JALĞAN ERLİKKE – ŞINAYI FIL'M?
Internette «28 panfilovşı» fil'miniñ resmi treyleri şıqqanı jariyalanıp jatır. Tüsirilim panfilovşı-batırlar «şayqasınıñ» 75 jıldığına arnalıptı. 2009 jılı josparlanğan fil'm biıl 24-qaraşadan bastap körermenge jol tartpaq körinedi. Biraq ömirde bolmağan «28 panfilovşı» erligine fil'm tüsiru wyattı bılay qoyğanda, masqara emes pe?!
Şın mäninde 28 panfilovşı erligi oydan şığarılğan añız ğana ğoy. Bwl jöninde bwrınıraqta jazğanmın. İs jüzinde ol “Krasnoy zvezda” gazetiniñ ädebi hatşısı YU.A.Krivickiydiñ qiyalınan tuğan dünie. Daqpırt osı jurnalistiñ 1942 jılı 22-qañtarda «Krasnaya zvezda» gazetinde jariyalanğan «28 panfilovşınıñ ösieti» degen materialınan bastau alğan. 1942 jılı mausım ayında Batıs maydan komandovaniesiniñ wsınuımen 1942 jılğı 21-şildede Krivickiydiñ materialında atı-jönderi atalğan 28 jauıngerdiñ bärine tügel Keñes Odağınıñ batırı atağı berilgen. Kezinde bwl halıqtıñ jappay erlik ülgisi retinde stalindik ideologiyağa qajet bolıp twrdı. Sondıqtan jalğan qaharmandıqtı eşkim şwqşiıp zerttey qoyğan joq. Keyin ğoy 28-ge qatıstı nebir «qızıq» derekter siırdıñ japasınday su betine qalqıp şığa bastadı.
Alğaşında tügel «erlikpen qaza taptı» delinip jürgen 28 batırdıñ beseui: Vasil'ev Illarion Romanoviç, Şemyakin Grigoriy Melent'eviç, Şadrin Ivan Demidoviç, Dobrobabin Ivan Evstaf'eviç pen Kujebergenov Daniil Aleksandroviç tirilerdiñ qatarınan tabıldı. Masqara bolğanda bwlardıñ işinde «Keñes Odağınıñ batırı» atanğan Dobrobabin Ivan Evstaf'eviç satqın bolıp şıqtı. Har'kov garnizonı Äskeri prokuraturası jürgizgen tergeu materialdarı onıñ 1942 jıldıñ kökteminde nemisterge öz erkimen berilip, qızmet etkenin anıqtağan. Nemister uaqıtşa okkupaciyalağan Har'kov oblısı Val'kov audanı Perekop selosında policiya bastığı bolıp istegen. 1947 jılı qaraşa ayında Dobobabin qamauğa alınıp, sottaldı.
1942 jıldıñ mamır ayında Batıs maydannıñ ayırıqşa bölimi nemisterge öz erkimen berilgeni üşin 8-gvardiyalıq panfilovşılar diviziyası 1075 polki 2-batal'onı 4-rotasınıñ jauıngeri Kujebergenov Daniil Aleksandroviçti twtqınğa aldı. Ol öziniñ 1941 jılı Dubosekovo tübindegi şayqasqa qatıspağandığın, «qatısqan erlikterin» gazetten alğandığın aytıp bergen. Al jurnalist YU.A.Krivickiydiñ özi resmi tüsiniktemesinde 28-panfilovşınıñ erligi öziniñ jurnalistik qiyalınan tuğandığın jasırmay aytıp bergen.
1075 polktiñ bwrınğı komandiri Kaprov Il'ya Vasil'eviç bolsa Dubosekovo raz'ezdi tübinde 1941 jılı 16-qaraşada nemis tankilerimen eşqanday soğıs bolmağandığın, bwl oqiğanıñ tügelimen oydan şığarılğandığın köldeneñ tartqan. Aumağında Dubosekovo selosı bar Nelidov selolıq sovetiniñ törayımı N. Smirnova 1942 jıldıñ aqpan ayınıñ basında üş jauıngerdiñ denesin, qar eri bastağan soñ naurız ayında tağı üş jauınger denesin (onıñ biri soldattar tanığan politruk Kloçkov denesi) tauıp jerlegen. Basqa ölgen sovet jauıngerleriniñ denesi bolmağan.
Kloçkov «Şeginetin jer joq, artımızda Moskva!» degen sözdi aytpağan. Ol sözdi Kloçkovtıñ auzına jurnalist YU.Krivickiy salğan bolıp şıqtı. Key derekterde ol sözdi aytqan Bauırjan Momışwlı delinip jür. Osınday derekter «28 panfilovşı» erligi oydan şığarılğan añız ekendigin talassız däleldeydi. Al jurnalist qiyalınan tuğan qaharmandıqtı äspetteudiñ bügingi tañda qanday qisını bar?!
Arhivtik qwjattardan da 28 panfilovşınıñ «erligin» däleldeytin birde bir qwjat tabılmağan.
Qazaqta «ötirigiñe bereket bersin» degen söz boluşı edi. Qazaqstan men Resey mädeniet ministrlikteri 150 million rubl' (bwl şamamen 750 million teñge) qarjığa tüsirtken «ötirik» fil'm bereket tabar ma eken?!
Pikir qaldıru