بالقان ەلدەرىنىڭ ەسكەرۋسىز قالعان ەرلەرى
1992-1995 جىلدارداعى بوسنيا سوعىسىندا ادامزاتقا قارسى قىلمىس جاساعان رادوۆان كارادجيچ قانا ەمەس، جازىقسىز حالىققا وق اتۋدان باس تارتقان ۆاروۆيچ پەن ديۆياك سياقتى اسكەرباسىلار دا بولدى.
1991 جىلى قىركۇيەكتىڭ 29-ىندا كونتر-ادميرال ۆلاديمير ۆاروۆيچ يۋگوسلاۆيا ارمياسىنداعى باسشىلىقتان حورۆاتيا جاعالاۋىن اتقىلاۋ تۋرالى بۇيرىق الادى. ادميرال بۇيرىققا باعىنا المادى، بىراق ونى ورىنداۋعا مىندەتتى ەكەنىن ءتۇسىندى.
كونتر-ادميرال باروۆيچ
ۆاروۆيچ ودان بۇرىن ارميانى پۋلا پورتىنان شىعارۋ تۋرالى كەلىسسوز ءجۇرىپ جاتقاندا: «جاۋاپكەرشىلىك مەنىڭ موينىمدا تۇرعاندا ەشقانداي تالقانداۋ بولمايدى. ەگەر پۋلا مەن يستريانى جويۋ تۋرالى بۇيرىق السام، جاۋاپكەرشىلىكتە باس تارتامىن» دەگەن ەدى.
حورۆاتيا جاعالاۋىن اتقىلاۋ تۋرالى بۇيرىق بەرىلگەن كەزدە باروۆيچ ۋادەسىندە تۇردى – فلوتىنىڭ قارۋىن حورۆات جاعالاۋىنا باعىتتاۋدىڭ ورنىنا وزىنە قاراتا اتىپ، ومىرىمەن قوشتاستى.
باروۆيچ ەڭ ۇلكەن قۇرباندىققا باردى: باسقالاردىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ءوز ءومىرىن قيدى. ول ولەر الدىنداعى جازباسىندا وزىنە جانە ەلىنە ەشبىر جاماندىق جاساماعان حورۆات حالقىنا شابۋىلداۋ وفيتسەر رەتىندە بەدەلىنە جانە چەرنوگوريالىق رەتىندە اتىنا كىر كەلتىرەتىنىن جازعان.
ستۋدەنتتىك جاتاقحانا كارادجيچتىڭ اتىمەن اتالعان، ال ءباروۆيچتىڭ اتىندا كوشە نەمەسە عيمارات جوق.
بۇرىن يۋگوسلاۆيا قۇرامىندا بولعان ەلدەردە قازىر ءار بالا بوسنيالىق سەربتەردىڭ جەتەكشىسى بولعان، گااگادا گەنوتسيد پەن ادامزاتقا قارسى قىلمىس جاساعانى ءۇشىن سوتتالعان رادوۆان كارادجيچتى بىلەدى، بىراق ادميرال باروۆيچ تۋرالى ەستىگەندەر از. پالەدەگى ستۋدەنتتىك جاتاقحانا كارادجيچتىڭ سوعىس كەزىندە شتاب-پاتەرى بولعانى ءۇشىن سونىڭ اتىمەن اتالعان. ال چەرنوگوريا، حورۆاتيا نەمەسە سەربيادا ءباروۆيچتىڭ اتىندا كوشە نەمەسە عيمارات جوق.
وزىنە قول جۇمساپ قازا تاپقان كەزدە باروۆيچ 52 جاستا ەدى. ونىڭ اجالى تۋرالى دالماتسيا گازەتتەرى جازدى، France Presse اگەنتتىگى قىسقاشا حابار بەردى. چەرنوگورياداعى حەرتسەگ-نوۆيگە جەرلەنگەن ادميرالدىڭ قازاسى تۋرالى ايتىلمادى. سول كەزەڭدە وعان تاڭ قالۋدىڭ كەرەگى جوق ەدى. بىراق ءۆاروۆيچتىڭ قوعام الدىندا لايىقتى ورنىن الماعانى جۇرەك اۋىرتادى.
سول وقيعادان شيرەك عاسىر وتكەن سوڭ «ازاماتتىق اليانس» ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمى چەرنوگوريا استاناسى پودگوريتسادا ادميرال ءباروۆيچتىڭ قۇرمەتىنە كامپانيا وتكىزىپ جاتىر. ولار ەل پرەزيدەنتى فيليپ ۆۋيانوۆيچتەن ءباروۆيچتى ولگەننەن كەيىن بەرىلەتىن اتاققا ۇسىنۋدى سۇرادى، بىراق ءالى ەشقانداي جاۋاپ كەلمەدى.
گەنەرال ديۆياك
حالقىنىڭ ابىرويى مەن بەدەلىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن كوپ ەڭبەك ەتكەن ارميا وفيتسەرىنىڭ ءبىرى – گەنەرال يوۆان ديۆياك. بەلگرادتا تۋعان ەتنيكالىق سەرب، يۋگوسلاۆيا ارمياسىنىڭ وفيتسەرى ديۆياك 1992 جىلدىڭ ساۋىرىندە بوسنيادا سوعىس وتى تۇتانعاندا بىرنەشە اي بۇرىنعى ءباروۆيچتىڭ ءحالىن قۇشتى.
يۋگوسلاۆيا ارمياسى مەن سەرب اسكەرى ساراەۆو ماڭىنا جينالىپ، بەيبىت تۇرعىنداردى اتۋ تۋرالى بۇيرىق العاندا ديۆياك ءوز تاڭداۋىن جاسادى. ول قالانى قورعاۋشىلار ساپىنا ءوتىپ، ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ قورشاۋعا ءتۇسىپ، سىرتقى الەمنەن وقشاۋلانىپ قالادى. سول كەزەڭدە ونىڭ بۇل ارەكەتىن ءوز ومىرىنە قاستاندىق جاساۋ دەپ تۇسىنۋگە بولار ەدى، سەبەبى قارۋلى سەرب كۇشتەرى الدەنەشە ەسە مىقتى بولاتىن.
تاڭ قالارلىعى، ساراەۆو قاندى قىرعىننان امان شىقتى – ديۆياك تا ءتىرى قالدى. كارادجيچ پەن ملاديچ بۇكىل بوسنيادا قاندى ءىز قالدىرسا دا، جەڭىسكە جەتپەدى. سوعىس پەن قورشاۋ تاعى ءۇش جارىم جىلعا سوزىلدى، وسى ۋاقىتتا ديۆياك بوسنيا ارمياسى قولباسشىسىنىڭ ورىنباسارى بولدى.
ونىڭ ىسكە ارالاسپاي قالۋىنا بولاتىن ەدى، بىراق وزدەرىنەن كۇشى باسىم جانە قاتىگەز جاۋعا قارسى تۇرۋ ءۇشىن ايانبادى. سەربيادا ونى ساتقىن دەپ جاريالاپ، جالعان ايىپپەن تۇتقىنداۋعا بۇيرىق بەرىلدى. يوۆان ديۆياك 2011 جىلى وسى سەربيالىق وردەر نەگىزىندە ۆەنادا تۇتقىندالدى. ول اۆستريا تۇرمەسىندە بىرنەشە كۇش وتىردى، كەيىن ۇيقاماقتا بولدى، اياعىندا تولىقتاي اقتالىپ شىقتى. اۆستريا سوتى وعان قارسى تاعىلعان ايىپتى راستايتىن ەشبىر دالەل تاپپادى.
ديۆياك قازىر ساراەۆوداعى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدا جۇمىس ىستەيدى، سوعىستا اكەسىنەن ايرىلعان بوسنيالىق بالالارعا ستيپەنديا تاعايىنداۋمەن اينالىسادى. ديۆياكتىڭ ارقاسىندا سەربتەر سوعىستان كەيىن ساراەۆودا ۇيالماي تۇرۋعا مۇمكىندىك الدى دەسەك، وتىرىك ايتپاعان بولارمىز.
ەڭ قيىن ساتتە ول دۇرىس شەشىم قابىلداي ءبىلدى. مەنىڭ سەرب ارىپتەستەرىم ساراەۆودا زەڭبىرەكپەن اتقىلاۋدى باسقارىپ، 2011 جىلى سەربيا ۇكىمەتى اقتاپ العان گەنەرال ملاديچ ەمەس، گەنەرال ديۆياك قۇرمەتكە لايىق ەكەنىن قاشان تۇسىنەدى؟
ازاتتىقتىڭ بالقان قىزمەتى ديۆياكتان اۆستريادا تۇتقىندالعان كەزىندە كۇندەلىك جۇرگىزۋدى سۇرادى. سونداعى ءبىر جازبا ەسىمنەن كەتپەيدى. «ءبىزدىڭ بالقان تۇبەگى – قايعىلى ءارى باقىتسىز جەر. باقىتسىز دەيتىنىم – الەمنىڭ ىقپالدى كۇشتەرى، الىپ دەرجاۆالارى ونى سان مارتە جاۋلاپ الادى، قايتا بوساتادى، ال قايعىلى دەيتىنىم – ونىڭ تۇرعىندارى باسشىلارىنىڭ ايتقانىنا وڭاي كونە سالادى» دەيدى يوۆان ديۆياك.
ديۆياك قازىر سەربياعا وتباسىن كورۋ ءۇشىن دە بارمايدى، سەبەبى ونى دەرەۋ تۇتقىندايدى. جاپپاي قىرىپ-جويۋعا قارسى شىقسا دا، ونى بۇرىنعىداي ساتقىن سانايدى. ساراەۆودا ونى قاراپايىم ادامدار قاتتى قۇرمەتتەيدى، بىراق بوسنيا ارمياسىنىڭ باسشىلىعى مەن ۇكىمەتى نەمقۇرايدى قارايدى. بالقاندىقتاردىڭ ناعىز قاھارماندارىن تاني الماي وتىرعانى مۇڭدى دا باقىتسىز كورىنەدى.
گوردانا كنەجەۆيچتىڭ ماقالاسىن اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعان – دينارا ءالىمجان.
ازات ەۋروپا / ازاتتىق راديوسى
پىكىر قالدىرۋ