جۋىردا بەلگىلى بەلگىلى اقىن، «ايتىستىڭ اتاسى» اتانعان ءجۇرسىن ەرمان «بالعىنبەك باستاعان اسىرەدىنشىل اقىندار ايتىستان كەتىپ جاتىر» دەپ مالىمدەگەن بولاتىن. ال اسىرەدىنشىل دەگەنىمىز «بالعىنبەك ۋاحابيست بولدى» دەگەنمەن بىردەي. الايدا بالعىنبەك جانە ونىڭ ارىپتەستەرى وزدەرىنە تاعىلعان اۋىر ايىپتى جوققا شىعارىپ، تەرىستەگەن جوق. سوعان قاراعاندا، «ۇندەمەگەن ۇيدەي پالەدەن قۇتىلادى» دەگەن قاعيدانى ۇستانسا كەرەك-دەپ جازدى 365info.kz .
بۇعان دەيىن كەيبىر ايتىسكەرلەردىڭ ۋاحابيستىك اعىمنىڭ جەتەگىندە جۇرگەنى تۋرالى تالاي رەت ايتىلعان بولاتىن. الايدا بۇل ءسوزدى ايتىس ونەرىنىڭ ەڭ باستى جاناشىرى ءجۇرسىن ەرماننىڭ ايتقانى وتقا ماي قۇيا ءتۇستى. سەبەبى، ول اسىرەدىنشىلدىك ايتىستاعى اقىنداردىڭ ءتىلىن بايلاپ تاستاعان دەپ مالىمدەدى.
– قازاق قوعامىنىڭ دىنگە بەت بۇرعانىعىنا ءبىراز بولىپ قالدى. سولاردىڭ ىشىندە اسىرەدىنشىلدەر دە، وتىرىك ءدىندى ناسيحاتتاپ جۇرگەندەر دە، ءوزىنىڭ ناماز وقيتىندىعىن ناسيحاتتاۋ ارقىلى ارزان ۇپاي جيناپ جۇرگەندەر دە تولىپ جاتىر. ءبىزدىڭ ايتىسكەرلەردىڭ اراسىندا بىرەن-ساران بولسا دا سولاي جۇرگەندەر بار.
دىنگە شىرمالىپ قالدى ما، ايتىستان كەتىپ جاتقاندارى دا بار. بالعىنبەك باستاعاندار. كوز كورىپ وتىرىپ، ونى نە ءۇشىن جاسىرامىز؟ ءتىلىن بايلايتىن بولۋ كەرەك. باسقا سىلتاۋ جوق.
مەن بالعىنبەكتى جاقسى كورەمىن. اسا تالانتتى اقىندارىمىزدىڭ ءبىرى، وسى ايتىستى بيىككە كوتەرگەن ساناۋلى تۇلعالاردىڭ ءبىرى. بىراق تۇسىنبەيمىن ونىڭ ارەكەتىن، – دەيدى ءجۇرسىن ەرمان.
شىنى كەرەك، سوڭعى كەزدە كەيبىر ايتىس اقىندارىنىڭ ۋاحابيستىك جولعا قالاي تۇسكەنىن تۇسىنبەيتىن جاعدايعا جەتتىك. ويتكەنى
الاشقا اقىل ايتىپ، باعىت-باعدار بەرۋى ءتيىس اقىنداردىڭ وزدەرى اداسىپ كەتتى. بۇل اششى دا بولسا، شىندىق.
بەلگىلى ءدىنتانۋشى دوساي كەنجەتايدىڭايتۋىنشا، بالعىنبەك يماشەۆتىڭ ايتىس پەن ءدىندى قارسى قويۋى ۇلكەن ساۋاتسىزدىق بولىپ سانالادى. ويتكەنى، يسلام ءدىنى قاندايدا ءبىر ونەر مەن عىلىمدى جوققا شىعارمايدى — «ەگەر بالعىنبەك يسلام ءدىنىن جاقسى بىلەتىن بولسا، ايتىستان كەتپەس ەدى».
– كەشەگى قازان توڭكەرىسىنە دەيىنگى بارلىق اقىندارىمىزبەن باتىرلارىمىز ءدىندار بولدى. ماسەلەن، مايلىقوجا اقىن ءدىننىڭ بارلىق قۇبىلىسىن ءبىلىپ، زەرتتەگەن ادام بولاتىن. الايدا ول ولەڭ جىر ايتىپ، قولىنان دومبىراسىن ەشقاشان تاستاعان ەمەس. ال قازىر كەيبىر ايتىسكەرلەر ونەردى تاستاپ، ءبىرجولاتا ءدىن جولىنا ءتۇسىپ جاتىر. ويتكەنى،
ەلىمىزدە ۋاحابيستىك-سالافيتتىك ساياسي يدەولوگيالىق جۇمىستار قارقىندى تۇردە ءجۇرىپ جاتىر.
سوندىقتان ءجۇرسىن ەرماننىڭ «ايتىسكەرلەر اسىرەدىنشىلدىككە ءتۇسىپ كەتتى»دەپ شىر-پىر بولۋى بەكەر ەمەس — اداسقان ايتىسكەرلەردىڭ ارەكەتى سالافيزم دەگەندى بىلدىرەدى. بۇل، ارينە، اۋىر ايىپ. ال وزدەرىن سالافيت دەپ ايتىپتاعان ءجۇرسىننىڭ سوزىنە ايتىسكەرلەر نەگە ءۇن قاتپاي وتىر؟ سەبەبى، ۋاحابيستەر قازىر بۇرىنعىداي اشىق ايقاسقا شىقپاي، ۇندەمەي وتىرىپ-اق ءىس تىندىرا بەرەتىن تاسىلگە كوشىپ جاتىر. سوندىقتان ۋاحابيست ايتىسكەرلەر جۇرسىنگە قارسى ءلام-ميم دەگەن جوق. دەمەك، ولار وزدەرىنىڭ ۋاحابيست ەكەنىن مويىندادى، – دەيدى دوساي كەنجەتاي.
ارينە، ايتىسكەر اقىنداردىڭ بارلىعى بىردەي ۋاحابيست بولىپ كەتكەن جوق. وسى جەردە اقىندار اداسقان ارىپتەستەرىنىڭ ءمىنىن ايتىستا نەگە بەتىنە باسىپ، جونگە سالمايدى دەگەن زاڭدى سۇراق تۋىندايدى. سەبەبى، ايتىستىڭ جازىلماعان زاڭى بويىنشا، قارسىلاسىن تۇقىرتىپ جەڭىسكە جەتۋ كەرەك.
– الامان ايتىستا ۋاحابيستىك جولعا تۇسكەن ايتىسكەردىڭ ءمىنىن ەكىنشى ءبىر اقىن ايتا المايدى. وكىنىشكە قاراي،
ءبىزدىڭ ايتىستىڭ قايتىس بولىپ كەتكەنىنە 10-15 جىلدىڭ ءجۇزى بولىپ قالدى. ويتكەنى، حالىقتىڭ مۇڭى مەن مۇددەسىن ساحنادا ايتا الماعان اقىن – ساتىلعان اقىن بولىپ سانالادى.
بارىمىزگە بەلگىلى، ايتىستا تىگىلەتىن جۇلدە قوماقتى بولىپ كەلەدى. ال اقىندار جۇلدە تىككەن ادامنىڭ قاس قاباعىنا قاراپ، ايتۋعا بولمايتىن نارسەنى ايتپايدى. ەگەر قارسىلاسىنىڭ ۋاحابيستىك جولعا ءتۇسىپ كەتكەنىن اشكەرەلەيتىن بولسا، ايتىستان جۇلدەسىز قايتۋى مۇمكىن. قۇلقىننىڭ قۇلى بولىپ كەتكەن ايتىسكەرلەر مۇنى ولسە دە ايتپايدى، – دەيدى ءدىنتانۋشى.
سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدە ۋاحابيستىك جولعا تۇسكەن جاستاردىڭ سانى ارتىپ بارا جاتىر. بۇل، ارينە، الاڭداتارلىق جاعداي. ايتسە دە ۋاحابيستىك اعىمدى ناسيحاتتاپ جۇرگەن «كوسەمدەر» بۇل ماسەلەنى مۇلدە ايتقان ەمەس. ولار ءۇشىن جاستاردىڭ ناماز وقىپ، ۇزىن ساقال وسىرگەنى مەن قىسقا بالاق شالبار كيگەنى ماڭىزدى بولىپ وتىر. الايدا ساقالدى جىگىتتەردىڭ الدى سيرياعا اتتانىپ، ال ەلدە قالعانى مۇسىلماندار اراسىندا فيتنا تۋدىرىپ ءجۇر. بۇل از دەسەڭىز،
قارا حيدجاپقا ورانعان قازاق قىزدارى «كىمنەن ەكىقابات بولىپ قالاتىنىمىزدى بىلمەيمىز» دەيدى. سەبەبى، نامازحان جىگىتتەر ءبىر ايەلمەن 3-4 اي نەكەلەسىپ، جالىققاننان كەيىن جۇبايىن «باۋىرىنا» سىيلىققا بەرە سالاتىن «ءمارت» بولدى.
سوعان قاراعاندا، جوزەكشەلىكتىڭ بۇل ءتۇرى يسلامدى ناسيحاتتاپ جۇرگەن «كوسەمدەرگە» جاقسا كەرەك. ءبىر قىزىعى، ۋاحبيستىك اعىمدا كەزدەسەتىن بۇدان دا باسقا اتتەگەن-ايلاردى» نامازحان ايتىسكەرلەر ايتقان ەمەس.
وسى رەتتە قازاقتىڭ «ەت ساسىسا تۇز سەبەرسىڭ، تۇز ساسىنا نە سەبەرسىڭ» دەگەن ماقالى ەسكە تۇسكەندە، ويىڭا «ايتىسكەر اقىن اداسسا، كىم تۇزەيدى، الاشىم؟» دەگەن سۇراق ەرىكسىز ورالادى.
سەرعالي اسلانبەك
365info.kz
پىكىر قالدىرۋ