“НАМ ГОРЬКО-2″

| Jan 9, 2023

Сонымен, қаңтар оқиғасының жылдығындағы “арнайы парламенттік тыңдау” аяқталды. Бұл – әлбетте, елеулі оқиға. Жылнамаға жазылатын, ертең таңбаланып қалатын, сен өлген соң да ізденгіш ұрпағың ашатын жайт. Яғни, бүгін – қаңтардың біржылдығында парламентте қандай мәлімдеме жасағаның түгел сақталды, құжатталып қатталды деген сөз. 1986 жылы желтоқсан оқиғасынан соң біраз қазақ зиялысы “Нам горько” деген мақалаға қол қойып, желтоқсаншыларды “ұлтшыл, наркоман” деп қаралаған. Бекхожин, Қайырбеков, Серкебаев, Асанәлілер қол қойған ол хатқа. Мынау да соның бір түрі. Баспрокуратура мен Ішкісіминнің баяндамасы түсінікті – әдеттегідей айыптау сарынында. “Бүлікшілер мен арандатушылар бәрін қиратты” деген сыңайда. Бірақ, прокурорлардың алдына түсіп емпеңдеп, билікті ақтап, “арандатушылар мен бүлікшілер” туралы сайрап кеткен депутаттарға не жорық?

Депутат Ж.Әшімжан: “қаңтарда синтетикалық есірткі мен ащы суға тойып алғандар бүлік салды” дегенді қандай фактімен, қандай тергеу материалдарына сүйеніп айтты, білгім келеді? 86 жылғы жастарды наркоман деп айыптағандар қатарынан өзінің де табылғанын сезе ме екен, Жанарбек? Депутат Қ.Иса: “19 әскери қаза болды” деп қабырғасы қайысқанда өзге 220 боздақ пен оның арасындағы сәби Айкөркемді айтуға, құнын даулауға дәті неге жетпеді, естігім келеді? Ең болмаса ақын ретінде оның жүрегіне төрт жасар сәбидің нақақ өлімі батпады ма? Сәби мен нақақ құрбандар құқығын сұрауға неге аттамады? Депутат Е.Жаңбыршин “ескертусіз оқ ату бұйрығын” ақтауға тырысып, “Маңғыстауда, Қостанайда, Павлодарда неге атпады, Алматыдағы жұрт қарулы болғасын атты?!” деп ашуланды. Маңғыстаудың бейбіт митингісін Алматының қаһарлы күндерімен қисынсыздау салыстырып кетті. Ал алтыншы қаңтарда Алматының алаңында “біз террорист емеспіз” деп плакат көтерген қарусыз халыққа тұтқиыл шабуылдап, қырып тастаған әскерді есіне алмады, сұрау салмады…

Қазір парламент пен өкімет қанша жерден тырмысса да, қаңтарда билік тарапынан қылмыс бар. Өлтіру бар. Аңыраған ана бар, кектенген жетім де өсер. Ал адам атуға бұйрық беруші әу бастан анық. Ендігі сұрақ, аз күндік билеушіні ақтап, онымен бірге мойныңа қан жүктеуге даярсың ба, депутат?

Қасым Аманжол

Қазіргі заңнама аясында мемлекеттік тілді қалай дамытуға болады?

kerey.kz

Zhalgas Yertay Қазақстан билігі мемлекеттік тілді дамыту үшін қатаң шешімдерге барғысы келмейді дейік. Бірақ қазіргі заңнама аясында мемлекеттік тілді қалай дамытуға болады? Соны ойланып көрейік. Қазақ тілін дамыту жайын айтқан кезде Қазақстан билігі қоғамды екіге бөледі. Бірі – тілді дамытудың радикал шешімдерін ұстанады, екінші жағы – қазіргі статус-квоны сақтағысы келеді, яғни ештеңе өзгертпей-ақ қояйық дейді. Бірақ екі жолды да таңдамай, ортасымен жүруді ұсынып көрсек қайтеді!? Батыл қадамдарға барайық, бірақ ол радикал жол болмасын. Қазақ тілін күшпен емес, ортаны дамыту арқылы күшейтсек болады. Яғни адамдар тілді үйреніп әуре болмай-ақ, халық жай ғана қазақ тілі аясында өмір сүруді үйренсін. Негізгі ой осы. Біз осы уақытқа дейін адамдар ортаны
Елдес Орда, тарихшы: «Түркістан» атауын қолдану – аймақтағы жұмсақ күш позициясын нығайту тәсілі

kerey.kz

Фото ашық дереккөздерден алында Өткен аптада Түркияның ұлттық білім министрлігі мектеп бағдарламасына «Түркістан» деген терминді енгізген еді. Шетел басылымдарының жазуынша, бұл атау енді «Орталық Азия» ұғымының орнына қолданылмақ. Білім министрі Юсуф Текин жаңа атау түркі әлемінің бірлігін қамтамасыз етуге бағытталғанын айтады. Оның сөзінше, үкімет оқу бағдарламасынан империялық мағынасы бар географиялық атауларды алып тастамақшы. Ең қызығы, «Түркістан» аумағына Қазақстаннан бөлек, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркіменстан мен Тәжікстан жатады екен. Сондай-ақ кейбір басылымдар бұл терминнің Қытайдың батысында орналасқан Шыңжан өлкесіне қатысы барын да атап өтті. Кейбір ғалымдар «Орталық Азия» термині колониализмнен қалғанын жиі атап жүр. ХХ ғасырдағы әлемдік академиялық ғылымды сол кездегі ірі империялар қалыптастырғандықтан, бүгінде мұндай терминдер мен атаулар халық санасына әбден сіңіп
АБАҚ АНА ЖӘНЕ ТАСБИКЕ АНА

kerey.kz

Мәми би Жұртбайұлының шежіресінде айтылуынша Керей ұлысының арғы тегі – Шеп, Сеп, Байлау, Қойлау, Елдей, Көлдей, Изен, Жусан секілді тайпалардан таралады екен. Аталған тайпалардың біразы ескі тарих беттерінен кездессе, енді бір бөлімі қазірге дейін Керей руындағы аталардың есімі ретінде аталып келеді. Мұның бір себебін арғы тарихтағы аталардың аты өшпесін деп кейінгі ұрпақтарының аталар атын қайта жаңғыртып қойған дәстүрінен қарау керек. Абақ атауына келсек, арыда Керей ханзадалары мен ханышаларының арасында Абақ, Абақберді, Абахан, Абақтай, Абақай, Абақ бике сынды есімдер болған. Сол ата-апаларының жолын жалғаған, тозып кеткен Керей елінің басын қосып, оған әз ана болған Абақ есімді қасиетті ана өмірде болған адам. Қазақ тарихында ру атына айналған әз аналар аз болмаған. Көрнекті жазушы,
Зеленскийдің “жалғыз сенері әрі оң қолы”. Андрей Ермак кім?

kerey.kz

Рэй ФЕРЛОНГ Андрей Ермак (сол жақта) пен Украина президенті Владимир Зеленский (оң жақта). 2019 жыл. Андрей Ермак ұшақтан түсе сала өзінің бастығын құшақтады. 2019 жылы қыркүйекте президент Зеленскиймен жылы жүздесу жаңадан басталып келе жатқан саяси серіктестіктің басы еді. Бұл – Ермактың Ресей түрмесінде отырған 35 украиналықты Мәскеуден алып келген сәті. Ал 2020 жылы Ермак Зеленский әкімшілігінің басшысы болды. Бірақ Украинадағы жемқорлық шуынан кейін оның қызметіне жұрттың назары ауды. Себебі Ермак Украина энергетикалық инфрақұрылымына бөлінген қаржы жымқырылған коррупция схемасында негізгі рөлде болған деген ақпарат тараған. Бірақ тергеушілер бұл жайттың жай-жапсарын толық ашқан жоқ. Ермактың өзі Азаттықтың Украина қызметінің ресми сауалдарына жауап берген жоқ. Сонымен Зеленскийдің кеңсесін басқарып отырған Ермак кім? ТЕЛЕВИДЕНИЕДЕН
ТАРИХ ҒЫЛЫМЫ ҚАЗІР ЭЗОТЕРИКАЛЫҚ ТОПТАРДЫҢ МЕНШІГІНДЕ

kerey.kz

Шығыстанушы-тарихшы Өмір Тұяқбайдың бұрында да «Қазаққа қандай тарих керек? Тәуелсіздік кезеңінде жасалған тарихи мистификациялар хроникасы» деп аталатын мақаласын (22.05. 2025. Zhasalash.kz) оқып ем. Риза болғам. Жақында Ө. Тұяқбайдың «Қазақстанда тарихи бұрмалаулар мен мифтерге тосқауыл қоюдың жолдары» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) атты тағы бір мақаласымен және таныстық. Өте өзекті мәселені көтеріпті. Тарихта орын алып жүрген жағымсыз жайттар турасында ой толғапты. Журналистерді, блогерлерді айыптапты. Тарихтан арнайы кәсіби дайындығы жоқ, бәрін бүлдіріп болды деп. Келеңсіздікті тоқтатудың нақты жолдарын ұсыныпты. Бұған да көңіліміз бек толды. Әйтсе де тарихты бұрмалауға, өз өтіріктерін насихаттауға тек журналистер мен блогерлер ғана емес, «арнайы кәсіби дайындығы бар» «тарихшылардың» да «зор үлес» қосып жатқанын баяндап, айтылған пікірді одан әрі өрбітіп, жалғастырайық.