كوز قاراس سۋرەتتەر سويلەيدى الەۋمەت
الاكول تۋرالى اقپارات
بيىل ءتۇرلى حالىقارالىق جاعدايلاردىڭ سالدارىنان الاكولدىڭ ءباسى ارتىپ تۇر. «مىڭ رەت ەستىگەنشە، ءبىر رەت كورگەن ارتىق» دەمەكشى، ەڭبەك دەمالىسىنىڭ سوڭعى اپتاسىندا سول الاكولىمىزگە اياق ماتىرۋدىڭ ءساتى تۇسە كەتكەنى. «اعا، الاكولدەگى دەمالىستىڭ جاي-جاپسارىن ايتىڭىزشى، بارۋعا بولا ما؟!» دەپ سۇراعان جەلىدەگى دوستارىمىزدىڭ ساۋالىنا وراي كورگەن-بىلگەنىمدى ورتاعا سالايىن.
جول. الاكول الماتىدان 670 شاقىرىم قاشىقتىقتا. ۇشاقپەن ءبىر ادامعا ۇشارالعا بارىپ-قايتۋ باعاسى – 44-50 مىڭ تگ. پوەزبەن بارىپ-قايتۋ – 12-16 مىڭ تگ. بيلەت تابۋ وتە قيىن. ىڭعايلىسى اۆتوبۋسپەن نەمەسە جەڭىل كولىكپەن بارۋ. بىراق تالدىقورعاننان ارى، اسىرەسە سارقاننان ارى قاراي جول وتە ناشار. تۇساۋلاعان اتتاي ءجۇرىسىڭ ونبەيدى. سوندىقتان جەڭىل كولىكپەن جول – الماتىدان 9-11 ساعات. ءبىز دەمالعان اقشي دەمالىس ايماعى ءۇشارال قالاسىنان – 60 شاقىرىم، جۇرت كوبىرەك باراتىن كوكتۇما اۋىلى – 70 شاقىرىمداي جەردە.
سۋ. الاكولدىڭ كوكتۇما جاعالاۋىندا سۋ استىنان بىرنەشە تۇما كوزدەرى كولگە قۇيىلىپ جاتادى ەكەن. سودان بولسا كەرەك، سۋى اقشيگە قاراعاندا سۋىعىراق. جىلى سۋ ىزدەگەندەرگە اقشي قولايلى. كولدىڭ سۋى – اششى. شومىلۋ مەرزىمى قىسقا – ەكى اي عانا، ماۋسىم ايىنىڭ سوڭى مەن تامىز ايىنىڭ 15-20-سىنا دەيىن. جاعاسىندا شۋنگيت دەگەن قيىرشىق تاس. قۇم جوق دەسە دە بولادى. ەمدىك شيپاسى مول شۋنگيتتىك بالشىق ۇسىنىلادى. جاعالاۋدا كيىم اۋىستىراتىن ورىن، شايىناتىن دۋش كەزدەسپەيدى.
جاتىن ورىن. اقشيدە دەمالۋشىلارعا ارناپ سالىنعان پانسيوناتتار، دەمالىس ۇيلەرى، قوناقۇي سيپاتىنداعى باراكتار، تاس ۇيلەر، كيىز ۇيلەر بارشىلىق. ولاردى ينتەرنەت ارقىلى تاۋىپ الۋ وڭاي. دەلدالدارسىز قوجايىندارمەن تىكەلەي كەلىسكەن ۇتىمدى. باعاسى ءبىر ورىنعا كوكتۇمادا 4 مىڭ تەڭگەدەن باستاپ، اقشيدە 5 مىڭ تەڭگەدەن باستاپ 20 مىڭ تەڭگەگە دەيىن. بۇعان كۇنىنە ءۇش ۋاقىت تاماق كىرەدى. ءسوز اراسىندا ايتا كەتەيىن، مەشىت بۇل ماڭدا تەك كوكتۇمادا عانا بار. جۇما نامازعا سوندا بارۋعا بولادى. تاكسيدىڭ اپارىپ-الىپ كەلۋى 3-5 مىڭ تەڭگە.
اۋا رايى. الاكولدەگى اۋا رايى قۇبىلمالى. اياق استىنان جاڭبىر قۇيىپ جىبەرىپ، لەزدە اشىلىپ كەتە بەرەدى. ءبىز بولعان ءبىر اپتا ىشىندە ءتورت كۇن اشىق بولدى دا قالعان كۇندەرى بۇلت قويۋلانىپ، مىنەزىن ىشىنە تارتىپ وڭ قاباق بەرمەدى. بىراق وعان قاراپ جاتقان جۇرت جوق. تاڭعى بەستە بارساڭ دا سۋعا شومىلىپ جۇرگەندەردى كورەسىڭ.
ماسا. بيىل اۋا رايىنىڭ ىلعالدى بولۋىنا بايلانىستى الاكول جاعالاۋىندا ماسا بارشىلىق. سوندىقتان كەشكە جانە تۇندە دەنەنىڭ اشىق جەرلەرىن ماسادان قورعايتىن سپرەي، كرەم پايدالانعان ءتيىمدى.
