Qarğalınıñ Sertayı
On jetinşi tamız edi. Grigorian jıl sanauı boyınşa 1981 jıl ötip jatqan. Nazarı eñ aldımen Qarğalı özenine tüsti. Bastauın taudan alatını birden añğarıladı. Aldağı ömiri osı tau özenindey twnıq ta arnalı bolatının jiırma tört jasar jas däriger ol kezde, ärine, bilgen joq. Sodan beri mine, arada otız bes jıl zımırap öte şığıptı. Ol ärdayım osı özennen när aldı, osı eldiñ öz balasına aynaldı. Ärbir küni men jılı Qarğalınıñ arnasımen birge aqtı. Qazir de öz üyiniñ irgesinen jüz qadamğa jetpeytin twstan ötetin Qarğalınıñ erke dausın estip jatıp mülgidi, tañ alakeuimde Qarğalı sarının estip oyanadı.
…Altın, mırış, mısı köp, uran men qorğasınğa da asa bay polimetaldı ken ornı Ridderde ösken Sertay äuelde däriger bolam dep tipti oylamağan. Öytkeni aynalasındağılardıñ bäri kenşi edi. Sodan ba eken, mwndağı ärbir wl öziniñ bolaşaqta ken öndiruşi injener bolatının köz aldına erte elestetetin. Negizi Besqarağay audanınan bolsa da, erte jetim qaluına baylanıstı Altay ölkesiniñ Volçiha degen jerinde, jastayınan balalar üyinde ösken öz äkesi Seyfolla da şahtada prohodçik. Endi bwl kenşi bolmağanda kim bolmaq.
Leninogorsk qalasın meken etken alpıs jeti mıñnan astam twrğınnıñ deni orıstar edi. Üş payızı, yağni eki mıñğa juığı ğana qazaqtar bolatın. Osındağı 3-şi ıqşamaudanda №14 orta mektepti bitirgender arasında Sertay da asır salıp östi. Qazaqşa sabaq mülde ötpeytin. Onıñ ornına mwğalimderi ortalarına dop tastap, futbol oynatatın. Twrğılastarı da mektepti bitire salıp, Reseydiñ Omsk, Tomsk, Novosibirsk qalasındağı oqu orındarına tüsuge asığatın.
Sol jılı Sertay jetkinşektiñ jolı oñğarılıp, Almatı medicina institutınıñ stomatologiya fakul'tetine qabıldandı. Bir qızığı, özi qattı jüreksingen fizikadan – 5, şığarma men biologiyadan – 4, osı pändi öte jaqsı bilemin dep oylağan himiyadan – 3 degen bağa alıp, jalpı ortaşa ülgerimmen student atandı.
Jasınan jigerli jigit jaz aylarında studentterdiñ qwrılıs otryadında şiraqtığımen birden közge tüsti. Äueli Aqtöbe oblısınıñ Qobda audanına komissar, kelesi jılı Bayğanin audanına da komissar, al üşinşi jılı Almatı oblısınıñ Wyğır audanına otryad komandiri bolıp bardı. Osı jalındı jıldarda ol är qırınan şıñdaldı, adal eñbektiñ qanşalıqtı tätti bolatının, kişkentay bir wjımnıñ özin basqarudıñ sonşalıqtı oñay emestigin tüsindi. Al nağız bilikti däriger bolıp qalıptasu odan da qiın ekenin jaqsı biletin. Bwğan instituttı tämamdar kezde eki jılğa juıq özi mamandanğan jaq süyek jäne bet hirurgiyasın jetik meñgeru üşin Almatıdağı №5 qalalıq auruhanada jwmıs istegen kezinde közi anıq jetken. Bes jıl oqığan teoriyalıq oquı öz aldına, al täjiribe barısında alğaşqı wstazdarınıñ biri sanalğan Almatı köpsalalıq klinikalıq auruhanasınıñ (AMKB) bölim meñgeruşisi Semen Haskinniñ tabiğatınan «qolı altın» hirurg ekeni är operaciya sayın tañğaldıratın. Sınğan jaq süyegin, flegmondardı (may jasuşalarınıñ qabınuı), gaymoritti, odontogendik aurulardı emdeude aldına jan salmaytın osınau darındı däriger keyin Izrail'ge köşip ketti. Bağına qaray, Semen Pavloviçtiñ qaramağında bir jılday qızmet istegen Sertayday jas däriger odan biraz närseni üyrenip, mamandanğan stomatolog-hirurg atandı.
Ärine, sol kezeñde jas mamannıñ bir salada satılap ösui de, kezekke twrıp Almatıdan üy aluı da qiınnıñ qiını edi. Onıñ üstine Qazaqstan Kompartiyası Ortalıq Komitetinde lauazımdı qızmet atqaratın nağaşı ağası Qılışbek mwnıñ qızmetti tömengi satıdan bastağanın jön körip, oblıstıq densaulıq saqtau basqarması arqılı jibergen audanına bar dep keñes berdi. Ağanıñ wyğarımına toqtağan jas mamandı oblıstağılar Jambıl audanına bağıttadı. Jazmıştıñ därgeyi degen qızıq qoy keyde, osı Jambıl audanı birneşe jıldan keyin Sertay Sağievtiñ nağız Otanına aynaların oblıs basşıları belgisiz bir tüysikpen tap basıp bilgen siyaqtı körinedi.
«Jas kelse – iske» degen, Jambıl audandıq ortalıq auruhanasınıñ sol kezdegi bas därigeri Qadır Omarov Sertaydı Qarğalığa jibergen 1981 jılğı tamızdıñ 17-si söytip onıñ mäñgi esinde qaldı. Qarğalı auruhanasınıñ bas därigeri Saqıpjamal Qaysarova da jas därigerdi jılı qarsı alıp, riyasız kömek körsetti. Mwnda twratın jeri, tuıs-tuğanı joq jas mamanğa auruhananıñ bir bölmesin bosatıp berdi. Salt attı, sabau qamşılı Sertaydıñ Qarğalıdağı tirşiligi osıdan otız bes jıl bwrın osılay bastalıp edi.
Bir küni bas däriger jas mamandı şaqırıp alıp, hal-jağdayın swrap, «Aqırı, osı jerde twrıp jatırsıñ, auruhanadağı därigerdiñ tüngi kezekşiligin qosımşa jüktesek, qalay qaraysıñ? Bir jağı aylığıña da sep» dep aqıldasa kele, şeşim şığaradı.
Bir jılğa juıq auruhananı mekendegen kezinde Sertay tüngi kezekşi därigerdiñ mindetin zır jügirip jürip atqardı, keybir aurudıñ qalay tuındaytının, oğan eñ aldımen qanday em-dom jasau kerektigin jiti añdadı. Sol kezekşilik barısında ol talmay izdendi, talpındı, täjiribe tolıqtırdı. «Men negizinen tis därigeri emespin be, mamandığımızğa say zertteytin nısanımız bölek. Bwrın Almatınıñ irgeli auruhanalarında biraz täjiribe jinaqtağan kezde jaq pen tistiñ aynalasınan tıs aurulardıñ jayına köp üñile bermegen ekenbiz. Mäselen, şwğıl türde ayaq astınan wstay qalatın infarkt pen insul'ttiñ ne ekenin men osında kelgende anıq kördim. Odan adamdı der kezinde qalay saqtap qaluğa bolatının kündelikti is jüzinde meñgerdim. Sol üşin de Saqıpjamal Nwrmwhanbetqızına degen alğısım şeksiz» deydi Sertay ağınan aqtarılıp.
Iä, sonımen arada eki jıl zu ete tüsedi. Osı auruhanağa qızmetke kelgen eliktiñ lağınday Saltanat Sämidinqızımen köñil jarastırıp, otbasın qwradı. Jan jarınıñ mamandığı – terapevt. Şañıraq kötergen soñ Sertaydıñ isi de ilgeriley berdi. Ol 1986 jılı audan ortalığı Wzınağaştağı stomatologiya böliminiñ meñgeruşi, bir jıldan keyin tis emhanasınıñ bas därigeri boldı. 1992 jılı Şığıs Qazaqstanda twrıp jatqan äke-şeşesi Seyfolla men Rıstıbalanı öz qolına köşirip aldı. 2005 jılı audandıq ortalıq auruhana bas därigeriniñ medicinalıq qızmet körsetu jönindegi orınbasarı qızmetin atqarsa, 2009 jılğı jeltoqsannıñ 5-de «Qarğalı auılındağı audandıq auruhanası» MKK-nıñ direktor-bas därigeri bolıp tağayındaldı. Mine, sodan beri jemisti qızmet etip keledi. Ol qazir Qarğalı, Ümbetäli, Şolaqqarğalı, Qasımbek auılında şır etip dünie esigin aşqan ärbir näresteden bastap, barlığı qırıq mıñğa juıq adamnıñ densaulığına jauaptı mekemeniñ tizginin wstap otır.
Kündelikti tınımsız qızmetten qolı qalt etkende äli künge deyin stadionğa barıp futbol oynaydı. Bilimdi adamdarmen aralasıp, pikirleskendi janı qalap twradı. Bala kezinde äkesi Seyfolla balqarağay jañğağın teruge aparğanı esinen ketpeydi. Sondıqtan şığar, Altaydıñ jwpar auasın añsağan sätterinde Kişisaz jaylauına şığıp seruendep qaytqandı wnatadı. Büginde Sertay Seyfollawlı jan jarı Saltanat Sämidinqızı ekeui wldarın wyağa, qızdarın qiyağa qondırıp otırğan baqıttı otbası.
Iä, Qarğalınıñ Sertayı otız bes jıl orayında osı eldiñ bel balasınday bekem ornıqtı. Jambıl audanınıñ qwrmetti azamatı atandı. Otız jılğa juıq basşılıq qızmet tizginin wstağan medicina salasınıñ üzdigi. Şipalı eminen sauıqqandar sanında esep joq, jan şuağınan şapağat körgender de köptep sanaladı. Audan twrğındarı qwrmet twtadı, eñbegin bağalaydı. Köpşiliktiñ aq alğısın arqalap, ünemi auıl azamattarınıñ arasınan tabılatın elgezektigine eli riza. Endeşe, jaqsınıñ jaqsılığın aytıp, bir auız jılı lebizimizdi bildiru bizge de parız bolsa kerek.
Kögeday ŞÄMERHAN
Pikir qaldıru