|  | 

ادەبي الەم

مەن دە جۇرگەن ءبىر ارمان

                   

اقىن، جۋرناليست، كورنەكتى پەداگوگ ونەر حاميتۇلى شۋداباي نەمەرەسى 1961 جىلى 7ناۋرىزدا، قحر سانجى دۇڭگەن اۆتونوميالى وبىلىسى فۋكاڭ قالاسىنا قاراستى بوعدا بويىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1982 جىلى موري اۋدانىندا پەداگوگيكالى تەحنيكومدى، 2000 جىلى شىنجاڭ ۋنيۆەرسيتەتى فيلولوگيا فوكۋلتەتىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ماماندىعى بويىنشا تامامداعان..

ونەر حاميتۇلىنىڭ «جاۋىنگەر جاۋابى»، «تۇرتىنشەك قوزى»، «بوعدانىڭ اقشا بۇلتتارى-اي»، «مىسىرعا ۇشىپ بارامىن»، «ەڭبەكشىلەر»، «ارالار مەن بالالار»، «جىل تولعاۋى>> قاتارلى 100 دەن اسا ولەڭ-تولعاۋلارى ءتۇرلى باسىلىمداردا جارىق كورگەن. «بوعدا دا قاراگەر»، «ساباقتاستار»، «كورىپ قايت بوعدا كولدى» قاتارلى ون شاقتى ءان تەكىستەرى راديو-تەلە ارنالاردا ورىندالۋدا. «ەمىلەمىزدەگى ەكى ماسەلە» قاتارلى وچەرىك، پۋبىليستيكالىق، ەتنوگروافيالىق ماقالالارى جوعارى ماراپاتقا يە بولعان. اقىننىڭ «بوعدانىڭ اقشا بۇلىتتارى-اي» اتتى ولەڭدەر جيناعى جارىق كوردى .الداعى كۇندەردىڭ ەنشىسىندە «ۇستاز ۇلاعاتى» اتتى عىلمي ماقالالار جيناعى دا باسپادان شىعۋ الدىندا تۇر.

ونەر حامي ۇلى شينجياڭ سانجى وبىلىستىق جازۋشىلار بىرلەستىگىنىڭ، وبىلىستىق فولكولارشىلار قوعامىنىڭ مۇشەسى.

 

                      

 

 

قارا قىزسىڭ…

قارا قىزسىڭ قارا تاۋدا ەرجەتكەن،

قارالىعىڭ، دارالىعىڭ سول تاۋدان.

بۇگىن مىنە اق بەسىكتى تەربەتكەن،

دانا قىزسىڭ ىزدەپ تاپپاس باۋ-باقتان.

 

التىن ايىڭ تۋىپ شىققان وڭىڭنان،

التىباقان اياسىندا تەربەتكەن.

كۇنىڭ شىعىپ كۇلىم قاقسا سولىڭنان،

نۇر ءجۇزىڭدى ايمالاۋمەن جەل وپكەن.

 

قارالىعىڭ تىم ەرەكشە تاۋ تۇرقى،

ءون- بويىڭا گۇل  بايشەشەك وربىگەن.

اسەمدىگىڭ باۋراپ بارادى سولعۇرلى،

تاۋ ۇلىنىڭ تالعامىنان كورىنگەن.

 

تاۋ قانداي دەپ جاسىرىنا قارايسىڭ،

جۋسان ءيسى، جۇپار ءيسى اڭقىعان.

تاۋ ۇلىنا ءبىر قۇپيا ارنار شىن،

اقىنسىڭ با؟  جان سەزىمى بالقىر ءان.

 

قارا قىزسىڭ، تۇلعاڭ ەرەك ەڭسەلى،

جىگەرىڭە سەزىم سىرىن بالايتىن.

جانعا جاقىن تارتىپ جۇرەم مەن سەنى،

قورۋشىداي باۋ-باعىنا قارايتىن.

 

قارا شاشىڭ، قارا كوزىڭ، قاستارىڭ،

بويىڭ كەرىم،  بەينەڭ بولەك بەرىلگەن.

مەن-مەندەردى تالاي مارتە جاسقادىڭ،

وزىنشە بوپ، ويسىز عانا كەرىلگەن.

 

تاۋ سامالى وپكەن بەتىن شىنىمەن،

تاۋ قىزىنىڭ تازا دەمى سەزىنەر،

بىرگە جاساپ، تاۋدىڭ اسىل سىرىمەن،

ءبىر كۇن تۋار سول ارۋعا كەزىگەر!!!

 

    قىزىل تاستىڭ سول قىزى

 

توبىلعى ءتۇس قىزىل تاستىڭ قىناسى،

الا بۇلتتاي كورىنەدى ارىدان.