بايلانىس. اقشيدە «بيلاين» بولماسا «اكتيۆ» ونشا الا بەرمەيدى. قالتافونعا اقشا قۇياتىن دۇكەن دە، تەرمينال دا جوق. سوندىقتان ول جاققا جول جۇرەردە وسىنى ەسكەرۋ كەرەك. ۇساق-تۇيەك، سۋسىن، سابىن، ۇرلەنبەلى باللون، ت.ب. ساتاتىن شاعىن دۇكەنسىماقتار بار. گازەت-جۋرنال مۇندا بولمايدى. ال اپتەكا اتىمەن جوق.
تازالىق. پانسيوناتتاردا تاڭ ەرتەڭ بەتى-قول جۋاتىن جىلى سۋ بولا بەرمەيدى. مونشا قاجەت بولسا وعان الدىن الا تاپسىرىس بەرۋ كەرەك. كول جاعاسى لاس. جاعالاۋدا تۋالەت جوق. قوقىس تاستالاتىن كونتەينەرلەر ۋاقىتىلى جينالمايدى. شاشىلعان پلاستيك شولمەك، قاجالعان جۇگەرى سوبىعى، كونسەرۆ قالبىرى، جىرتىق پاكەتتەر، تاماق قالدىقتارى… تاماق قالدىعىنا ۇيمەلەگەن كوك شىبىن. شومىلۋشى ادامدار كوبىنە «وزىنەن كەيىن دۇنيە ورتەنىپ كەتسە دە ءبارى ءبىر» قاعيداتىن ۇستانعان. جاعالاۋ الەۋمەتتىك بيلبوردتارعا مۇقتاج.
ءتىل. نەگە ەكەنىن كىم ءبىلسىن، الاكولدە اعىلشىن ءتىلى مەن قازاق تىلىندە سويلەيتىندەر جوقتىڭ قاسى. ورىس ءتىلىن وپىرساڭىز – جەتىپ جاتىر. مۇندا مەملەكەتتىك ءتىل ماسەلەسى ءۇشىن دە الەۋمەتتىك بيلبوردتار اۋاداي قاجەت.
ويىن-ساۋىق. الاكول جاعاسىندا ينفراقۇرىلىم ەندى عانا قالىپتاسىپ كەلەدى. سوندىقتان بالالار وينايتىن اكۆاپارك، بالالار الاڭشاسى سياقتى ەشتەمە جوق. جابايى تىرشىلىك. جەرگىلىكتى جىگىتتەر موتورلى قايىقپەن، سۋ ۆەلوسيپەدىمەن (3-5 مىڭ تگ) سەرۋەندەتۋ قىزمەتىن ۇسىنادى. ەكى كىسىلىك دەلتاپلانەرمەن كوككە كوتەرىلۋ جارتى ساعاتى 12-15 مىڭ تگ.
قاۋىپسىزدىك. ءوزىڭىزدىڭ، بالالارىڭىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىن ءوزىڭىز ويلاماساڭىز باسقا ەشكىم باس قاتىرمايدى. جاعالاۋ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەتىندەر ادام سەرۋەندەتۋمەن اينالىسىپ كەتكەندەي كورىندى. جاعالاۋدان 8-10 مەتر ارىدەن تەرەڭدىك باستالادى. بالالار قاۋىپسىزدىگىن ءوزىڭىز الدىن الا ويلاستىرىپ الىڭىز. ۇل-قىزدارىڭىزدى سۋ ىشىندە قاراۋسىز قالدىرۋعا بولمايدى.
بالىق اۋلاۋ. الاكولدە سوڭعى جىلداردا بالىق كۇرت ازايىپ كەتكەن. ءتىپتى كورشى بالىق شارۋاشىلىقتارىنىڭ ءوزى جۇمىسىن دوعارعان كورىنەدى. جالدانعان قايىقتارمەن (ساعاتى 5 مىڭ تگ) كول ورتاسىنا تامان بارىپ اۋلاعاندار جارتى كۇندە ەكى-ءۇش الابۇعا، تابان ۇستاعاندارىن ايتادى. كول جاعاسىنان قارماق سالعاندار اراسىنان جەتى كۇندە ۇزىندىعى 10 سم ەكى بالىق ۇستاعان ادامدى عانا كوردىم.
ءتۇيىن. الاكولدىڭ ەڭ كەرەمەتى – ونىڭ سۋى. سوندىقتان ءتۇرلى قولايسىزدىقتاردى، سەرۆيستىڭ كەمدىگىن، انتيسانيتاريانى سول سۋدىڭ ەمدىك قاسيەتى شايىپ كەتەدى. سۋدىڭ جىلىلىعى: تۇندە – 21-22 گرادۋس، كۇندىز، اسىرەسە ءتۇس اۋا – 26-27 گرادۋس. تاۋەكەل ءبارىن جەڭەدى. سۋعا ءبىر سۇڭگىپ شىققاندا ساپارىڭىزدىڭ بوسقا كەتپەگەندىگىنە كوزىڭىز جەتەدى. جوعارىدا ايتىلعان اقپارات ءسىزدىڭ الاكولگە بارار الدىندا دۇرىس شەشىم قابىلداۋىڭىزعا، قاجەتتى زاتتاردى تۇگەندەپ الۋعا كومەگى تيسە بولعانى. جاعاسىندا قابانباي بابامىز اتىن شالدىرعان، ساربازدارىنىڭ جاراقاتىن ەمدەتكەن قاسيەتتى الاكول سىزدەردى كۇتەدى!
پىكىر قالدىرۋ