HILLARI KLINTON

AQŞ-tıñ bwrınğı memlekettik hatşısı Hillari Klinton Filadel'fiyada mausım ayında ötken partiya s'ezinde Vermont ştatınan saylanğan senator Berni Sanderspen aradağı auır tartıstan keyin prezidenttikke demokrattar atınan tüsetin kandidat retinde tañdalğan.

AQŞ-tıñ bwrınğı prezidenti Bill Klintonnıñ jwbayı Hillari – negizgi eki partiyanıñ biriniñ atınan prezident saylauına tüsip jatqan alğaşqı äyel.

Saylau nauqanı kezinde Hillari Klinton orta taptıñ tabısın köbeyte tüsuge; meylinşe köp azamattardıñ joğarı bilim aluına jağday jasauğa; densaulıq saqtau jüyesinde 2010 jılı Barak Obamanıñ bastamasımen bastalıp, osı künge deyin sınğa wşırap jürgen “Obamakeyr” reformasın jetildiruge uäde berdi.

Hillari Klinton Reseydiñ Ukraina men Siriyadağı äreketterine qarsı äri bwl taraptağı poziciyası qatañ. Memlekettik hatşı bolğan kezinde Siriyadağı şabuıldı küşeyte tüsudi birneşe märte wsınğan, alayda onıñ wsınısın prezident Obama qoldamadı.

Ol memlekettik hatşı bolğan kezinde jekemenşik poçta serverin paydalanğanına qatıstı janjaldıñ wlğayuına jol bermey, der kezinde toqtattı. Mausım ayında FBR qılmıstıq is qozğauğa sebep joq ekenin mälimdedi. Qazannıñ 28-i küni FBR direktorı Djeyms Komey özderiniñ jaña tabılğan elektrondıq hattardı qarap jatqanın habarladı, biraq qaraşanıñ 6-sı küni «jaña tekserister bastapqı şeşimdi özgertpedi» dep mälimdedi.

AQŞ prezidenti saylauına Demokratiyalıq partiya atınan tüsip jatqan kandidat Hillari Klinton. Ogayo ştatı, 6 qaraşa 2016 jıl.

Mwnımen qatar, Hillari Klinton özine tağılğan «Demokratiyalıq partiya basşılığı onı praymeriz kezinde Sanderske qarağanda köbirek qoldadı» degen ayıptan da, halıqqa bergen uädelerine qaramastan «käsipkerler (sauda) erkindigin» qoldaydı degen ayıptaudan da sıtılıp şığa aldı.

Klinton öziniñ sayasattağı täjiribesin alğa tartıp, prezident saylauındağı qarsılası respublikaşıl Donal'd Tramptıñ joğarğı bas qolbasşı boluğa «dayın emes» ekenin ayttı.

Klinton Demokratiyalıq partiya praymerizinde Obamadan jeñilgen soñ, Obama äkimşiliginde 2009–2013 jıldarı memlekettik hatşı qızmetin atqarğan.

Hillari Klinton 1947 jılı qazannıñ 26-sı küni Çikagoda düniege kelgen, balalıq şağı sonda ötken. Onıñ teginde valliyler, şotlandtar, ağılşındar bar.

Hillari Klinton memlekettik mektepterde oqığan. Oqu ülgerimi jaqsı bolğan, üyirmelerge qatısqan. Jetkinşek jasında prezident saylauına tüsken respublikaşıl kandidattardı, sonıñ işinde Barri Golduoter men Riçard Niksondı qoldağan.

1969 jılı ol Uelsli kolledjinde – bakalavr därejesin, al 1973 jılı Yel' universitetinde qwqıq doktorı därejesin alğan.

Universitetti bitirgen soñ balalar qwqığın qorğau salasında zañger qızmetin atqardı, prezident Niksonğa qatıstı impiçment procedurasınıñ bastaluına sebep bolğan Uotergeyt janjalı kezinde Kongress müşeleri keñesşisi boldı.

Ol Bill Klintonğa twrmısqa 1975 jılı şıqtı. Mwnan soñ köp wzamay olar Arkanzas ştatına köşip, Bill Klinton sol ştatta bas prokuror qızmetine tağayındaldı.