قىزىل تۇسكە بويالعانداي سىرعاسى…

شولپىسى دا سىڭعىرلايدى سالىپ ءان.

 

تۋعان جەردىڭ قىزىل تاسى  كورىنگەن،

ىستىق ماعان، ورمەلەگەن قاسقا جول.

قىل تۇستەس تالداپ شاشى ورىلگەن،

قىزىل تاستىڭ قىزدارىن-اي، باسقا ول.

 

قىزىل تاستى قىزىل الاۋ وپكەنى،

جۇرەگىمدى جىلتىپ مەنىڭ جۇرەدى.

كوز الدىمنان كەتەي قىزىل بوكتەرى،

قىزعالداعى تەك كوكتەمدە تۇلەيدى.

 

بالالىعى قىزىل تاستا قالعاندى،

قىراتتى اسىپ، ويپاڭ جەردە جۇگىرگەن.

ءتورت ماۋسىمى تىزبەكتەتىپ ارماندى،

بالالىقتى ءبىر وزىنە سىمىرگەن.

 

قىزىل تاسقا جىر ارنادىم، تابىندىم،

قىز عۇمىرىن بايلاپ كەتكەن ەلەس قىپ.

ءبىزدى دە تەز ەسەتكىزگەن، ساعىم مۇڭ،

ءمىن وتىرمىن ەسكە الىپ، كەڭەس قىپ.

 

ۇيقىدان ويان

تاڭداردىڭ سالعان تالكەگى،

مەڭ-زەڭدىك اكەپ بويىڭا.

قيالداپ جاتىپ ءار نەنى،

قاناعات تولار ويىڭا.

 

مەڭ-زەڭ عىپ قيال مەڭدەتكەن،

جورىعىش تۇسكە نالىعان.

ۇيقىلى-وياۋ تەربەتكەن،

قۇر بەسىك ۇستاپ جالىنان.

 

ءتىرى نە ءولى سەكىلدى،

ۇيقىلى،وياۋ جاتقانىڭ

ءبىر ءىستىڭ بولماي بەكىمى،

اۋىرە قيال باتقانىڭ.

 

ەڭبەكپەن ەرتە ويانباي،

ماسىلدىق باسقان، كۇڭ تىرلىك،

قىزىعىڭ قالار تويلانباي،

ويلانشى، ويلان ءبىر سۇمدىق.

 

كۇن مەنەن ءتۇننىڭ پارقىن ءبىل،

قاراڭعى، جارىق ەكى الەم.

نەسىبە توگەر التىن نۇر،

تۇسىنەر دەمە ەل ارەڭ.

 

كۇن ەڭكەيىپ بارا ما؟

 

 

تاڭدارىم قانداي تاماشا،

ماناۋراپ بارىپ اتقاندا،

ويىنعا شىققان بالاشا،

قىزىققا سولاي باتقاندا.

 

تاڭەرتەڭ تاڭىم كۇندەلىك،

ومىرگە كوكتەم سيلاعان.

جاساماي ەشپىر پەندەلىك،

رىزدىق سولاي جينالعان.

 

سولاي دا سولاي كۇن شىعار،

شىعادى،تاعى باتادى.

سەكۋنت تىقىل ءۇن شىقتى،

ءومىرىڭ سولاي قالادى.

 

كۇن ەڭكەىپ بارادى،

ۋاقىت كىمگە توقتايدى،

قاريا كۇن ساپ قارادى،

كۇن ەڭكەيدى، جوقتايدى.

 

انا، تۋعان كۇنىم

 

وتىرمىن وڭاشادا ولەڭ جازىپ،

جارتى عاسىر بولىپتى «شىر» ەتكەنگە.

اكەم بايعۇس  جۇرەتىن ەلەڭ قاعىپ،

مەنىڭ جانىم  جاڭا ءبىر جىر وپكەن دە.

 

كوكتەم، مەنىڭ  ومىرگە كەلگەن ايىم،

جۇرتقا تاستاپ قالجاتەر انام كەتكەن.

ەسكە ءتۇسىپ اۋىلعا كەلگەن سايىن،

ءبىر كەرەمەت تويلاۋدى ارمان ەتكەم.

 

اقتالدى ما تولعاعىڭ تىم بولەكشە،

اسىل انا، مەن سەنى  ارداقتايمىن،

الپەشتەدىڭ، ءوسىردىڭ جىر تورەشە،

تولىقسىتىپ تولتىردى، الدان ايىم.

 

سيلايمىن مەن ءوزىڭدى، تىرلىگىمدە،

كوپ بولىپ وتە بەرسىن كورەر كۇنىڭ.

بالالى بولعان جاقسى،ءبىلدى بالاڭ،

وزىڭە سيلىق ولەڭ بەرەر مۇنىم!!!

kerey.kz

 

Related Articles

  • الاش زيالىلارىنىڭ ۇرىمشىدەن قايتىپ كەلە جاتقاندا

    بولعان وقيعا ىزىمەن بولعان وقيعانىڭ ىزىمەن…   الاش جۇرتىنىڭ ءبىر ەمەس، بىرنەشە سەزى ءوتىپ، ءاليحاننىڭ كولچاكتان بەتى قايتىپ، “ەندى قايتىپ تاۋەلسىز ەل بولامىز” دەپ جۇرگەن كەز ەدى. سەمي الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ورداسى ەدى. سەمەيدە جۇرگەن احمەت بايتۇرسىنوۆ باستاعان ءبىر توپ الاشورداشىلار قىتاي شەكاراسىنداعى ءۇرىمشى قالاسىنا بارىپ، ونداعى قازاق جۇرتىنىڭ حال جاعدايىن ءبىلىپ قايتۋعا جولعا شىققوان. ول كەزدە ءۇرىمشىنىڭ كوبى قازاق ەدى ۇيلەرى نەگىزىنەن سازدان قۇيىلعان. ورتا ازيانىڭ كوپ قالالارىن ەسكە سالعانداي. ءبىراز ۇلكەن كىسىلەر مەن جاستار احاڭنىڭ توتە الىپبيىمەن كىتاپ گازەت وقيدى. ەكەن. احاڭدى بۇرىن كورگەن ادامدار دا كەزدەستى. دەگەنمەن، احاڭ ءۇرىمشى قازاقتارىنىڭ تاەلسىز اۆتونوميا قۇرۋ تۋرالى ويلارى دا جوقتىعىن بايقاعان. سونىمەنگ، ءۇرىمشى قازاعىنىڭ جانە قىتايعا جاقىن باسقا ۇلتتاردىڭ باستى تۇرمىسى

  • ءبىر اۋىلداعى  ەكەۋدىڭ تاعدىرى

      جۇمات  انەسۇلى   ( ماحاببات تۋرالى اڭگىمە) “مەن سەنەن باسقانى ولگەنشە  كورمەيمىن دەپ سەرت بەرىپ ەدىم وزىمە” “دەدى بۋىنىپ ولەيىن دەپ جاتقان مايسا دەگەن قىز.. بۇل بايتوبە دەپ اتالاتىن اۋىل. بۇرىن ۇلكەن شارۋاشىلىقتارى بولعان.وقۋ اياقتالىپ، مەكتەپ بىتىرۋشىلەر مەكتەپتىڭ جانىنداعى الما باعىندا مەكتەپ بىتىرۋشىلەردىڭ تويى مەن  سىنىپتاس جاراس پەن مايسانىڭ تويى بىرگە وتەىزىلەتىن بولعان. جاراستىڭ Əكەسى فەرمەر، ازداپ ەگىستىگى بار. ال جاراسپەن بىرگن وقىعان Əمىرەنىڭ əكەسى əكىمشىلىكتە قىزمەت جاسايدى، ءəرى جەمىس وسىرەدى. بۇل جاراس پەن مايسانىڭ ۇيلەنۋ تويى باستالايىن دەپ جاتقاندا بولعان تراگەديا. جاراس پەن مايسا مەكتەپ ءبىتىرىپ،، ءوز سىنىپتاستارىمەن مەكتەپتىڭ جانىنداعى ۇلكەن باقتا ۇيلەنۋ تويلارىن مەكتەپ ءبىتىرۋ تويىمەن جال،عاستىرماقشى ەدى. مەكتەپتىڭ باعى القىزىل گۇلمەن جايناپ تۇر. وعان ءتۇرلى ءتۇستى لامپالار قوسىلعان. سىرتىنان

  • ماڭگى قازاق(ەرتەگى فەنتەزي) 

    قازاقتارعا جاسالىپ جاتقان  قيانات كوپ بولعاسىن، « ماڭگى قازاق» اتتى اڭگىمە جازسام دەپ جۇرەتىن ەدىم. وسىدان ءبىر كۇن بۇرىن سول اڭگىمەنىڭ سيۋجەتىنە كەلەتىن ءتۇس كورجىم. كەشەدەن بەرى جازۋعا كىرىسسەم بە دەپ ءجۇر ەدىم، ءساتى بۇگىن تۇسكەن سياقتى. جۇمات انەسۇلى وتە ەرتەدە ەمەس، بۇگىندە ەمەس، عىلىم دوكتورلارى سانجار مەن بالجان ينستيتۋتتا قىزمەت ەتەتىن.وزدەرىنىڭ لاۋازىمدارىنا قاراي قاراپايىم ەكى قاتارلى جاقسى سالىنعان كوتتەدجدە تۇردى.ينتەلليگەنت ادامدار ءومىردىڭ قيىندىقتارىنا كوپ ءمىن بەرە قويمايدى عوي، ومىرلەرى ءماندى، جايلى ءوتىپ جاتتى. جاقسىلىقتا كوپ كۇتتىرگەن جوق، سانجار مەن بالجان ۇلدى بولىپ، كوتتەدجدە شاعىن توي ءوتتى. نەگە ەكەنىن قايدام، اكە شەشەلەرى اقىلداسىپ، ءۇلدارىنىى ەسىمىن اڭسار دەپ اتاعان. اڭسار ەرتەدەگىدەي تەز دە وسكەن جوق، كەش تە وسكەن جوق. تاربيەلى جىگىت بولىپ

  • سۋ ىشكەندە قۇدىق قازىۋشىنى ۇمىتپا

    (23 – اڭگىمە) باياحمەت جۇمابايۇلى — ءبىزدىڭ زاماندا سەندەرشە كيىمنەن-كيىم تاڭدايتىن جاعداي قايدا، جاماپ-جاسقاپ، تون، شالبار كيسەك تە جەتەتىن. ءسويتىپ ءجۇرىپ ايانباي ەڭبەك ەتتىك. بۇگىنگى كۇن باساتىن جولدى ول كەزدە ايلاپ جۇردىك، ءتىپتى بۇگىنگىدەي دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنان حابار تاۋىپ وتىراتىن جاعداي قايدا؟ — دەگەن قاريا نەمەرەسىنىڭ جۇمىستىڭ قىرىن بىلمەي، تىك قاسىق بولىپ ءوسىپ كەلە جاتقانىنا نارازى بەينەسىن اڭعارتىپ، ءوز ءومىر كەشىرمەسىنەن كەڭەستەر قوزعاعان. نەمەرەسى: — اتا، سول داۋىردە تۋعان وزدەرىڭىزدىڭ سورلى بولعان تالەيلەرىڭىزدەن كورمەيسىز بە؟ ولارىڭىزدى بىزگە ايتپاڭىز، —دەمەي مە. اشۋدان جارىلارمان بولعان قاريا: — ە، ونداي بولعاندا «ۇرپاق ءۇشىن باقىت-بايلىق جاراتسام» دەپ تەر توگىپ، جان قيىپ، ازىپ-توزعان اتا-بابالارىڭ سەندەرگە ايىپتى بولعانى عوي. «تەڭدىك ءۇشىن» دەپ اكەم وققا ۇشتى. ال

  • مۇحتار ماعاۋين: ورالحاندى دا، قۇدايىڭدى دا ۇمىتقان ەكەنسىڭ…

    ياعني، د.يسابەكوۆتى تاۋباعا ءتۇسىرۋ ءراسىمى رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنىڭ قولىنان بيىك ماراپات الىپ، جەلى كوتەرىلىپ تۇرعان د.يسابەكوۆ، مىنا ءبىز سياقتى پەندەسىنە كوڭىل ءبولىپ، «مۇحتار ماعاۋيننىڭ بۇكىل پوزيتسياسى ماعان ۇنامايدى» دەگەن ءتۇيىندى تاقىرىپپەن سۇحبات بەرىپتى – Nege.kz, 10.ءحى.2022. ءبىر زاماندا تانىعان، بىلگەن، ەندى كوزدەن تاسا، كوڭىلدەن وشكەن جازارماننىڭ، ءتارىزى، قىرىق-ەلۋ جىل بويى ىشتە بۋلىققان جۇرەكجاردى تولعامى. جارىققا شىققان كەزدە ءبىز تاريحي-تانىمدىق «التىن وردا» كىتابىن دەندەپ، قاجەتتى تىنىسقا ەرنەست حەمينگۋەيدىڭ ەسكى جۇرتى – جىلى تەڭىزگە بەت تۇزەگەن ەدىك. ەندى مىنە، ەكى اپتادان اسقاندا قايرىلىپ سوعۋعا مۇمكىندىك تاپتىق. ارتىقشا قاجەتتىلىكتەن ەمەس، الدەبىر اۋەسقوي اعايىندار ءدۇدامالدا قالماسىن دەپ. الدىمەن، ايقايلى سۇحباتتى وقىماعان بۇگىنگى جۇرتشىلىق ءۇشىن، ەڭ باستىسى – د.يسابەكوۆ باۋىرىمىزدىڭ مۇباراك ەسىمىن كەيىنگى زامانعا ۇمىتتىرماي جەتكەرۋ

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: