Täuelsizdik pen el twtastığı wğımdarınan eşnärse joğarı emes
Erlan QARIN, Prezident janındağı Strategiyalıq zertteuler institutınıñ direktorı:
Memleketşildik ideyasına berik bolsaq, qazaqtıñ jeri aqırzamanğa deyin qazaqtıñ jeri bolmaq
Tanımal sayasatker, Prezident janındağı Strategiyalıq zertteuler institutınıñ direktorı Erlan Qarin jer dauına baylanıstı Atıraudan bastalğan mitingterdiñ oñ jäne teris jaqtarın saraptaumen qatar, Täuelsizdiktiñ 25 jıldığında qazaq qoğamı qanday transformaciyadan ötip jatqanı turalı oy örbitti.
– Qoğamda soñğı kezde qızu talqılanıp jatqan mäsele – jer dauı. Öziñiz bilersiz, elimizdiñ türli aymaqtarında Jer kodeksiniñ jaña normalarına qarsı azamattardıñ narazılıqtarı orın alıp, endi, mine, Elbası şeşimimen Ükimet janınan qoğamdıq komissiya qwrıldı. Ötken senbi küni Astanada bwl komissiyanıñ alğaşqı otırısı ötti. Onıñ jwmısına qanday bağa berer ediñiz?
– Elbasınıñ sayasi şeşimi jer dauına senimdi türde nükte qoydı deuge boladı. Nwrswltan Nazarbaev ükimet pen qarapayım azamattar arasındağı jer dauına eñ joğarğı sayasi arbitr retinde ädil bağasın berip, daudı şeşudiñ naqtı jolın ayqındadı. Endigi jwmıs – Ükimet qwrıp otırğan qoğamdıq komissiya arqılı Jer kodeksindegi dau tudırıp otırğan normalar boyınşa naqtı mäselelerdi jwmıs rejiminde, käsipkerler men dihanşılardı, qoğamdıq wyım ökilderin tarta otırıp jan-jaqtı talqılau. Birinşi otırıstı mwqiyat baqıladım, meniñ oyımşa, alğaşqı otırıs dwrıs ötti. Aldımen, komissiya qwramın aytıp ötu qajet – komissiya jwmısına barlıq sayasi partiyalardıñ – «Nwr Otannan» bastap oppoziciyalıq JSDP partiyasınıñ ökilderi men käsipkerler, agrarlıq sala ğalımdarı, belgili qoğam qayratkerleri, mısalı Mwhtar Şahanov, Dos Köşim, Mwhtar Tayjan, Aydos Sarım, Berik Äbdiğali, Mwrat Äbenov jäne tağı basqaları qatısıp jatır. Bwl dwrıs, öytkeni jer mäselesin jan-jaqtı talqılau qajet. Birinşi otırısta barlıq müşelerge şekteusiz söz berildi. 7 sağat talqılau barısında 70-ten asa kisi söz söylep, otırıstıñ barısın 120 jurnalist baqılap otırdı. YAğni, bilik özekti mäseleni aşıq, bükpesiz talqılauğa müddeligin tanıttı. Birinşi otırıs wyımdastıruşılıq bağıtta bolğanımen, kelesi jäytti añğarttı – negizgi dau ol bilik pen qoğam arasında emes, al auıl şaruaşılığımen aynalısatın käsipkerler men qoğam qayratkerleri arasında eken. Käsipkerler arasında soñğı dau jer reformasın tejey me degen alañdauşılıq basım bolsa, qoğam qayratkerlerin negizinen alañdatatını – bwl jerdiñ şeteldikterge jalğa beru mäselesi. Meniñşe, bwl otırıs bilik pen qoğamnıñ osı mäseleler boyınşa belgili bir kelisimge kelu mümkindigin sezdirdi. Sondıqtan komissiya köpke sozbay-aq oñ şeşim dayındaydı degen ümittemin. Endi bireuler, ärine, komissiyanıñ jwmısın qabıldamay, demarş ta jasauı ıqtimal, biraq bizdiñ ortaq maqsat, dialog procesin üzbey saqtau. Sırtqa şığıp alıp, «men qatıspaymın, senbeymin» degender özderi bastapqı maqsattan auıtqıp otır, ol dwrıs emes. Ayttıñ ba, talqılauğa qatısıp, öz wsınıstarıñdı ortağa salıp, sonı jüzege asıruğa küş salu qajet. Bizdiñ halıq qaşanda öz sözine berik, saliqalı, salmaqtı is äreketti qoldağan, sondıqtan qoğam qayratkerlerinen de salmaqtı wstanımdı kütedi.
– Osı jağdaylarğa sebep bolğan öñirlerde orın alğan mitingiler ekenin bilemiz. Elimizde miting ötkizu mädenieti qalıptasıp jatır deuge bola ma?
– Mwnday mädeniet bwrınnan bar dep oylaymın. Biraq sayasi miting ötkizu degen jaña mädeniet qalıptastı, azamattardıñ sanası joğarı eken dep, qit etse, qayta-qayta köşege şığudı toqtatu kerek. Men mwnı biliktiñ işinde jürgen qayratker bolğan soñ, bärin sabırğa şaqırıp, adamdardıñ, azamattardıñ köşege şıqqanınan qorqıp, olardı qalay da bolsa alañğa şıqpauına ügittep-nasihattap jatqanımnan aytıp otırğan joqpın. Birinşiden, öz basım qaşanda kez kelgen mäseleni aqılmen, sabırmen şeşudi qoldaymın. Ekinşiden, basqa azamattarmen salıstırğanda, men mwnday jağdaylardı köp kördim. Mäselen, Qırğızstandı aytuğa boladı. Üşinşiden, bizdiñ tarihımız ben dästürimizde bülik şığarıp, aşıq teketireske baru joq. Ärqaşanda alqalı keñes qwrıp, bir ımırağa keletin edik.
Qaytalap aytayın, qayta qayta, qit etse köşege şığudı osımen qoyu kerek. Sebebi biz qiın zamanda ömir sürip jatırmız, aynalamızda kürdeli geosayasi procester jürip jatır. Älemdik sayasatta teketires pen şielenis artıp baradı. Kezinde Çerçill': «Epoha gigantov uhodit, nastupaet vremya karlikov» – degen edi. YAğni, alıp derjavalar arasındağı kürestiñ ornına, aymaqtıq türli küşterdiñ aşıq bäsekelestigi orın aluda. Geosayasi kürestiñ şieleniskeni sonşalıq, älemde soñğı 5 jılda 15 jaña äskeri konflikt payda bolıp, bwrın jılına älemde 5-6 mıñ terakt orın alsa, ötken jılı älemde 14 mıñğa juıq terroristik şabuıldar orın alğan. Däl osınday qauipti kezeñde bizdiñ bir daudan ekinşi dauğa ketip, kompromiss izdemey, özara daulasuımızdıñ soñı bireuge jem bolumen ayaqtala ma dep qorqamın. Küni keşe Atırauda bolsın, Oralda bolsın, ondağı azamattardı alañğa şığuğa bireuler itermeledi degen oyğa qarsımın. Biraq mwnday jağdaylar qaytalanıp jatsa, onı belgili bir sırtqı küşterdiñ paydalanıp ketpeuine eşkim de kepildik bere almaydı. Mwnday qauip-qater öte joğarı. Qanday dau bolmasın, onı öz işimizde şeşe alamız degen oydamın. Jäne tek özimiz şeşuimiz qajet.
– Bwl arada bizdiñ dästürli swhbattarımızdıñ biri esime tüsip otır. Esiñizde bolsa, osıdan 7-8 jıl bwrınğı swhbatıñızda siz «Qazaqtıñ Täuelsizdik bizge ne berdi?» degen talabı zañdı» degen ediñiz. Täuelsizdiktiñ 25 jıldığında bwl talap qanşalıqtı özgerdi äri östi?
– Meniñşe, orın alğan oqiğalar, bir jağınan, ob'ektivti qwbılıs. Bwnı kezdeysoq närse dep tanuğa da bolmaydı. Bwl bizdiñ şın mäninde el bolıp qalıptasqandığımızdı körsetip otır. Biz osı uaqıtqa deyin Täuelsizdikti ielengenimizdiñ nätijesin onıñ formal'di kriteriyleri boyınşa ölşep keldik. Biraq ötken jılı Ukrainada, Tayau Şığıstağı Siriya, Liviyada bolğan oqiğalardı köre otırıp, bizde orındı swraq payda bola bastadı. Olar da biz siyaqtı ne 25 jıl bwrın, ne odan da bayırğı zamandarda memleketterin qwra bastadı. Biraq bir sätte memleketteri ıdırauğa säl-aq qaldı. Biz osı elderdiñ tağdırına qarap, oylana bastadıq: olarda da memlekettik apparattıq jüye, şekara boldı. Biraq bir sätte bir dağdarısqa tötep bere almay, el retinde ıdıray bastadı. Sonda Täuelsizdiktiñ kepili nede? Memleketti Birikken Wlttar wyımınıñ moyındap, onıñ tuı men Änwranı, valyutası men äskeriniñ bolğanı jetkiliksiz eken. Memleket retinde özin-özi jariyalau bir bölek te, memleket bolıp qalu – ekinşi mäsele. Mine, bwl oqiğalardıñ Täuelsizdiktiñ 25 jıldığında orın alıp otırğanınıñ bir körsetkişi – bwl bizdiñ şınayı memleket qalıptastıru jolında kele jatqanımızdıñ belgisi. Sebebi kez kelgen memlekettiñ tiregi – onıñ azamattarı. Egerde sol eldiñ azamattarı ortaq qwndılıqtar üşin, eldik üşin, memlekettilik üşin öz poziciyasın bildire almasa, onda bwl memleket sonşalıqtı berik, mıqtı dep ayta almaymız. Elbasınıñ da Assambleyanıñ jinalısında: «Elin, jerin qorğauğa dayın ekendigin körsete alatın halqımnan aynalayın!» – degeni – şınayı aytılğan pikir. Alañğa şıqqan azamattardıñ teketires pen ılañğa jol bermey, aşıq, mädenietti türde mitingtiñ wyımdastırılğandığı da sol azamattardıñ belgili bir mäselelerge qanşalıqtı narazı bolsa da, ortaq müdde – birlik, twraqtılıq, tärtiptiñ qajettiligin tüsinetindigi, ortaq qwndılıqtar ayasında şınayı birige alatındığın anıq bayqattı. Biraq, sonımen qatar, qanday da mäsele tumasın, onı tek qana özimiz aqılğa sala otırıp şeşe alatındığımızdı wmıtpayıq. Qanday da bir mäsele bolmasın, ol el twtastığı men täuelsizdiginen joğarı bola almaydı.
– Prezident jer mäselesinde halıqqa dwrıs aqparattıñ jetpegenin basa ayttı. Bilik pen halıq arasında naqtı jwmıs istep otırğan dialog alañı bar deuge bola ma?
– Bwl jerde Prezidenttiñ aytıp otırğanı ne?! Bwl keri baylanıstıñ boluında. YAğni, bir bağıttağı baylanıs emes, tek äkimder men ministrlerdiñ jurnalister aldına şığıp alıp, birjaqtı brifing ötkizip, odan keyin jurnalisterdiñ swraqtarına jauap bermey, aynalıp ketuinde emes. YAğni, bilik pen qoğam arasındağı baylanıs bir jaqtı emes, eki jaqtı boluı qajet. Sebebi qoğam özgeris üstinde. Bwrınğıday tek teledidar arqılı habar beru jetkiliksiz. Äleumettik jeliler payda bolıp, keñ qoldanısqa ie bola bastadı. Biz aytıp jatqan Feysbuk, Tvitterdan basqa, uatsap, telegramm siyaqtı messendjerler payda boldı. YAğni, qoğam bwrınnan da joğarı qarqınmen aqparattandırıla tüsti. Qazir jwrtşılıq keşki jañalıqtardı kütpey-aq aqparattı dästürli BAQ-tarğa balama közderden alatın boldı. Bwl bilikten, basqa da aqparattıq proceske qatısuşılardan aqparattı berude, taratuda, qabıldauda bwrınğıdan da qarqındı, şapşañ qimıldauın talap etedi. Sondıqtan da bilik jaña qoğamdıq özgeristerge säykes qarqındılıqpen birge özgerip otıruı kerek. Jıl sayın bilik qoğammen baylanıstı nığaytu maqsatında jaña qwraldardı oylap tauıp jatadı. Mäselen, äkimderdiñ halıq aldındağı esebi dedik, odan keyin ministrler men äkimderdiñ blog jürgizuge mindettedik, odan keyin barıp äkimderdi jıl sayın Astanada jurnalister aldında esep beruin engizdik jäne tağı basqaları. YAğni, alañdar az emes, tipti jıl ötken sayın jaña täsil qosılıp jatadı. Biraq olardıñ sanı artqanımen, mäsele azayıp jatqan joq. Nege? Sebebi bwl baylanıstar köbine birjaqtı küyde, mümkin, bwl instituttardıñ sanın köbeytpey, olardıñ mazmwnın arttırğan dwrıs şığar. Jer dauı sol qoğam men bilik arasındağı baylanıstağı problemalardı añğarttı. Mine, sondıqtan men bwl oqiğalardıñ tüpkilikti sebebi şın mänisinde jer mäselesinde emes, al bilik pen qoğam arasındağı qarım-qatınasında dep oylaymın.
– Eger de osı oqiğalardan säl auıtqıp, eldiñ damu mäselelerine basqa qırınan qaraytın bolsaq, qazirgi qazaq qoğamınıñ küyine qanday bağa berer ediñiz? Qazaq qoğamınıñ aldındağı negizgi qaterler qanday sonda?
– Qalay bolğanda da, elimiz öz damuındağı jaña bir kezeñge ayaq basuda. Büginde qazaq qoğamı ülken transformaciyanı bastan keşude. Bwnıñ tek teris jaqtarın ğana emes, oñ jaqtarın da köre biluimiz kerek. Bwl qazaq qoğamınıñ belsendiligin, sanasınıñ aşıqtığın, oy keñdigin, wyımdasu qabiletin, wlttıq müddelerdi qorğaudağı tabandılığın, talaptardıñ özgeriske wşırap jatqandığın, äleumettik-sayasi maqsattardıñ aluan türliligin körsetti. Bayağıday tek til mäselesin ğana alğa tartpaydı. Talaptar özgerude, kürdelenude.
Al qaterli twstarına kelsek, bizdiñ qoğam üşin eñ qauipti mäsele, ol – äleumettik jäne sayasi marginilizaciya. Sayasi marginilizaciya degenimiz – belgili bir äleumettik-sayasi toptardıñ sayasi procesterden şet qaluı, oğan belsene aralasa almauı. Äleumettik marginilizaciya degenimiz – qoğamnıñ, äsirese jastardıñ kündelikti özgeristerge sonday qarqınmen beyimdele almay, basqa küyde qaluı. Jaña qwndılıqtar men maqsattardı bere almauı. Meniñşe, eñ qaterli trendter osı. Olardı uşıqtırıp otırğan jemqorlıq mäselesi, sebebi ol teñsizdikti küşeyte tüsedi. Qwdayğa şükir, keşegi bolğan oqiğalardan biz aman-esen şıqtıq. Azamattar özderiniñ sanasınıñ aşıq, ruhı biik ekendigin körsetti. Biraq mwnday jağdaylar orın ala beretin bolsa, basqa da äleumetik toptar tartıla berse, sonıñ işinde jastar jağı bwğan köp aralassa, bwl erteñ qwqıqtıq arnadan şığıp ketip, keri äserin tigizui mümkin. Sebebi qazaq qoğamı birtekti emes. Qazaqtıñ işinde bayı da bar, kedeyi de bar. İskeri men jalqauı da bar. Bilimdisi men bilimsizi de bar. Sondıqtan qazir bärimiz üşin sın sağat – bilikke de, ziyalı qauımğa da, sayasi küşterge de…
– Siz qoğamdıq talaptar kürdelenude dediñiz, biraq degenmen de qazaq qoğamında qanday sayasi platforma, qanday sayasi wstanım basımıraq dep oylaysız?
– Soñğı oqiğalar qazaq qoğamındağı sayasi közqarastardıñ aluan türligin añğartsa da, qazaq qoğamı ideologiya jağınan köbinese solşıl bağıtta ekenin körsetti. Qazaq auditoriyasındağı diskussiyalarda biz köbinese bärin bir şkalamen ölşep keldik. Qazaqı jäne qazaqı emes, wlttıq jäne wltjandı emes dep sayasatkerler men qayratkerlerdi ekige jiktedik. Biraq biz tağı bir närseni wmıtpauımız kerek, mwnda köp närse halıqtıñ wlt taqırıbına közqarasımen ğana emes, sonday-aq, sayasi közqarastarımen jikteledi ğoy. Kez kelgen qoğamda oñşıl jäne solşıl bağıttan bölek, centristik bağıtta, radikaldı oñşıl, radikaldı solşıl dep te jikteledi. Biraq qazaq qoğamı negizinen solşıl konservativtik bağıtta. YAğni, memlekettiñ basım rolin qalaydı, qarapayım qazaq aynaladağı procesterdi solşıl közqarastarımen ölşeydi. Qazaq ne kütse de, ükimet pen memleketten kütedi. Aşığın aytatın bolsaq, özinen eşnärseni kütpeydi jäne özine köp talap qoya bermeydi. Tübegeyli reformalardan seskenedi, olarğa dayın emes. Jerden, tilden, wlttıq biregey sipattan ayırılıp qalamız degen qorqınış bar.
– Bwl qorqınış tek bir ğasırda qazaqtıñ eki düniejüzilik soğıs, aştıq pen repressiya, qudalau men Alaş qayratkerleri siyaqtı sayasi elitasınan ayırılğanınan soñ tuındap otırğan joq pa? Jalpı, wlttıñ boyında özin-özi saqtau instinktimen qatar, memleketti saqtau tüysigi bolğanı dwrıs emes pe?
– Dwrıs aytasız. Bizdiñ wlt bir ğasırlıq tarih işinde, basqa qanday da bir wlttıñ basınan keşirmegen talay sayasi dramalıq, tragediyalıq jağdaylardı keşti. Sondıqtan wlttıñ özin-özi saqtau instinkti küşti. Biraq, meniñşe, el damuı üşin qazaq qoğamı sapalıq özgeristerdiñ qajettiligin de tüsinip, moyındauı qajet. Onıñ bir alğışartı, ideyalıq aluan türlilik. Wlttıq burjuaziyanıñ qalıptaspay jatqandığı, bälkim, sodan şığar. Bizde oñşıl bağıttağı intellektualdardıñ ülken bir tobı da joq eken. Aydos Sarım, Tölegen Jökeev siyaqtı biren-saran oñşıl közqarastağı qayratkerlerdi atağannan basqa. Jalpı, reformalardıñ qajettigin memleket tarapınan emes, qoğam işinen jaqtauşılar bar ma? Joq demesek te, köp emes. Tipti, keñestik idealdar ornıqqan Resey qoğamınıñ özinde oñşıl küşter men oñşıl qayratkerler bar. Al qazaq qoğamında ondaylar az. Twlğalar emes, doktrinalar az. Jalpı, biz Jer kodeksindegi dau-damaylardan keyin reformalardan müldem bas tartpauımız kerek. Qatelespesem, 2003 jılı «Jas Alaş» gazetinde «Wltşıldıq pen liberalizm» attı maqala jazğan edim. YAğni, qazaq qoğamınıñ damu perspektivası osı eki közqarastıñ üylesimine baylanıstı bolatın siyaqtı. YAğni, wltşıldığına – wlttıq jäne memlekettik müddelerge beriktigimen qatar, wlttıq-demokratiyalıq qwndılıqtardağı wstanımdarğa täueldi. Osı eki platformanıñ üylesimdiligi bizdiñ qoğamnıñ jaña jağdaylarğa, älemdik kürdeli procesterge sol qarqında beyimdeluimizdiñ kepili. Bilik te qoğammen qarım-qatınastı jetildiruden basqa jalpı qazaq qoğamınıñ bolaşaqtağı qanday sapalı küyge köşuge wmtıluı kerek, älemdegi procesterge qalay beyimdelui kerek, jaña sınaqtarğa baylanıstı qanday şeşimder qabıldauı kerek degendey mäselelermen şwğıldanuı tiis. Bwl oqiğalar barlıq jaqqa birdey sabaq boldı bilikten bastap qoğamğa da, ziyalı qauım men wltşıldarğa da… Wlttıq sana özgeris üstinde, biraq bwl process qalay jäne qanday qarqındılıqpen jürip jatqanın jalpı sezsek te, tereñ zerttep, saraptap jatqan joqpız. Qazaq qoğamındağı işki procesterdi, qwndılıqtardıñ özgeruin, tanımnıñ özgeruin, qazaqtı ne alañdatadı, ne biriktiredi, qazaq bolaşaqtan ne kütedi, qanday idealdarğa wmtıladı ne bolmasa jaña qazaq qanday boluı qajet degen siyaqtı swraqtarğa jauaptı birge izdeuimiz qajet. Özge procester men qwbılıstardı zertteymiz dep, öz qazağımızdı bilmey, tanımay twrğan siyaqtımız. Bayağı ürdispen, bayağı ölşemmen qarap kelemiz, biraq wlt 25 jılda ülken transformaciyanı basınan ötkizgen, sondıqtan işki mäselelerge köñil bölu qajet.
– Tağı bir swhbatıñızda «Täuelsizdik üşin şınayı küres Täuelsizdik alğan künnen bastaladı» degen ediñiz. Resey tarapınan oqta-tekte köterilip, halıqtıñ narazılığın tuğızatın ortaq valyuta qwru siyaqtı bastamalar, ekonomikalıq odaqtı sayasilandıruğa wmtılu, tağısın tağıları Täuelsizdik üşin kürestiñ äli de jalğasıp jatqanın añğartpay ma?
– Negizinen, bwl oydı Elbası Täuelsizdikke arnalğan jiındardıñ birinde: «Täuelsizdik üşin küres biz egemendikke qol jetkizgen 1991 jılı ayaqtalğan joq, Täuelsizdik üşin nağız küres endi bastaldı» – degen edi. Şındığında da solay. Täuelsizdikti jariyalau bir bölek, al Täuelsizdikti qorğau kündelikti jüretin process. Qatelespesem, bwl swhbattı osıdan 4-5 jıl bwrın berip, osı mäseleni aytqanbız. Bälkim, sol kezde osı sözderdi ayta otırıp, biz onıñ qanşalıqtı şınayı, ras ekenin tereñ wğınbağan şığarmız. Odan keyin Ukraina, Siriyanıñ jağdayların köre otırıp, bwl sözdiñ mağınasın oqırmandarmen birge basqaşa wğınıp-tüsine bastadıq. Bwl tüsinik bizdiñ boyımızda kündelikti boluı kerek. Ärbir azamat, ärbir twlğa qay jaqta bolmasın jäne soñğı oqiğalarğa säykes daudıñ qay jağında bolmasın, eşnärseniñ de memlekettilik pen Täuelsizdik wğımdarınan joğarı emes ekenin tüsinui kerek. Bizdi biriktiretin sol wğım boluı tiis.
Feysbukte jazğan bir jazbamda «Memlekettiñ negizi – memleketşil azamattar men memleketqwruşı elita» degen edim. Sol kezde birqatar äriptesterim jekege şığıp: «Ağa, memleketqwruşı elita degen ne? Ol qanday wğım?» – dep tötesinen swraq qoydı. Şının aytsam, bwl sözdi äriptesterimniñ, oqırmandarımnıñ bayqap qalıp, saraptağanına riza boldım. Rasın aytsam, bwl da meniñ oylap tapqan sözim emes. Osıdan eki jıl bwrın Imanğali Tasmağambetovpen osınday kezdesu barısında älemdegi türli oqiğalardı talqılağanbız. Sonda ol Ukrainadağı jağdaydı mısalğa keltire otırıp: «Memlekettiñ ömirşeñdigi – azamattardıñ, qoğamnıñ belsendiligimen qosa, elitanıñ memleketşildigine de baylanıstı» – degen edi. YAğni, kez kelgen memlekettiñ negizi – memleketqwruşı elitağa, onıñ jauapkerşiligine baylanıstı eken. Sol elderdegi jağdaydıñ bizdiñ elimizde qaytalanu mümkindiginiñ azdığı – bizdiñ elitanıñ memlekettilik wğımı men qwndılıqtarına beriktiginde. Şeneunikterdi qanşa sınasaq ta, Qwdayğa şükir, bizdiñ elita memlekettilik ideyasına berik. Mwhtar Tayjannıñ Feysbuk paraqşasında jazıp otırğan jazbaları da sodan dep oylaymın. Ol öz paraqşalarında osı oqiğalar boyınşa jazbalarında: «Qanşa sınasaq ta, bwl bilik qazaqtıñ işinen şıqqan ğoy» – dep aytadı. Bilikti, elitanı jau dep qarastırmauımız kerek. Bärimiz bir eldiñ azamattarımız. Qazaq sayasatınıñ bir erekşeligi – bilikşil nemese oppoziciyaşıl, oñşıl nemese solşıl bolsın, sayasatta jürgen twlğalardı memleketşil nemese memleketşil emes dep bağalaymız. Bwl neni añğartadı? Bwl qoğamda sonday wstanımnıñ barın körsetedi. YAğni, eger qoğam belgili bir twlğalar biliktiñ qay jağında jürse de, oğan memleketşil dep bağa berse, onda ärbir qarapayım azamat bwl twlğadan memlekettilik qwndılıqtarğa berik bolğanın qalaytındığında. Osınday wstanım saqtala berse, biz ärqaşanda memleket bolıp qala beremiz. Qazaqtıñ jeri aqırzamanğa deyin qazaqtıñ jeri bolıp qaladı.
– Swhbatıñızğa raqmet.
Äñgimelesken
Kämşat TASBOLAT
Ayqın-aqparat
Pikir qaldıru