|  |  | 

كوز قاراس ساياسات

قازاقتار – مەملەكەت قۇرۋشى ۇلت!

Qazaqhanigi

قوعام ءوز ەركىن، تىلەگىن، ماقساتى مەن تالابىن ەمىن ەركىن ءبىلدىرىپ قالىپتاسقانى دۇرىس. بۇل بيلىك پەن قوعام اراسىنداعى شىنايى ديالوگقا ۇلاستىرادى. بىراق بىزدە وسى مەملەكەتتىك ينستيتۋتتار مەن قوعامدىق ينستيتۋتتار اراسىنداعى قاباتتار تەوريالىق دەڭگەيدە قۇجاتتىق بولسىن، قۇقىقتىق ساياسي بولمىستار بار دەپ بىلەمىز. مىسالى كەشە عانا سايلاۋدا ءماجىلىستىڭ 82 پايىز داۋىسىن العان “نۇروتان” پارتياسى قوعام مەن بيلىك اراسىندا كوپىر بولۋى ءتيىس ەدى. نەگە الاڭعا توگىلگەن حالىق اراسىندا وسى پارتيا كورىنبەيدى؟ نەگە حالىق ەركى پارلامەنتتە وكىلدىگىمەن تانىلمايدى؟ سوندا پارلامەنتتەگىلەردى حالىق سايلاماسا كىم سايلاعان؟ جەكە كوزقاراسىم، نۇروتان پارتياسى ءىشى قۋىس، مازمۇنى جوق، ساياسي قۇرىلىم. ەگەمەن ەل بولعالى بەرى بيلىك قوعامدىق سانانى تۇنشىقتىرۋمەن اينالىستى. قوعامدى ساياسي بولمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتەن ماقۇرىم قىلدى. ناتيجەسىندە ەل تاعدىرىن بيلىك ەشكىممەن اقىلداسپاي اق ءوزى شەشىپ ۇيرەندى. ەل شىن مانىندە ءوز ەلىنىڭ قوجايىنى سەزىنە المادى. حالىق تا سابىر ساقتادى، ياكي شىندىعىندا ساياسي ساناسى دا بيلىككە ىقپال ەتەر الەۋەتى دە دامىمادى. شيرەك عاسىر بويى نە پرەزيدەنتتىك نە پارلامەنتتىك باسقارۋ جۇيەسى قوعام مەن بيلىك اراسىنداعى بىرلىك پەن تۇتاستىقتى قالىپتاستىرا المادى. قولدان جاسالعان پارتيالار مەن ماجىلىستەگى ورىندار، اتى مەن زاتى بولەك بولسا دا، ءبىر عانا بيلىكتىڭ قولشوقپارى بولدى ءالى دە سولاي. مەملەكەتتى قۇرۋشى مادەنيەتپەن ونىڭ تۇعىرلىق بولمىسىمەن بيلىك ساناسپادى. مادەنيەتى دە ءتىلى دە الەۋمەتى دە قۇقى دا ەسكەرىلمەدى. ۇلت قۇندىلىقتارى تۋرالى كەشەندى ساياسات جاسالمادى. ۇلتتىق سويلەمدەر مەن سەزىمدەر تاپتالدى، سىنالدى. كونستيتۋتسيادا دا ورىن المادى. ياعني قازاقستان مەملەكەتتىك قۇرىلىمى جاعىنان ءداستۇرسىز ەل سياقتى نەگىزدەرمەن ءتۇسىندىرىلدى. قازاقتىڭ ۇلتتىق وركەنيەتتىك نامىسى مەن تاجىريبەسىن ەسكەرمەۋ قالىپتى جاعدايعا اينالدى.
بيلىك بۇگىنگى قوعامدىق سانانىڭ تۇنشىعىپ قالۋىندا ەڭ باستى ءرولدى اتقاردى. توتاليتارلىق، كوررۋپتسيالىق كەشەن قازاقتى قازاققا دۇشپان قىلىپ كورسەتتى. بۇرىنعى كەڭەستىك قالا بەردى رەسەيدىڭ شوۆينيستىك ساياساتى سول قالپى جالعاسىن تاپتى. ۇلى ءجۇز ورتا ءجۇز كىشى ءجۇز اراسىنداعى “تەپە-تەڭدىك تەورياسى” ۇلتتىق تۇعىردىڭ دامۋىن تەجەدى. ۇلت ءسوزىن ايتقاندار “ەشتەڭە كورمەگەن، قولىنا ەشتەڭە تيمەگەن” بيشارالار رەتىندە انىقتالدى.
راس، ەل مۇددەسى بولاشاعى ءۇشىن تىنىشتىقتان اسقان قۇندىلىق جوق. قازاق مۇنى وتە جاقسى سەزىنىپ، تانيتىن ۇلت. سوندىقتان بارلىق بايلىعى ساتىلىپ جاتسا دا، ساياسي بولمىستىق تۇعىردا ءۇن شىعارمادى. ەندى ەڭ سوڭعى ۇلت تۇعىرى تۋرالى ءوزىنىڭ قاسيەتتى تۋعان جەرىنىڭ تاعى دا سول ەگەسىمەن ساناسپاي تالانعا سالىنۋى قازاق دەگەن ۇلتتىڭ شىن مانىندە، ونتولوگيالىق تۇرعىدان بار ەكەندىگىن پاش ەتتى. دەمەك قازاق دەگەن ۇلت ءتىرى ەكەن.
ۇسىنىسىم، بيلىك وسى اقيقاتتى بۇدان بىلاي ەسكەرسە، باياندىلىعى مەن ابىرويىن جيناپ الارى حاق. ال ەگەر ەسكەرمەي وزدەرى سىرتقى قوعامدىق ينجەنەرلەردىڭ شابلونىمەن كەتە بەرەتىن بولسا، قازاق بۇعان ەندى كونبەيدى.
قازاقتىڭ بيلىگى مەن ەلى تۇتاس بولعاندا عانا مىنا مەملەكەتتىلىگىمىز باياندى ۇستانىمدارىنا قاۋىشادى.

