Türik muzıkantınıñ «YAsaui jolı» keşi
2016 jıl YUNESKO tarapınan älemdik deñgeyde halıqaralıq «Qoja Ahmet YAsaui jılı» dep jariyalandı. Mereytoy ayasında Türik mädeniet ortalığı, Türkiyanıñ Qazaqstandağı elşiligi jäne Qazaq Wlttıq öner universitetiniñ qoldauımen älemge tanımal türik pianisti Tuluyhan Uğurlu ağartuşı ğalım Qoja Ahmet YAsauiğa arnap jazğan şığarmaların orındap, Astanada muzıkalıq keş ötkizdi. 850 jıl bwrın qazaq dalasında düniege kelgen Qoja Ahmet YAsaui körermenge muzıka tilimen qayta jañğırdı. Batıs äli qarañğılıqtıñ tüneginde jatqan kezde Qoja Ahmet YAsaui babamız wsınğan «oylanu jäne eñbek etu ğibadat» filosofiyasınıñ Seljuk pen Osman imperatorlığı kezeñindegi mädeniet, memleket, din jüyesine jasağan ıqpalı sahnada keñ tarqatıldı. Kompozitordıñ aytuınşa, Qazaqstan jwmhrietine tartu etken «YAsaui jolı» attı kompoziciyasın 8 ay boyı jazıp, notağa tüsirgen. – Islam äleminde ğwlamalar köp. Biraq Qoja Ahmet YAsaui wsınğan jol – Alla men adamnıñ arasın baylanıstıratın kedergisiz jol. «Diuani hikmet» şığarmasında da osı oy bastı negizge alınğan. Bügingi adamzat balası YAsaui jırlap ötken süyispenşilik pen meyirim, ıqılas pen mahabbat siyaqtı asıl qasietterge mwqtaj,– deydi pianist Tuluyhan Uğurlu. Atalmış şığarma 22 qırküyekte Qoja Ahmet YAsauidıñ tuğan jeri Türkistan qalasında orındaladı. Tuluyhan Uğurlı YAsauidiñ tuğan jerinde jäne Astanalıq körermender aldına şığıp ğwlama babamızğa arnağan şığarmasın orındau tolqınıstı sät ekendigin aytadı: «Jıraqta bir ğwlamağa arnap şığarma jazasız jäne onı sol ğwlamanıñ tuğan jerine barıp orındaysız. Bwl degeniñiz sözben jetkizip aytuğa bolmaytın baqıt! Qazaqstan, YAsauidiñ jürip ötken jerleri, Türkistan jäne Şımkent men üşin öte qımbat, qasietti orındar. Bwl jerlerdi barıp köru borışımız, mindetimiz». Tulayhan Ugurlu 2003 jıldan bastap, klassikalıq muzıka äleminde alğaşqılardıñ biri bolıp koncertterin zaldarda emes, tarihi mekenderde ötkize bastadı. Ugurlu 2006 jılı Dünya Başkenti İstanbul (Älemniñ Bas qalası Istambwl) attı al'bomın jarıqqa şığarıp, muzıkalıq keşterin älemniñ 250-den astam türli tarihi mekenderinde ötkizdi. Keş barısında söz alğan Türkiyanıñ Qazaqstandağı Tötenşe jäne ökiletti elşisi Nevzat Uyanık Qazaqstan täuelsizdiginiñ 25 jıldığımen qwttıqtay kele, tuısqan eki eldiñ ortaq mädeni twsın däripteytin bügingi keştiñ mañızı zor ekendigin aytadı: – Qwrmetti qonaqtar men qadirmendi önersüyer qauım, qazaqstandıq bauırlar. Astanada älemge tanımal türkiyalıq Tulayhan Ugurludıñ muzıkalıq keşinde özderiñizben qauışıp otırğanımızğa quanıştımın. Biıl YUNESKO belgilegendey halıqaralıq «Qoja Ahmet YAsaui jılı». Osığan oray kompozitor Tulayhan Ugurlu YAsauidıñ ruhani mwrasına arnap şığarma jazdı. Bwl şığarma alğaş ret YAsaui babamızdıñ tuğan jerinde orındalıp otır. Qoja Ahmet YAsaui – ğalım, filosof, sopılıq jäne ruhani älemniñ köşbasşısı. Ağartuşı ğalımnıñ oyları özi ömir sürgen 12 ğasırdan bastap Orta Aziyada ğana emes, Anadolıdan Balqan tübegine deyingi aralıqta ruhani şamşıraq boldı. Birli, ıntımaq taqırıbında, jaratqan men tirşilik ielerine süyispenşilik, adamzat balasına ortaq asıl qasietterdi jırladı. Islamnıñ nağız qağidaların körsetetin YAsaui ilimi – beybitşiliktiñ, qayırımdılıqtıñ wstanımı,– deydi elşi. Tuluyhan Uğurlu «däl qazir elde qalıptasqan auır sätte Türkiyağa qoldau bildirgen sözine berik bauırlas el Qazaqstanda öner körsetu ülken märtebe» ekendigin ayta kele, YAsauidiñ filosofiyasına qatıstı közqarasın bılayşa tüyindeydi: «Ağartuşılıq üderisi aldımen bizde, al Batısta bizden keyin bastau aldı. YAğni, eldiñ tüsinigindegidey älem Renessans däuirinen bastap qayta jañğırıp örlemedi. Älem Aziyadan Anadolığa, Anadolıdan Balqanğa qaray şaşırağan säulemen tüledi. Ahmet YAsaui türki halıqtarına eñ qarapayım jäne eñ dwrıs jolmen Islamdı tanıttı. Seljuk jäne Osman imperiyasınıñ qarapayımdılığı, danalığı, küş-quatı men jetistiginiñ tüp negizi YAsaui jolımen susındauında jatır. Qoja Ahmet YAsaui «bilim – adamdı Allağa tabıstırğan jäne jaratuşını tanuğa aparatın jol» dep aytqan wlı twlğamız. Sondıqtan, aldımen öz qwndılıqtarımızdı wlıqtap üyrenuimiz kerek degen oydamın. Bwl wzın jolda atqarılatın qıruar is bar. Bwl istiñ irge tası men tüp qazığınıñ biri – qwl Qoja Ahmet YAsaui». Tuluyhan Uğurlu 1965 jılı 15 qaraşada Istambwl qalasında tuğan. 4 jasınan bastap Istambwl konservatoriyasınıñ pianino böliminde oqığan. 7 jasında memleket tarapınan aşılğan «Talanttı balalar sınağın» tapsırıp, joğarı muzıka bilimin şet elde jalğastıruğa mümkindik aldı. Licey jäne konservatoriyadan keyin bilimin Vena muzıka akademiyasında jalğastırdı. 1996 jılı Türkiyada İstanbul Kanatlarımın Altında (Qwşağımda Istambwl) attı fil'mge jazğan muzıkasımen esimi elge tanıldı. Respublikanıñ 75 jıldığına arnap Mustafa Kemal Atatürk ve Güneşin Askerleri («Mwstafa Kemal' Atatürik jäne Kün äskeri»), Türkiyada bolğan zwlmat zilzaladan keyin Şehrin Gözyaşları («Qalanıñ köz jası») attı şığarmaların jazdı. Är türli derekti muzıka da jazatın pianist soñğı şığarmaların Beyazıt’ta Zaman («Beyazıtta uaqıt») attı al'bomında jinaqtadı. Däl osı kezeñde alğaşqı simfoniyası bolıp tabılatın Senfoni Türk-ti («Türik simfoniyası») ayaqtadı. Bwl şığarmasında türik klassikalıq muzıkasında twñğış ret simfoniya orkestrin, mehter tobımen (wlttıq äskeri aspaptıq top), türik muzıkalıq aspaptarı men pianinonı birge ündestirip jaña tür qalıptastırğan.
Aya ÖMİRTAY Suretter änşiniñ jeke mwrağatınan alındı el.kz
Pikir qaldıru