Jahan jañalıqtarı Sayasat
Putin men Erdoğan: Qaqtığısqandardı müddeler toğısı qwşaqtastırdı
“Halıqtarımızdıñ joğarğı müddeleri memleketaralıq qarım-qatınastarımızdıñ deñgeyin qalpına keltirudi talap etedi”. Resey prezidenti Vladimir Putin Türkiya prezidentimen birlesip ötkizgen baspasöz mäslihatında osılay dedi. Vladimir Putindi bes märte “qımbattı dosı” esebinde atağan Erejep Erdoğan: “Bügin men jäne meniñ qımbattı dosım Vladimir Putin qarım-qatınasımızdı jaqsartu mäseleleri boyınşa birdey wstanımda ekenimizdi körsettik. Biz eki eldiñ äleuetin öñirdegi twraqtılıq jolında paydalanuımız kerek” dep ağınan jarıldı.
Jılğa jetpes uaqıt bwrın birin-biri ata jauınday körgen sayasatkerlerdiñ mwnday jürekjardı lebizderin wğınu ä degennen qiın şarua. Söytsek, bärine türik eliniñ tınıştığı men birtwtastığın bwzuğa talpınğan, sırtqı küşterdiñ qoldauına süyengen Fethullah Gülen deytin şal kinäli eken. Gülenniñ nwsqauımen türik äskerileri reseylik wşaqtı atıp tüsirgen-mıs. “Bügin Fethullah Gülenniñ terrorlıq wyımı men olardıñ artında twrğan küşterdiñ siz ben bizdiñ qarım-qatınasımızdı bwzıp kelgenin bilip otırmız”, – degen Erdoğan “Vladimir dosına” mwñın şaqtı. Volodyanıñ da kütkeni osı eken, “qos eldiñ dostığın” biraz jırladı. Toğız ay bwrın “tu sırtınan pışaq wrğan” türik swltanı endi Vladimir Putinniñ “eki dos eldiñ müddesi jolında” iıq tirestirer äriptesi. Erdoğan reseylik aqparat qwraldarında bwdan bılay “terrorşılardıñ jandayşabı” dep sipattalmaydı, al onıñ wlınıñ “IM” terrorlıq wyımına mwnay satatını turalı wmıtuğa boladı. Endi orıstıñ bul'dozeri “sankciyalıq soğıs” maydanında türik qızanaqtarın ezgilemeytin boladı. Jaqsı köru men jek körudiñ arası bir-aq qadam, naqtıraq aytsaq, bir ğana hat ekenin “tizerlegen Reseydiñ eñsesin köteruşi” Putin men türik swltanı Erdoğan tağı märte däleldedi.
Sankt-Peterburgtegi sarayda Batıspen qarım-qatınastarın müldem naşarlatıp alğan, ekonomikaları toqırauğa wşırağan eki eldiñ prezidenti kezdesti. Reseydiñ Batıspen nege qırği-qabaq bolğanı tüsinikti, sondıqtan bwğan deyin Euroodaqqa müşe boluğa wmtılğan türik biliginiñ Kreml'men auız jalasuğa jügirgen sebepterine toqtalayıq.
Ankaranı Mäskeumen jaqındasuğa ekonomikalıq sebepter men Siriyadağı jağday jäne ondağı kürd mäselesi itermelep otır. Orıs-türik qarım-qatınası uşıqqanda salınğan ekonomikalıq embargo jeñil önerkäsip, auıl şaruaşılığı, turizm sekildi türik ekonomikasınıñ eñ mañızdı salalarına ülken soqqı boldı. Sayasi dağdarısqa deyin Resey türik elinde öndirilgen azıq-tülik önimderiniñ eñ bastı importtauşısı edi. Al reseylik turisterden ayırılıp qalğan Antal'ya jağalauı biıl soñğı 30 jılda bolmağan turistik dağdarıstı bastan ötkerdi. Geosayasi twrğıdağı eñ mañızdı faktor – Siriya, onıñ işinde siriyalıq kürdterdiñ mäselesi. Siriyada prezident Başar Asadtıñ äskeri men “IM” sodırlarına qarsı küreste täjiribe jinaqtağan, san jağınan köp kürd jasağınıñ payda bolğanı Ankaranı mazalaytını ras. Soltüstik Iraktı baqılap otırğan kürdter men Iran Türkiyanı Tayau Şığıstağı ıqpalınan ayıruı mümkin. Kürd jasaqtarına Mäskeudiñ qoldau körsetetinin Erdoğan ükimeti jaqsı bilip otır. Bwl jağdayda Türkiyanıñ öziniñ qaqtığıs aymağına aynalıp ketu qaupi küşeyedi. Türkiyadağı soñğı terrorlıq jarılıstar sol qauiptiñ belgisi ispetti. Sondıqtan türik swltanı bwl orayda taktikalıq dostasudı tañdauğa mäjbür.
Erdoğannıñ Euroodaq jäne AQŞ-pen jüz şayısıp qalğanı bwl qadamdı jıldamdatıp jiberdi. Öz kezeginde älemdik qauımdastıqtan oqşaulanıp qalğan Reseyge de jaman bolsın, jaqsı bolsın öñirlik deñgeydegi odaqtas, bolmağanda äriptes kerek. Putin Erdoğannan Siriyadağı jağdayğa qatıstı közqarastarın özgertudi talap etkeni sözsiz. Eger äsker sanı jağınan NATO-dağı ekinşi el sanatındağı äri Tayau Şığıs öñirindegi geosayasi mañızdı oyınşı – Türkiya Mäskeudiñ degenine könse, Putin AQŞ pen Euroodaqtı kişkentay balanıñ tanauınan şertkendey qıladı.
Bwl kezdesude Putin Oñtüstik Europağa tabiği gaz tasitın “türik ağını” gaz jobasınıñ qwrılısın jandandıru turalı da söz qozğağan bolar. Resey üşin Türkiya bwl gaz bağıtındağı eñ mañızdı buın, biraq türik jağı küni büginge deyin bwl jobanı talqılau deñgeyinen äri kötermey keledi.
Attas zaryadtardıñ bir-birin tebetin fizika zañdarınan ayırmaşılığı sayasatta oy-örisi, közqarası birdey bileuşiler mwndayda kerisinşe, bir-birine tartıla tüsedi. Erdoğan da, Putin de bilik basında keminde on jıldan artıq otırğan jäne sayasi qarsılastarın ayausız jazalaytın jandar. Külli Reseydiñ bileuşisine aynalğan Putinnen elindegi Atatürik ornatıp ketken demokratiyanı twnşıqtırıp jatqan Erdoğan eş kem tüspeydi. Kerisinşe, oñaşa äñgimede Erdoğan “Vladimir dosına” sonşama adamdı qısqa merzimde qalay türmege toğıtatının maqtana aytıp bergen bolar.
Osınday geosayasi auqımdağı qos iri twlğanıñ oyındarınan Qazaqstan prezidentiniñ payda tapqısı kelgenin de atap keteyik. Eldegi qazaq-türik liceylerin jabudı talap etken Erdoğanğa qırğızdar sekildi toytarıs berudiñ ornına, Nazarbaevtıñ “gülenşiler anıqtalsa elden quuğa” uäde etkeni ersi köringen. Keyinirek türik basılımdarı Erdoğan men Putindi qazaq prezidenti tatulastırğanı turalı jazğanına qarap, Nwrswltan Nazarbaevtıñ özge eldiñ basşısınıñ aldında nelikten osılay tömenşiktegeni tüsinikti boldı. Bwl bayağı älemdegi “tatulıq pen beybitşiliktiñ” tuın kötergen twlğa retinde tarihta qaluğa jantalasqan pendeşilik. Al eger prezident Nazarbaevtıñ araağayındığı iske aspağanda ne bolar edi? Onı da jalaulatıp jariya eter me edi, älde orıs-türik qarım-qatınası o basta uşıqqan kezdegidey ünsiz qalar ma edi? Biraq N.Nazarbaevtıñ araağayındığı turalı biliktiñ basıbaylı basılımdarı jarısa jazğanımen älemniñ azulı aqparat qwraldarı men sayasi sarapşıları oğan män de bermedi, bir auız läm-mim demedi.
Degenmen “tarihi bauırlas elderdiñ” bir-birine degen dostıq sezimin ğasırlar boyı qarumen, qara küşpen däleldep kelgenin bılay qoyğanda, “Qasietti Rus'tiñ” patşası men dini, eskişil Osmanlı imperiyasın qwrudı közdeytin türik swltanınıñ dostığı wzaqqa barmas. Gitler men Stalinniñ “mäñgilik dos” bolğanı, bir-birin jeñisterimen “şın jürekten” qwttıqtağandarı da esimizde. Bwl bir-birin jek körse de, qısıl-tayañda qalğanda tığırıqtan şığudıñ barlıq jolın qarastıratın qos bileuşiniñ uaqıtşa ımırası. Erdoğan qaşanda Europanı Reseymen bopsalap keldi. NATO-nıñ müşesi bola twra Türkiya ŞIW-nıñ müşesi boluı mümkin, Türkiya EurazEO-na qosıluı mümkin dep mälimdegenin eske aluğa boladı. Erdoğannıñ sondağı Batısqa bildirgen emeurini: bizdi şettete berseñder, basqalarmen dos bolamız. Endi qazir Erdoğan qaytadan “türik ağını” gaz jobası turalı ayta bastadı. Biraq, küni büginge deyin türik tarabı gaz qwbırı qwrılısın bastauğa türli kedergi jasap keledi. Bwl da – sol Batıspen oyınnıñ türi. Onı Putin de jaqsı bilip otır. Biraq qazirgi sätte eki äperbaqan bileuşige “jaqsı jaudan jaman dos” artıq bolıp twr.
Ädil WZAQBAY.
zhasalash.kz
Pikir qaldıru