دوساي كەنجەتاي

facebook پاراقشاسىنان الىندى

Related Articles

  • گەرب اۋىستىرۋ ماسەلەسى نەمەسە «تەرىستەۋ سيندرومى» قالاي پايدا بولدى؟!

    ەلىمىزدىڭ گەربىن اۋىستىرۋ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى (و باستا ۇسىنىس سۋرەتشى-ديزاينەر مامانداردان شىققان سياقتى) تۇتاس قوعامدا بولماعانمەن، الەۋمەتتىك جەلىلەردە اجەپتاۋىر قارسىلىق تۋدىردى. بىراق، بايىپتاپ قاراساق، بۇل قارسىلىقتىڭ قازىرگى گەربتىڭ قازاق ءۇشىن ەرەكشە قاستەرلى نەمەسە ەستەتيكالىق تۇرعىدان ءمىنسىز بولۋىنا ەش قاتىسى جوقتىعىن اڭعاراسىز. سوڭعى ۋاقىتتارى، اۋىر ىندەتپەن قاتار كەلگەن قاڭتار تراگەدياسىنان باستاپ، حالىق ايتارلىقتاي كۇيزەلىسكە ۇشىرادى. قازاقستاننىڭ ەركىنەن تىس، سوعىسقا، باسقا دا سەبەپتەرگە بايلانىستى بولىپ جاتقان ەكونوميكالىق قيىندىق سالدارىنان حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى تومەندەدى. وسىنىڭ ءبارى قازىر قوعامدا بايقالىپ قالعان «تەرىستەۋ سيندرومىنا» تۇرتكى بولدى. «تەرىستەۋ سيندرومى» – دۇرىستى دا بۇرىسقا شىعاراتىن، قانداي باستاماعا بولسىن قارسى رەاكتسيا شاقىراتىن قۇبىلىس. الەۋمەتتىك پسيحولوگيانى زەرتتەۋشىلەردىڭ پايىمداۋىنشا، وسى قۇبىلىستى بارىنشا كۇشەيتىپ تۇرعان فاكتور – الەۋمەتتىك جەلىلەر. ياعني، الداعى ۋاقىتتا

