەسىز بە؟
سۋبەكت: ءيا، سوندىقتان دا چارلي كوكەم مەنى وسى جانداردىڭ قاسىندا قالدىرىپ، كەتىپ قالدى.
ارۋاقتار دۇنيەسىنىڭ ءبىر عاجابى – ومىرىڭىزدەگى قىمبات جاندارىڭىز، وزدەرى جاڭا دەنەدە وزگە ءومىردى ءسۇرىپ جاتسا دا، ءسىزدى قالايدا قارسى الىپ، قولداۋ كورسەتە الادى. مەن بۇنى كەيىنىرەك 6-تاراۋدا تۇسىندىرەمىن. سودان كەيىن، 10-تاراۋدا جاننىڭ، جەردە ءبىر مەزگىلدە بىرنەشە دەنەدە بولۋ، قابىلەتىنە دە توقتالامىن.
ادەتتە، جان ارۋاقتار الەمىنە كەلگەندە، جەردەگى تىرشىلىكتىڭ وي مەن بويدى ەزگەن قىسىمى ازايادى. بۇنىڭ ەكى سەبەبى بار. بىرىنشىدەن، ارۋاقتار الەمىنىڭ تاپ-تۇياناق ءتارتىبى، تاستاپ كەلگەن ومىرىمىزگە دەيىن قايدا بولعانىمىزدى ەسىمىزگە تۇسىرەدى. ەكىنشىدەن، جەردە دۇنيە سالعاننان كەيىن كورەمىز دەپ ويلاماعان ادامدارىمىزدى جولىقتىرۋىمىز بىزگە قاتتى اسەر ەتەدى. مىنە، تاعى ءبىر ۋاقيعا.
جالعاسى بار
پىكىر قالدىرۋ