Hillari Klinton Arkanzas universitetinde qwqıqtan däris oqidı, al 1979 jılı Bill gubernator bolıp saylanğanda, ştattıñ birinşi hanımı boldı. Klintondar Vaşingtonğa 1992 jılı Bill prezident bolıp saylanğan soñ köşip keldi.

Hillari AQŞ-tıñ birinşi hanımdarı işindegi belsendisi boldı. Segiz jıldıñ işinde ol 79 eldi araladı, AQŞ-ta densaulıq saqtau salasında reforma jürgizuge talpındı, alayda bwl bastamanı Kongress qoldamadı.

2000 jılı Bildiñ prezidenttik merziminiñ soñında ol N'yu-York ştatınan senator bolıp saylandı. 2006 jılı osı qızmetke qayta saylandı.

Klintondardıñ Çelsi esimdi qızı, eki nemereleri bar. Hillari – hristian dininiñ protestant şirkeuiniñ metodistik ağımı ökili.

TIM KEYN

Virdjiniya ştatınan saylanğan senator Tim Keyn – Demokratiyalıq partiya atınan vice-prezidenttikke kandidat.

Virdjiniyanıñ bwrınğı gubernatorı Tim Keyn 2016 jılı şildeniñ 22-si küni, demokrattar s'ezine bes-aq kün qalğanda, partiya atınan prezidenttikke kandidat Hillari Klintonnıñ dodağa birge qatısu turalı wsınısın qabıldadı.

Sayasi közqarası boyınşa ol «ortañğı» qatarğa jatadı äri «nağız demokrat» sanaladı. Ol işki jäne sırtqı sayasattı jetik biledi, onı keyde tipti «sayasi mıjıma» dep te ataydı.

Katolik bolğandıqtan Tim Keyn aborttı qoldamaydı, degenmen ükimet jasandı tüsik jasatqısı kelgen äyelderge kedergi jasamauı kerek dep sanaydı.

58 jastağı Tim Keyn bir kezderi kolledjde oqıtuşı bolıp ta, advokat bolıp ta qızmet istegen. Virdjiniyanıñ astanası Riçmondtıñ meri de bolğan. 2001 jılı Keyn Virdjiniyanıñ vice-gubernatorı bolıp saylanğan. Al 2006 jılı osı ştattıñ gubernatorı boldı. 2012 jılı senator bolıp saylanğanğa deyin ol eki jıl boyı Wlttıq demokratiyalıq komitet törağası bolğan.

Minnesotada düniege kelgen. Onıñ ata-babaları Irlandiya men Şotlandiyadan şıqqan. Tim Keyn Kanzas-Sitide ösken. 1979 jılı Missuri universitetin üzdik bitirip, ekonomika bakalavrı därejesin alıp şığadı.

1983 jılı qwqıqtanu boyınşa Garvard universitetiniñ doktorı atanadı. Oqu kezinde bir jılday Gondurastağı katolik şirkeuinde jwmıs istep, sonda ispan tilin üyrengen. Üylengen, üş balası bar.

DONAL'D TRAMP

N'yu-Yorkten şıqqan biznesmen äri realiti-şou jürgizuşisi Donal'd Tramp biıl jazda kütpegen jerden praymerizde jeñip şığıp, Respublikalıq partiya atınan prezident saylauına tüsip jatır.

Ojarlau milliarder sayasattanuşılar men partiya basşılığın tegis tañğaldırıp, basqa 16 ümitkerdi şañ qaptırıp, şilde ayında Klivlendtegi partiya s'ezinde kandidat retinde resmi türde wsınıldı.

AQŞ prezidenti saylauına Respublikalıq partiya atınan tüsip jatqan kandidat Donal'd Tramp. Virdjiniya ştatı, 7 qaraşa 2016 jıl.

Tramp sayasatpen aynalıspağan, sondıqtan ol isteblişmentke qarsı kandidat sanaladı. Ol teledebat kezinde nemese Twitter paraqşasında öziniñ täjiribeli qarsılastarın döreki türde jii sınap keledi.

Tramptıñ partiya işindegi soñğı qarsılastarı Tehastan saylanğan senator Ted Kruz ben Ogayo gubernatorı Djon Keysik boldı. Olardı jeñgen soñ Donal'd Tramp Demokratiyalıq partiyanıñ kandidatı Hillari Klintonğa qarsı bastı sayasi bäsekege qatısuğa resmi türde mümkindik aldı.

Tramptıñ saylau kampaniyası jwmıs orındarın köbeytip, salıqtardı azaytu arqılı «Amerikanı qaytadan wlı elge aynaldıramız» degen wranmen ötti. Degenmen ol bwl josparınıñ jay-japsarın tolıq aytqan joq äri közqarasın jii özgertip otırdı.

«Zañ men tärtipti küşeytemin» degen ol zañsız immigraciyağa tosqauıl qoyu üşin AQŞ pen Meksika arasına biik dual twrğızatının, äri onıñ şığındarın Meksikağa ötetkizetinin mälimdedi.

Bwğan qosa, ol terroristerdi tabu üşin mwsılman immigranttardı «qatañ türde» teksertkizetinin, tipti mwsılmandardıñ AQŞ-qa kiruine tolıq tıyım salatının da ayttı, biraq keyinnen bwl ideyasınan bas tarttı.

70 jastağı Tramp Barak Obamanı älsiz basşı sanaydı, al onıñ Siriya men basqa da twraqsız aymaqtardağı sayasatın tükke alğısız dep esepteydi. Ol äsirese 2015 jılı Vaşingtonnıñ belsendi türde qatısuımen qol qoyılğan Iranmen aradağı yadrolıq kelisimdi qattı sınadı.

Hillari Klintondı AQŞ tarihındağı «eñ naşar memlekettik hatşı» dep sipattağan ol Putinge kelgende märttik tanıtıp, onı «tamaşa basşı» dep maqtadı.

Tramp sırtqı sayasatta köp jayttan habarsız ekenin birneşe ret bayqattı. Mäselen, ol Reseydiñ Qırımdı äskeri jolmen basıp alğanın bilmeytin bolıp şıqtı.

Tramptıñ boyında nemis pen şotland qanı bar. Ol N'yu-Yorkte, auqattı developer Fred Tramptıñ otbasında düniege kelgen.

Tramp «N'yu-York äskeri akademiyası» atalatın jekemenşik mektep-internattı bitirgen, sodan soñ biraz uaqıt Bronkstegi Fordem universitetinde oqığan. 1968 jılı ol Pensil'vaniya universitetiniñ bedeldi sanalatın Uorton biznes mektebin bitirip, ekonomika bakalavrı därejesin alğan.

Tramp äskerde bolmağan. V'etnam soğısı kezinde student retinde nemese densaulığına baylanıstı äskerge alınbay qalğan.

Ol kolledjde oqıp jürip-aq äkesiniñ jıljımaytın mülik salasındağı kompaniyalarınıñ birinde jwmıs istegen. 1999 jılı äkesi qaytıs bolğan soñ Tramp sol kompaniyanıñ basşısı boldı. Tramptıñ korporaciyası älemniñ är tükpirinde zäulim ğimarattar men oyınhanalar salğan. Ol twrğızğan ğimarattardıñ köbi N'yu-Yorkte. Soñğı kezderi Tramp gol'f alañdarın salıp, Amerikada jäne älemde qızdardıñ swlulıq bayqauın wyımdastırıp jür.

Tramp kompaniyaları birneşe ret bankrot bolıp jariyalanğan. Bwğan qosa, onıñ universitet aşu ideyası jüzege aspay qaldı, öz markasımen bötelkedegi su men steyk şığaru turalı josparı da qwrdımğa ketti.

3 – 3,7 milliard dollar baylığı bar dep sanalatın Donal'd Tramp 2004 jılı ekranğa şıqqan «Kandidat» realiti-şouınıñ jürgizuşisi retinde tanıldı. Är seriyanıñ soñında ol jobanıñ bir qatısuşısına «Sen ketesiñ!» dep oyınnan şığarıp otıradı. 2016 jılı «En-Bi-Si» telearnası Tramp emmigranttarğa qatıstı jaysız pikir aytqan soñ habardı jauıp tastadı.

Tramptıñ üş äyelden bes balası, segiz nemeresi bar. Qızı Ivanka men wldarı – kişi Donal'd pen Erik onıñ saylau kampaniyasında mañızdı röl oynaydı. Ol protestantizmniñ bir bağıtı – presviterian şirkeuin qoldaydı.

MAYK PENS

Indiana ştatınıñ gubernatorı Mayk Pens – Respublikalıq partiya atınan vice-prezidenttikke kandidat.

Kongrestiñ bwrınğı deputatı Mayk Pens Donal'd Tramptıñ saylauğa birge tüsu turalı wsınısın şildeniñ 15-i küni partiya s'ezine eki apta qalğanda qabıl alğan.

Ol äleumettik jäne salıq mäselelerine tım konservativtik twrğıda qaraydı. Özin «Qwdayğa qattı senetin hristian» ataydı.

2008 jäne 2012 jıldarı onı prezident saylauına tüsetin adam dep atağan. Alayda ol eşqaşan prezidenttik dodağa tüspegen.

Sayasatqa aralasqanğa deyin Pens zañger jäne radiohabar jürgizuşisi qızmetterin atqarğan.

57 jastağı Mayk Pens Indianada, irlandtardıñ katolik äuletinde düniege kelgen. 1981 jılı Hanover kolledjin, al 1986 jılı Indiana universitetin bitirgen. Zañger därejesi bar.

Birneşe jıl prokuraturada qızmet istegen, 1988 jäne 1990 jıldarı Kongreske saylauğa tüsken. Sol kezde ol zañgerlik qızmeti men sayasat taqırıbına arnalğan «Mayk Pens şouı» habarınıñ jürgizuşiligin qatar alıp jürgen.

2000 jılı Kongreske saylanıp, sonda 2012 jılğa deyin jwmıs istegen. Artınşa Indiana ştatınıñ gubernatorlığına talasıp, saylauda jeñip şıqqan.

2009 jılı ol Respublikalıq partiyanıñ Kongrestegi üşinşi iri lauazımdı qızmetine tağayındalğan.

Ökilder palatasınıñ sırtqı sayasat komitetinde jwmıs istegen, halıqaralıq qatınastar mamanı sanaladı. Gubernator kezinde salıqtı azaytıp, Indiana ştatınıñ byudjet proficitin qalıptastırğan.

Jaqında LGBT qauımdastığı onıñ gubernator kezinde qol qoyğan zañı özderin kemsitedi dep mälimdep, dau şıqtı. Bükil el aumağında ötken narazılıq şerulerinen keyin zañğa tüzetu engizildi.

SAYLAUĞA TÜSİP JATQAN BASQA KANDIDATTAR

Bwlarmen qosa, prezidenttik qızmetke tağı 24 kandidat talasıp jatır. Biraq barlıq 50 ştattağı byulletenderde olardıñ işinde tek bireuiniñ – Libertariandıq partiya ökili Geri Djonsonnıñ esimi ğana jazıladı.

«Jasıldar» partiyasınıñ ökili Djill Stayn men täuelsiz kandidat Evan Makmallinniñ de esimderi birşama tanımal.

Libertarian partiyasınıñ ökili Geri Djonson. Boston, 27 tamız 2016 jıl.

N'yu-Meksiko ştatınıñ bwrınğı gubernatorı Geri Djonson 2012 jılğı saylauğa Libertariandıq partiya atınan ümitker retinde qatısıp, 1% dauıs jinağan.

Djonson salıqtı tömendetip, federaldıq ükimettiñ funkciyaların azaytu kerek dep sanaydı äri şeteldegi AQŞ äskerin qısqartuğa uäde beredi.

Onıñ üstine 63 jastağı Geri Djonson – marihuananı zañdastırudı qoldaytındardıñ biri.

Qırküyek ayında tilşi Siriyanıñ eñ ülken qalasında bolıp jatqan äskeri qaqtığıs turalı swrağanda ol «Aleppo degen ne?» dep qayıra swrap BAQ nazarına ilikti. Tağı bir swhbatında ol özi qattı qoldaytın şeteldik sayasatker turalı swraqqa jauap bere almay, tosılıp qalğan.

Djonsonmen birge vice-prezidenttikke tüsip otırğan kandidat – respublikalıq partiya ökili, Massaçusets ştatınıñ bwrınğı gubernatorı Uil'yam Ueld.

Djonson «bastı maqsatı – saylauda 5% dauıs jinau» ekenin aytqan.

N'yu-Meksikoda tuıp-ösken ol 1985 jılı jergilikti universitetti «sayasattanuşı» mamandığımen bitirgen.

Sayasatqa barğanğa deyin qwrılıs kompaniyasın qwrıp, onısı sätti jwmıs istegen. Djonson ajırasqan, eki balası bar.

Täuelsiz kandidat Evan Makmallin.

Evan Makmallin – prezident saylauına qatısatının tek tamız ayında jariyalağan täuelsiz kandidat.

Mwnıñ aldında ol Kongreste keñesşi bolıp, Ortalıq barlau basqarmasında (CRU), BWW-nıñ bosqındar jönindegi joğarı komissarınıñ basşılığında jwmıs istegen. Özin Donal'd Tramp pen Hillari Klintonğa balama ümitker sanaydı.

CRU-den ketken soñ ol Goldman Sachs investiciyalıq bankinde jwmıs istegen, sodan soñ Ökilder palatasınıñ sırtqı sayasat komitetinde ağa keñesşi bolğan.

Makmallindı Respublikalıq partiyanıñ Trampqa qırın qaraytın birneşe qarjılıq donorı qoldaydı.

Makmallin Vaşington ştatında tuıp-ösken. Brigam YAng universitetin halıqaralıq qwqıq boyınşa bitirgen ol keyin Pensil'vaniya universitetinen iskerlik basqaru boyınşa magistr därejesin alğan.

Onımen birge Twitter-diñ bwrınğı qızmetkeri, cifrlıq media boyınşa strateg Mindi Finn vice-prezidenttikke tüsip jatır.

Makmallin 40 jasta, üylenbegen. Ol universitettegi oquın üzip, Braziliyadağı mormondar missiyasında qızmet etip kelgen.

Djill Stayn hanım – saylauğa «Jasıldar» partiyasınan tüsip jatqan kandidat.

Staynnıñ mamandığı däriger, äri ol – ekologiyanı qorğau bastamalarına jii qatısatın qoğamdıq belsendi. Massaçusets ştatınıñ gubernatorı qızmetine talasqan, 2012 jılı «Jasıldar» partiyası atınan prezident saylauına tüsip, 0,4% dauıs jinağan.

“Jasıldar” partiyasınıñ atınan AQŞ prezidenti saylauına tüsip jatqan Djill Stayn.

Stayn hanım bwl saylaudağı eñ solşıl kandidattardıñ biri sanaladı. Ol Reseydiñ Ukrainadağı äreketterine qoldau bildirgen. Bwğan qosa, ol 2014 jılı «Euromaydan» kezinde Ukrainadağı memlekettik töñkeriske septesti dep AQŞ ükimetin ayıptağan.

Stayn Izrail' prem'er-ministri Bin'yamin Netan'yahudı «soğıs qılmıskeri» dep atağan. Bwl kandidat ata-babaları qwldıqta bolğan afroamerikalıqtarğa ötemaqı beru wsınısın jaqtaydı.

Vice-prezidenttikten ümitker retinde ol qwqıq qorğauşı Adjama Baraktı tañdağan.

66 jastağı Stayn Çikagoda tuıp-ösken. Ol – Reseyden auğan evrey immigranttarınıñ nemeresi, özin agnostik sanaydı.

Garvard universitetinen medicina baklavrı jäne doktorı därejesin alğan. Bostonda terapevt bolıp jwmıs istey jürip, sayasi belsendilikti de wmıtpağan.

Bwğan qosa, Stayn baraban men gitara oynay aladı, tipti Somebody’s Sister folk-tobımen birlesip al'bom da jazğan.

Twrmısta, eki eresek balası bar.

Mwhtar EKEY

Azattıq radiosı