تۇرىك مۋزىكانتىنىڭ «ياساۋي جولى» كەشى
2016 جىل يۋنەسكو تاراپىنان الەمدىك دەڭگەيدە حالىقارالىق «قوجا احمەت ياساۋي جىلى» دەپ جاريالاندى. مەرەيتوي اياسىندا تۇرىك مادەنيەت ورتالىعى، تۇركيانىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگى جانە قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قولداۋىمەن الەمگە تانىمال تۇرىك ءپيانيستى تۋلۋيحان ۋعۋرلۋ اعارتۋشى عالىم قوجا احمەت ياساۋيعا ارناپ جازعان شىعارمالارىن ورىنداپ، استانادا مۋزىكالىق كەش وتكىزدى. 850 جىل بۇرىن قازاق دالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن قوجا احمەت ياساۋي كورەرمەنگە مۋزىكا تىلىمەن قايتا جاڭعىردى. باتىس ءالى قاراڭعىلىقتىڭ تۇنەگىندە جاتقان كەزدە قوجا احمەت ياساۋي بابامىز ۇسىنعان «ويلانۋ جانە ەڭبەك ەتۋ عيبادات» فيلوسوفياسىنىڭ سەلجۋك پەن وسمان يمپەراتورلىعى كەزەڭىندەگى مادەنيەت، مەملەكەت، ءدىن جۇيەسىنە جاساعان ىقپالى ساحنادا كەڭ تارقاتىلدى. كومپوزيتوردىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان جۇمحريەتىنە تارتۋ ەتكەن «ياساۋي جولى» اتتى كومپوزيتسياسىن 8 اي بويى جازىپ، نوتاعا تۇسىرگەن. – يسلام الەمىندە عۇلامالار كوپ. بىراق قوجا احمەت ياساۋي ۇسىنعان جول – اللا مەن ادامنىڭ اراسىن بايلانىستىراتىن كەدەرگىسىز جول. «ديۋاني حيكمەت» شىعارماسىندا دا وسى وي باستى نەگىزگە الىنعان. بۇگىنگى ادامزات بالاسى ياساۋي جىرلاپ وتكەن سۇيىسپەنشىلىك پەن مەيىرىم، ىقىلاس پەن ماحاببات سياقتى اسىل قاسيەتتەرگە مۇقتاج،– دەيدى پيانيست تۋلۋيحان ۋعۋرلۋ. اتالمىش شىعارما 22 قىركۇيەكتە قوجا احمەت ياساۋيدىڭ تۋعان جەرى تۇركىستان قالاسىندا ورىندالادى. تۋلۋيحان ۋعۋرلى ءياساۋيدىڭ تۋعان جەرىندە جانە استانالىق كورەرمەندەر الدىنا شىعىپ عۇلاما بابامىزعا ارناعان شىعارماسىن ورىنداۋ تولقىنىستى ءسات ەكەندىگىن ايتادى: «جىراقتا ءبىر عۇلاماعا ارناپ شىعارما جازاسىز جانە ونى سول عۇلامانىڭ تۋعان جەرىنە بارىپ ورىندايسىز. بۇل دەگەنىڭىز سوزبەن جەتكىزىپ ايتۋعا بولمايتىن باقىت! قازاقستان، ءياساۋيدىڭ ءجۇرىپ وتكەن جەرلەرى، تۇركىستان جانە شىمكەنت مەن ءۇشىن وتە قىمبات، قاسيەتتى ورىندار. بۇل جەرلەردى بارىپ كورۋ بورىشىمىز، مىندەتىمىز». تۋلايحان ۋگۋرلۋ 2003 جىلدان باستاپ، كلاسسيكالىق مۋزىكا الەمىندە العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ كونتسەرتتەرىن زالداردا ەمەس، تاريحي مەكەندەردە وتكىزە باستادى. ۋگۋرلۋ 2006 جىلى Dünya Başkenti İstanbul (الەمنىڭ باس قالاسى ىستامبۇل) اتتى البومىن جارىققا شىعارىپ، مۋزىكالىق كەشتەرىن الەمنىڭ 250-دەن استام ءتۇرلى تاريحي مەكەندەرىندە وتكىزدى. كەش بارىسىندا ءسوز العان تۇركيانىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى نەۆزات ۋيانىك قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىمەن قۇتتىقتاي كەلە، تۋىسقان ەكى ەلدىڭ ورتاق مادەني تۇسىن دارىپتەيتىن بۇگىنگى كەشتىڭ ماڭىزى زور ەكەندىگىن ايتادى: – قۇرمەتتى قوناقتار مەن قادىرمەندى ونەرسۇيەر قاۋىم، قازاقستاندىق باۋىرلار. استانادا الەمگە تانىمال تۇركيالىق تۋلايحان ۋگۋرلۋدىڭ مۋزىكالىق كەشىندە وزدەرىڭىزبەن قاۋىشىپ وتىرعانىمىزعا قۋانىشتىمىن. بيىل يۋنەسكو بەلگىلەگەندەي حالىقارالىق «قوجا احمەت ياساۋي جىلى». وسىعان وراي كومپوزيتور تۋلايحان ۋگۋرلۋ ياساۋيدىڭ رۋحاني مۇراسىنا ارناپ شىعارما جازدى. بۇل شىعارما العاش رەت ياساۋي بابامىزدىڭ تۋعان جەرىندە ورىندالىپ وتىر. قوجا احمەت ياساۋي – عالىم، فيلوسوف، سوپىلىق جانە رۋحاني الەمنىڭ كوشباسشىسى. اعارتۋشى عالىمنىڭ ويلارى ءوزى ءومىر سۇرگەن 12 عاسىردان باستاپ ورتا ازيادا عانا ەمەس، انادولىدان بالقان تۇبەگىنە دەيىنگى ارالىقتا رۋحاني شامشىراق بولدى. ءبىرلى، ىنتىماق تاقىرىبىندا، جاراتقان مەن تىرشىلىك يەلەرىنە سۇيىسپەنشىلىك، ادامزات بالاسىنا ورتاق اسىل قاسيەتتەردى جىرلادى. يسلامنىڭ ناعىز قاعيدالارىن كورسەتەتىن ياساۋي ءىلىمى – بەيبىتشىلىكتىڭ، قايىرىمدىلىقتىڭ ۇستانىمى،– دەيدى ەلشى. تۋلۋيحان ۋعۋرلۋ «ءدال قازىر ەلدە قالىپتاسقان اۋىر ساتتە تۇركياعا قولداۋ بىلدىرگەن سوزىنە بەرىك باۋىرلاس ەل قازاقستاندا ونەر كورسەتۋ ۇلكەن مارتەبە» ەكەندىگىن ايتا كەلە، ءياساۋيدىڭ فيلوسوفياسىنا قاتىستى كوزقاراسىن بىلايشا تۇيىندەيدى: «اعارتۋشىلىق ۇدەرىسى الدىمەن بىزدە، ال باتىستا بىزدەن كەيىن باستاۋ الدى. ياعني، ەلدىڭ تۇسىنىگىندەگىدەي الەم رەنەسسانس داۋىرىنەن باستاپ قايتا جاڭعىرىپ ورلەمەدى. الەم ازيادان انادولىعا، انادولىدان بالقانعا قاراي شاشىراعان ساۋلەمەن تۇلەدى. احمەت ياساۋي تۇركى حالىقتارىنا ەڭ قاراپايىم جانە ەڭ دۇرىس جولمەن يسلامدى تانىتتى. سەلجۋك جانە وسمان يمپەرياسىنىڭ قاراپايىمدىلىعى، دانالىعى، كۇش-قۋاتى مەن جەتىستىگىنىڭ ءتۇپ نەگىزى ياساۋي جولىمەن سۋسىنداۋىندا جاتىر. قوجا احمەت ياساۋي «ءبىلىم – ادامدى اللاعا تابىستىرعان جانە جاراتۋشىنى تانۋعا اپاراتىن جول» دەپ ايتقان ۇلى تۇلعامىز. سوندىقتان، الدىمەن ءوز قۇندىلىقتارىمىزدى ۇلىقتاپ ۇيرەنۋىمىز كەرەك دەگەن ويدامىن. بۇل ۇزىن جولدا اتقارىلاتىن قىرۋار ءىس بار. بۇل ءىستىڭ ىرگە تاسى مەن ءتۇپ قازىعىنىڭ ءبىرى – قۇل قوجا احمەت ياساۋي». تۋلۋيحان ۋعۋرلۋ 1965 جىلى 15 قاراشادا ىستامبۇل قالاسىندا تۋعان. 4 جاسىنان باستاپ ىستامبۇل كونسەرۆاتورياسىنىڭ پيانينو بولىمىندە وقىعان. 7 جاسىندا مەملەكەت تاراپىنان اشىلعان «تالانتتى بالالار سىناعىن» تاپسىرىپ، جوعارى مۋزىكا ءبىلىمىن شەت ەلدە جالعاستىرۋعا مۇمكىندىك الدى. ليتسەي جانە كونسەرۆاتوريادان كەيىن ءبىلىمىن ۆەنا مۋزىكا اكادەمياسىندا جالعاستىردى. 1996 جىلى تۇركيادا İstanbul Kanatlarımın Altında (قۇشاعىمدا ىستامبۇل) اتتى فيلمگە جازعان مۋزىكاسىمەن ەسىمى ەلگە تانىلدى. رەسپۋبليكانىڭ 75 جىلدىعىنا ارناپ Mustafa Kemal Atatürk ve Güneşin Askerleri («مۇستافا كەمال اتاتۇرىك جانە كۇن اسكەرى»), تۇركيادا بولعان زۇلمات ءزىلزالادان كەيىن Şehrin Gözyaşları («قالانىڭ كوز جاسى») اتتى شىعارمالارىن جازدى. ءار ءتۇرلى دەرەكتى مۋزىكا دا جازاتىن پيانيست سوڭعى شىعارمالارىن Beyazıt’ta Zaman («بەيازىتتا ۋاقىت») اتتى البومىندا جيناقتادى. ءدال وسى كەزەڭدە العاشقى سيمفونياسى بولىپ تابىلاتىن Senfoni Türk-ءتى («تۇرىك سيمفونياسى») اياقتادى. بۇل شىعارماسىندا تۇرىك كلاسسيكالىق مۋزىكاسىندا تۇڭعىش رەت سيمفونيا وركەسترىن، مەحتەر توبىمەن (ۇلتتىق اسكەرى اسپاپتىق توپ), تۇرىك مۋزىكالىق اسپاپتارى مەن پيانينونى بىرگە ۇندەستىرىپ جاڭا ءتۇر قالىپتاستىرعان.
ايا ءومىرتاي سۋرەتتەر ءانشىنىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى el.kz
پىكىر قالدىرۋ