|  |  |  | 

جاھان جاڭالىقتارى ساياسات قازاق شەجىرەسى

تۇركيا – قازاقستاننىڭ ەڭ جاقىن ءارى سەنىمدى ساياسي جانە ەكونوميكالىق ارىپتەستەرىنىڭ ءبىرى.

ەلباسى تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتىمەن كەلىسسوزدەر قورىتىندىسى بويىنشا بىرلەسكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزدى-دeپ xابارلايدى اقوردا باسپا ءسوز قىزمتتى.
تۇركيا رەسپۋبليكاسى، انكارا قالاسى
 نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ، سونداي-اق، وڭىرلىك جانە حالىقارالىق كۇن ءتارتىبىنىڭ ماسەلەلەرى قارالعان كەزدەسۋلەردىڭ جەمىستى وتكەنىنە توقتالدى.

تۇركيا – قازاقستاننىڭ ەڭ جاقىن ءارى سەنىمدى ساياسي جانە ەكونوميكالىق ارىپتەستەرىنىڭ ءبىرى. بۇگىندە ورتاق تاريح پەن رۋحاني مۇراعا نەگىزدەلگەن قارىم-قاتىناسىمىز ورىستەي تۇسۋدە. بايلانىستارىمىز بىرتە-بىرتە ىلگەرىلەپ، قازىر ستراتەگيالىق سيپاتقا يە بولىپ وتىر. قازاقستان باۋىرلاس تۇرىك حالقىنا ۇنەمى تولىق قولداۋ كورسەتەدى جانە ارقاشان قول ۇشىن بەرۋگە دايىن. بۇل ساپار ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناستارىن ودان ءارى نىعايتا تۇسۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ سەنەمىن، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

مەملەكەت باسشىسى كەلىسسوزدەر بارىسىندا ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە ينۆەستيتسيالىق سالالارداعى ءوزارا ءىس-قيمىل بويىنشا بىرقاتار ۋاعدالاستىققا قول جەتكىزىلگەنىن دە اتاپ ءوتتى.

–  قازىر ەلىمىزدە تۇرىك كاپيتالىنىڭ قاتىسۋىمەن 1600-دەن استام كاسىپورىن جۇمىس ىستەيدى. تۇرىك بيزنەسىنىڭ وكىلدەرى جاڭا ەلوردامىزدىڭ قۇرىلىسىنا بەلسەنە اتسالىستى. تۇرىك كومپانياسىنىڭ وكىلدەرى بۇگىنگە دەيىن ەلىمىزدە 20 ميلليارد دوللار كولەمىندە مەردىگەرلىك جۇمىستار اتقارىپ، 460 نىسان پايدالانۋعا بەرىلدى. ەلدەرىمىزدىڭ اراسىنداعى تاۋار اينالىمى وتكەن جىلى 2 ميلليارد  دوللاردى قۇرادى، – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.

سونىمەن قاتار، قازاقستان پرەزيدەنتى ر.ەردوعاننىڭ وتكەن جىلعى استاناعا ساپارى اياسىندا قابىلدانعان «جاڭا سينەرگيا» بىرلەسكەن ەكونوميكالىق باعدارلاماسىنىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالدى.

– ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – ءوزارا تاۋار اينالىمىن 10 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ. باعدارلاما اياسىندا جالپى قۇنى شامامەن 813 ميلليون دوللاردى قۇرايتىن 20 ينۆەستيتسيالىق جوبانى ىسكە اسىرۋ قاراستىرىلعان. تۇركيانىڭ ينفراقۇرىلىمى دامىعان ماڭىزدى ترانزيتتىك ەل ەكەنىن ەسكەرىپ، مەن باۋىرلاس تۇرىك حالقىن «نۇرلى جول» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋعا اتسالىسۋعا شاقىردىم. وسىعان وراي، قازاقستان-تۇركيا يندۋستريالىق ايماقتارىن قۇرۋ جۇمىستارى اسا ماڭىزدى. بۇل قادامدار ەكى ەلدىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىنىڭ ءارى قاراي دامۋىنا سەرپىن بەرەدى، – دەپ اتاپ ءوتتى مەملەكەت باسشىسى.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ حالىقارالىق تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى بويىنشا جاپپاي كۇش جۇمىلدىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا دا نازار اۋدارىپ، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ 2017-2018 جىلدارداعى تۇراقتى ەمەس مۇشەلىگىنە وتۋىنە قولداۋ كورسەتكەنى ءۇشىن تۇركياعا العىس ايتتى.

– جاھاندىق سىن-سىناقتار مەن قاۋىپ-قاتەرلەر ارتا تۇسكەن الماعايىپ زاماندا قازاقستان مەن تۇركيا  الەمدىك قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن كۇش جۇمىلدىرۋعا دايىن. وسى ورايدا ءبىز ءححى عاسىردىڭ باستى كەسەلى – تەرروريزمگە قارسى ءۇزىلدى-كەسىلدى تويتارىس بەرۋگە كەلىستىك. ەلدەرىمىزدىڭ اراسىنداعى اسكەري جانە اسكەري-تەحنيكالىق سالاداعى ىنتىماقتاستىق ورنىقتى دامۋدا، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قازاقستان پرەزيدەنتى مادەني-گۋمانيتارلىق سالاداعى ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىق ۇنەمى ىلگەرىلەپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى.

– كەلەسى جىلى استانادا «بولاشاق ەنەرگياسى» تاقىرىبىمەن «ەكسپو-2017» حالىقارالىق كورمەسى وتەدى. بۇل اۋقىمدى شارا بالامالى ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى يننوۆاتسيا ماسەلەسىنە ارنالعان. مەن بۇگىن تۇركيا باسشىلىعىن، بيزنەس وكىلدەرىن جانە باۋىرلاس تۇرىك حالقىن وسى شاراعا قاتىسۋعا شاقىردىم، – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتى ءسوزىنىڭ سوڭىندا قازاقستان-تۇركيا قارىم-قاتىناستارىنىڭ ءارى قاراي نىعايتۋدىڭ الەۋەتى زور ەكەنىنە توقتالدى.

سونداي-اق، ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىزداعى قازاق-تۇرىك ليتسەيلەرىنىڭ جۇمىسىنا قاتىستى ماسەلە دە قارالىپ، تاراپتار ءوزارا تۇسىنىستىك تاپتى.

ر.ەردوعان قازاقستان پرەزيدەنتىنە تۇركيا مەن رەسەيدىڭ قارىم-قاتىناسىن قالىپقا كەلتىرۋگە كۇش سالعانى جانە تاريحى ساپارى ءۇشىن تاعى دا العىس ايتىپ، تۇرىك حالقى ءۇشىن كۇردەلى بولىپ وتىرعان كەزەڭدە مۇنداي قولداۋدىڭ دەر كەزىندە كورسەتىلىپ وتىرعانىنا توقتالدى. سونىمەن قاتار ول نۇرسۇلتان نازارباەۆ تۇركياداعى اسكەري توڭكەرىس جاساۋ ارەكەتىنەن كەيىن بۇل ەلگە كەلگەن العاشقى مەملەكەت باسشىسى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

Related Articles

  • گەرب اۋىستىرۋ ماسەلەسى نەمەسە «تەرىستەۋ سيندرومى» قالاي پايدا بولدى؟!

    ەلىمىزدىڭ گەربىن اۋىستىرۋ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى (و باستا ۇسىنىس سۋرەتشى-ديزاينەر مامانداردان شىققان سياقتى) تۇتاس قوعامدا بولماعانمەن، الەۋمەتتىك جەلىلەردە اجەپتاۋىر قارسىلىق تۋدىردى. بىراق، بايىپتاپ قاراساق، بۇل قارسىلىقتىڭ قازىرگى گەربتىڭ قازاق ءۇشىن ەرەكشە قاستەرلى نەمەسە ەستەتيكالىق تۇرعىدان ءمىنسىز بولۋىنا ەش قاتىسى جوقتىعىن اڭعاراسىز. سوڭعى ۋاقىتتارى، اۋىر ىندەتپەن قاتار كەلگەن قاڭتار تراگەدياسىنان باستاپ، حالىق ايتارلىقتاي كۇيزەلىسكە ۇشىرادى. قازاقستاننىڭ ەركىنەن تىس، سوعىسقا، باسقا دا سەبەپتەرگە بايلانىستى بولىپ جاتقان ەكونوميكالىق قيىندىق سالدارىنان حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى تومەندەدى. وسىنىڭ ءبارى قازىر قوعامدا بايقالىپ قالعان «تەرىستەۋ سيندرومىنا» تۇرتكى بولدى. «تەرىستەۋ سيندرومى» – دۇرىستى دا بۇرىسقا شىعاراتىن، قانداي باستاماعا بولسىن قارسى رەاكتسيا شاقىراتىن قۇبىلىس. الەۋمەتتىك پسيحولوگيانى زەرتتەۋشىلەردىڭ پايىمداۋىنشا، وسى قۇبىلىستى بارىنشا كۇشەيتىپ تۇرعان فاكتور – الەۋمەتتىك جەلىلەر. ياعني، الداعى ۋاقىتتا