  • ۇزدىك ويدىڭ ۇزىندىلەرى

    ۇزدىك ويدىڭ ۇزىندىلەرى ارما الەۋمەت! مەن قازىر تازا اكادەميالىق عىلىمي ورتادا ءجۇرمىن. ءوزىمنىڭ نەشە جىل بويى جيناعان ءبىلىمىمدى، وقىعان وقۋىمدى، شەتەلدىك تاجىريبەمدى، ينتەللەكتۋالدى قارىم-قابىلەتىمدى شىنايى قولداناتىن قارا شاڭىراقتىڭ ىشىندە ءجۇرمىن. الماتىنىڭ بارىنەن بولەك مادەني ورتاسى ەرەكشە ۇنادى. الماتى قالا مەن دالا دەيتىن ەكى ۇعىمنىڭ تۇيىسكەن ادەمى ورتاسى ەكەن. ويلاپ كورسەم مەن باقىتتى پەرەزەنت، باعى جانعان ۇرپاق ەكەنمىن. اكەم تۇرمىس پەن جوقشىلىق، جالعىزدىقتىڭ تاۋقىمەتىن ابدەن تارتىپ ەش وقي المادىم، نەبارى ءۇش اي وقۋ وقىدىم-, دەپ مەنىڭ وقۋىمدى بالا كۇنىمنەن قاداعالادى، شاپانىمدى ساتسام دا وقىتام دەپ بارىن سالدى. ال مەكتەپتە باقىتتى شاكىرت بولدىم. ماعان ءدارىس بەرگەن ۇستازدارىم كىلەڭ دارىندى، قابىلەتتى كىسىلەر بولدى. ۋنيۆەرسيتەتتە جانە شەتەلدە مەن تىپتەن ەرەكشە دارىن يەلەرىنە شاكىرت بولدىم.

  • سامات ءابىش قالاي “سۇتتەن اق، سۋدان تازا” بولىپ شىقتى؟

    ازاتتىق راديوسى ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ ۇقك توراعاسىنىڭ بۇرىنعى ءبىرىنشى ورىنباسارى، ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى سامات ابىشكە شىققان ۇكىم “قازاقستانداعى رەجيم بولاشاقتى ويلامايتىنىن كورسەتتى” دەيدى قازاقستاندىق ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ. ساراپشىنىڭ پايىمداۋىنشا، بيلەۋشى “ەليتا” جەكە ىستەرىمەن جانە تاساداعىكەلىسىمدەرمەن اۋرە بولىپ جاتقاندا ەلدە تاعى ءبىر جاڭا الەۋمەتتىك جارىلىسقا اكەلۋى مۇمكىن فاكتورلار كۇشەيىپ كەلەدى. ساياساتتانۋشىرەسەي ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق مۇددەلەرى مەن گەوساياسي جوسپارلارىن كەڭىنەن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىنا تىكەلەي اسەر ەتۋگە تىرىسىپ جاتۋى مۇمكىن دەپ تە توپشىلايدى. پۋتين “قاۋىپسىزدىك كەپىلى” مە؟ ازاتتىق: سونىمەن ۇزاق دەمالىس الدىندا وسىنداي ۇلكەن جاڭالىق جاريالاندى. مەيرام الدىندا، 19 ناۋرىزدا قازاقستاندىقتار ءماجىلىس دەپۋتاتىنىڭ پوستىنان سامات ابىشكە شىققان ۇكىم جايلى ءبىلدى. مۇنىڭ ءبارىنىڭ بايلانىسى بار ما الدە كەزدەيسوقتىق پا؟ دوسىم ساتپاەۆ: اڭگىمەنى بۇل ءىستىڭ قۇپيا

  • حريستيان ميسسيونەرلەرىنىڭ قۇمداعى ىزدەرى

    ورىنى: قاشقار ق-سى; جىلى: 1933 ج; اتى-ءجونى: قابىل احوند; ءدىنى: حريستيان; تۇسىنىكتەمە: بۇل جىگىتتىڭ كەيىنگى ەسىمى قابىل احوند، حريستيان ءدىنىن قابىلداعان العاشقى ۇيعىر. كەيىن ءدىني سەنىمىنە بايلانىستى ولتىرىلگەن. سۋرەت ەۋروپاداعى ميسسيونەرلىك مۋزەي ارحيۆىندە ساقتاۋلى. اتالعان مۋزەيدە جۇزدەگەن حريستيان ۇيعىر وكىلدەرىنىڭ سۋرەتى ساقتالعان. 1930 جىلدارى حريستيان ۇيعىرلارىنا تۇرعىلىقتى مۇسىلماندار مەن اكىمشىلىك بيلىك تاراپىنان قىسىم كورسەتىلە باستاعان سوڭ ءبىر ءبولىمى ميسسيونەرلەرگە ىلەسىپ ەۋروپا ەلدەرىنە “ھيجراعا” كەتتى. القيسسا حريستيان الەمىنىڭ قاشقارياعا باسا ءمان بەرۋى اسىرەسە ياقۇپ بەك مەملەكەتى كەزەڭىندە جاڭا مۇمكىندىكتەردى قولعا كەلتىردى. 1860-70 جج. قاشقاريانىڭ تسين يمپەرياسىنا بايلانىستى كوڭىل كۇيىن جاقسى پايدالانعان حريستيان الەمى ءۇندىستان مەن تيبەت ارقىلى قاشقارياعا مادەني ىقپالىن جۇرگىزە باستادى. ولاردىڭ ماقساتى بۇل ايماقتى رەسەي يمپەرياسىنان بۇرىن ءوز ىقپالىنا

  • دەموگرافيالىق ساراپتاما

    1-ءشى سۋرەت قازاقتار; دەموگرافيالىق احۋال 1949-2020 جج. ارالىعىن سالىستىرمالى كورسەتكەن. 1949 جىلعا دەيىن، اتاپ ايتقاندا كوممۋنيستىك قىتاي ۇكىمەتى ورناعانعا دەيىن شىنجاڭ ولكەسىنىڭ سولتۇستىك بولىگىندە قازاقتار، وڭتۇستىك بولىگى قاشقاريادا ۇيعىرلار باسىم ساندى ۇستادى. 1951-54 جىلدارى ۇلتتىق مەجەلەۋ كەزىندە ورتالىق ۇكىمەت قۇرعان كوميسسيا ساراپتاماسى بويىنشا ۇلتتىق اۆتونوميالىق تەرريتوريانى انىقتاۋ مىنا ەكى باعىتتا جۇرگىزىلدى. ولار: ءبىرىنشى، ۇلتتىق اۆتونوميانى مەجەلەۋ بويىنشا ونىڭ اتاۋىن تۇراقتاندىرۋ. وسى بويىنشا ءۇش اتاۋ ۇسىنىلدى: *شىعىس تۇركىستان اۆتونوميالىق فەدەراتسيالىق رەسپۋبيليكاسى; *ۇيعىرستان اۆتونوميالىق رەسپۋبيليكاسى; *شىنجاڭ اۆتونوميالى رەسپۋبيليكاسى. ەكىنشى، اۆتونوميانىڭ اكىمشىلىك تۇرپاتىن انىقتاۋ; وسى بويىنشا: *فەدەرەتسيالىق تۇرپات; *اۆتونوميالىق وبلىس جانە وكۋرگ تۇرپات; *ايماق جانە اۋدان دارەجەلى اۆتونوميالىق وكۋرگ تۇرپاتى. مەجەلەۋ كوميسسياسى اتالعان ەكى باعىتتا ساراپتاما ناتيجەسىن قورىتىندىلادى. كوميسسيا قورىتىندىسى بويىنشا شىنجاڭ ولكەسىنىڭ

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: