Mädeniet Ruhaniyat Ädebi älem Äleumet
Jaramazan aytamın otbasıña…
Ramazan ayı bastaldı. Bekingender auız bekitti. Keşke qaray balalar jaramazan aytıp, biraz qızıqtı bastan keşedi. Eger sizdiñ de üydiñ balaları jaramazan aytuğa şığıp jürse mına qissanı oqıp bere salıñız. Tanımdarı tereñdey tüsedi. Qissanı “Salt-dəstür söyleydi” kitabınan köşirip aldım.
Adam ata men Haua ana alğaş ret otız kün oraza wstaptı. Wlıq Alla periştelerine:
– Adam ata men Haua ananıñ şañırağına barıp zikir-salauat aytasıñdar. Meniñ orınbasarım säresige twrğanda qwlağına äsem äuen kelsin. Onda meniñ Wlıqtığım men meyirim-şapağatım bilinip twrsın. Ruhtarına quat bersin, – deydi.
Perişteler sahar kezinde Adam men Hauanıñ şañırağına barıp, zikir-salauat aytıptı. Äsem äuenniñ äserinen Adam men Hauanıñ boyına küş bitip, keşke deyin auız bekitip jüredi.
Qas qarayıp, auız aşar kezde Wlıq Alla periştelerdi jwmsap:
– Adam men Hauanıñ quantıñdar. Auızdarın aşsın. Meniñ razılığımdı alu üşin keşke deyin as jemey, auız bekitti. Men rizamın, – deydi.
Perişteler Allanıñ sälemin Adam ata men Haua anağa jetkizipti. Dini qissalardıñ bayandauınşa, perişteler otız kün boyına zikir-taspiq aytqan eken. Bwl ürdis jaramazan dep atalıptı.
Jwrt mwsılmanşılıqqa ötken kezde Mwhambet payğambar orazanı ümbetterine parız etedi. Qwdaydıñ rizaşılığı üşin otız kün oraza wstap, tañ atqannan kün batqanşa işip-jemnen tıyılu ärbir mwsılmannıñ mindetine aynaladı. Biraq alğaşqı uaqıtta saharda wyqısınan twra almay qinaladı eken. Sol kezde payğambar Asan men Üsenge:
– Sahabalardı ändetip oyatıñdar, – deydi de, Adam ata men Haua anağa şırqağan periştelerdiñ jaramazanın üyretedi.
Asan men Üsen tört şadiyardıñ üyinen bastap barlıq sahabalardı oyatıp şığadı. Orazanıñ nığmetterin, paydasın körkem tilmen kestelep jetkizedi. Payğambarğa üzdiksiz salauat joldap, onıñ tağılımdı ösietterin öleñmen örnekteydi. Mwhambet payğambardıñ ömirin önege etedi. Orazanıñ sauabı, mwsılmandar arasında köp däripteletin jomarttıq, märttik, adaldıq siyaqtı qasietterdi madaqtaydı.
Islamda «jaramazandı» «şahri ramazan» sözinen şıqqan dep te aytadı. YAğni «ramazan ayı» degen mağınanı bildiredi. Kele-kele mwsılmandar eşkim oyatpasa da, özderi erte twrıp, säresin işuge dağdılanadı. Biraq jaramazan aytu joralğısı wmıtılmaydı.
Bwl salt küni büginge deyin qazaq arasında saqtalıp qalğan. Onıñ köptegen ülgileri el arasına keñinen taralğan. Solardıñ biri tömendegidey:
Mekkede bir ağaş bar bası küygen,
Jayqalıp japırağı jerge tigen.
Özge ağaş qurasa da, quramaydı,
Qwdaydıñ sol ağaşqa nwrı tigen.
Aytamın jaramazan jar basına,
Kirender qauın artar arbasına.
Otız kün oraza twt, oqı namaz,
Peyiştiñ qolıñ jeter almasına.
–Assalaumaleykum, ayttım sälem,
Allanıñ bir esimi – Qwran Kälem.
Mwhambet ümbeti aytqan jaramazan,
Allanıñ elşisine jüz mıñ sälem!
Aytuğa jaramazan jaña keldik,
Körgeli, köriskeli sälem berdik.
Keledi dep te, ketti dep söge körme,
Payğambar jolın quğan adam edik.
Aytamız jaramazan esigiñe,
Wl bersin Er Älidey besigiñe.
Qız bersin Bibiajar, Bätimaday,
Ne berse de, bala bersin nesibeñe.
Ayında orazanıñ şaytan qaşar,
Esigin segiz peyiş Mäulim aşar.
Salauat ayt, taspiq tart, zikir salsañ,
Perişteler üyiñe şaşu şaşar.
Oraza – on eki aydıñ padişası,
Bwl ayda qabıl bolar közdiñ jası.
Jaratqan bir Allanıñ ümbetimiz,
Ilähi barşamızdı jarılqaşı!
Mina allahi, iä, äsir, ua ämazan,
Mekke men Medinede twradı azan.
Qaşan kim orazalı bolsa mägar,
Bwyırar periştege päruardiger.
Şınjırlap saytan wstap ayaq-qolın,
Tübine häuyanıñ qazir jabar.
Jaramazan aytamın otbasıña,
Irıs pen qwt darıtsın Haq basıña.
Almaq bolsañ wjmaqtan orın saylap,
Ata-anañnıñ köñilin tap, baq, asıra.
Jaramazan aytamın şañıraqqa,
Qorjınımdı bos qoyıp qañıratpa.
Saqilıqqa jeterlik qasiet joq,
Jomart erdiñ qauışar janı baqta.
Jaramazan aytamın üyiñizge,
Kie darıp, körkeysin küyiñiz de.
Körşiñizben bolıñız tatu-tätti
Nasihattı jürekke tüyiñiz de.
Jaramazan aytamın jağalata,
Jaqsı sıyıñ bar bolsa, mağan ata.
Jaramazan aytqanda perişteler
Joldağan Haqqa madaq Adam ata.
Sanjar KERİMBAY
Pikir qaldıru