  • سامات ءابىش قالاي “سۇتتەن اق، سۋدان تازا” بولىپ شىقتى؟

    ازاتتىق راديوسى ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ ۇقك توراعاسىنىڭ بۇرىنعى ءبىرىنشى ورىنباسارى، ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى سامات ابىشكە شىققان ۇكىم “قازاقستانداعى رەجيم بولاشاقتى ويلامايتىنىن كورسەتتى” دەيدى قازاقستاندىق ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ. ساراپشىنىڭ پايىمداۋىنشا، بيلەۋشى “ەليتا” جەكە ىستەرىمەن جانە تاساداعىكەلىسىمدەرمەن اۋرە بولىپ جاتقاندا ەلدە تاعى ءبىر جاڭا الەۋمەتتىك جارىلىسقا اكەلۋى مۇمكىن فاكتورلار كۇشەيىپ كەلەدى. ساياساتتانۋشىرەسەي ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق مۇددەلەرى مەن گەوساياسي جوسپارلارىن كەڭىنەن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىنا تىكەلەي اسەر ەتۋگە تىرىسىپ جاتۋى مۇمكىن دەپ تە توپشىلايدى. پۋتين “قاۋىپسىزدىك كەپىلى” مە؟ ازاتتىق: سونىمەن ۇزاق دەمالىس الدىندا وسىنداي ۇلكەن جاڭالىق جاريالاندى. مەيرام الدىندا، 19 ناۋرىزدا قازاقستاندىقتار ءماجىلىس دەپۋتاتىنىڭ پوستىنان سامات ابىشكە شىققان ۇكىم جايلى ءبىلدى. مۇنىڭ ءبارىنىڭ بايلانىسى بار ما الدە كەزدەيسوقتىق پا؟ دوسىم ساتپاەۆ: اڭگىمەنى بۇل ءىستىڭ قۇپيا

  • ايتپاي كەتتى دەمەڭىز… (تيبەت ءارحيۆى تۋرالى)

    التايدان اۋعان ەل تۋرالى تاريحي جازبالاردا وقتىن-وقتىن ايتىلعانى بولماسا ءيسى قازاق جۇرتىنا تيبەت تۋرالى تۇسىنىك ءالى كۇنگە دەيىن بەيمالىم. اسىرەسە تيبەت جازبا دەرەكتەرىندە كۇللى تۇركى بالاسىنىڭ تاريحى تۋرالى تىڭ دەرەكتەردىڭ كومۋلى جاتقانىن تىپتەن بىلە بەرمەيمىز. تيبەت- تاريحي دەرەكتىڭ ەڭ كوپ ساقتالعان ايماعى سانالادى. مادەني، ادەبي، رۋحاني جانە تاريحي ءتۇرلى دەرەكتەردىڭ ىقىلىم زاماننان بەرى جاقسى ساقتالۋىمەن سىرت الەمدى وزىنە باۋراپ كەگەن تيبەت جۇرتىنا 19 عاسىردان باستاپ باتىس ەكسپەديتسياسى باسا نازار اۋدارىپ كەشەندى زەرتتەۋلەر جاسادى. سونىڭ نەگىزىندە تيبەتتەگى كەيبىر سالالىق بايىرعى دەرەكتەر باتىسقا كوشىرىلدى. ەسەسىنە تيبەتتانۋ عىلىمى قالىپتاستى. جاعىرافيالىق ورنالاسۋى تىم ۇزاق بولعاندىقتان تيبەتتانۋ عىلىمى قازاق جۇرتىنا قاجەتتىلىك تۋدىرمادى. تيبەتتانۋمەن نەگىزىندە الپاۋىت كۇشتەر اينالىستى. ولار تيبەت جۇرتىن يگەرۋدى باسقا قىرىنان باعالادى. تيبەتتە

  • دەموگرافيالىق ساراپتاما

    1-ءشى سۋرەت قازاقتار; دەموگرافيالىق احۋال 1949-2020 جج. ارالىعىن سالىستىرمالى كورسەتكەن. 1949 جىلعا دەيىن، اتاپ ايتقاندا كوممۋنيستىك قىتاي ۇكىمەتى ورناعانعا دەيىن شىنجاڭ ولكەسىنىڭ سولتۇستىك بولىگىندە قازاقتار، وڭتۇستىك بولىگى قاشقاريادا ۇيعىرلار باسىم ساندى ۇستادى. 1951-54 جىلدارى ۇلتتىق مەجەلەۋ كەزىندە ورتالىق ۇكىمەت قۇرعان كوميسسيا ساراپتاماسى بويىنشا ۇلتتىق اۆتونوميالىق تەرريتوريانى انىقتاۋ مىنا ەكى باعىتتا جۇرگىزىلدى. ولار: ءبىرىنشى، ۇلتتىق اۆتونوميانى مەجەلەۋ بويىنشا ونىڭ اتاۋىن تۇراقتاندىرۋ. وسى بويىنشا ءۇش اتاۋ ۇسىنىلدى: *شىعىس تۇركىستان اۆتونوميالىق فەدەراتسيالىق رەسپۋبيليكاسى; *ۇيعىرستان اۆتونوميالىق رەسپۋبيليكاسى; *شىنجاڭ اۆتونوميالى رەسپۋبيليكاسى. ەكىنشى، اۆتونوميانىڭ اكىمشىلىك تۇرپاتىن انىقتاۋ; وسى بويىنشا: *فەدەرەتسيالىق تۇرپات; *اۆتونوميالىق وبلىس جانە وكۋرگ تۇرپات; *ايماق جانە اۋدان دارەجەلى اۆتونوميالىق وكۋرگ تۇرپاتى. مەجەلەۋ كوميسسياسى اتالعان ەكى باعىتتا ساراپتاما ناتيجەسىن قورىتىندىلادى. كوميسسيا قورىتىندىسى بويىنشا شىنجاڭ ولكەسىنىڭ

  • “گەوساياسات يلەۋىنە ءتۇسىپ قالۋىمىز مۇمكىن”. قازاقستاندا اەس سالۋعا قاتىستى ساراپشى پىكىرى

    ەلەنا ۆەبەر اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋ جانە پايدالانۋ ەكولوگيالىق قاتەر جانە توتەنشە جاعدايدا ادام دەنساۋلىعىنا قاۋىپتى عانا ەمەس، وعان قوسا سوعىس بارىسىندا ۋكراينانىڭ زاپوروجە اەس-ىندەگى بولعان وقيعا سياقتى بوپسالاۋ قۇرالى دەيدى الەۋمەتتىك-ەكولوگيالىق قوردىڭ باسشىسى قايشا اتاحانوۆا. ول مۇنىڭ ارتىندا كوپتەگەن پروبلەما تۇرعانىن، قازاقستاندىقتارعا اەس سالۋ جونىندەگى رەفەرەندۋم قارساڭىندا بىرجاقتى اقپارات بەرىلىپ، وندا تەك پايدالى جاعى ءسوز بولىپ جاتقانىن ايتادى. ساراپشى اەس-ءتىڭ قاۋپى مەن سالدارى قانداي بولاتىنى جايىندا اقپارات وتە از دەپ ەسەپتەيدى. گولدمان اتىنداعى حالىقارالىق ەكولوگيالىق سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، بيولوگ قايشا اتاحانوۆا – رادياتسيانىڭ ادامدارعا جانە قورشاعان ورتاعا اسەرىن شيرەك عاسىردان استام زەرتتەپ ءجۇر. ول بۇرىنعى سەمەي پوليگونىندا جانە وعان ىرگەلەس جاتقان اۋدانداردا زەرتتەۋ جۇرگىزگەن. قاراعاندى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ گەنەتيكا كافەدراسىندا وقىتۋشى بولعان.

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: