ەلباسى قازاقستان جاپونيانىڭ ورتالىق ازياداعى ءىرى ساۋدا-ەكونوميكالىق سەرىكتەسى بولىپ سانالاتىنىن ايتتى.
مەملەكەت باسشىسى جاپونيا پارلامەنتىندە ءسوز سويلەۋگە مۇمكىندىك العانى ءۇشىن ريزاشىلىق ءبىلدىردى.
– ەلدەرىڭىزدىڭ زاڭ شىعارۋ جينالىسى حالىق بيلىگىنىڭ تامىرى تەرەڭ تاريحي داستۇرىنە يە بولا وتىرىپ، مەملەكەتتىڭ دەموكراتيالىق تۇرعىدان تابىستى دامۋىنا زور ۇلەس قوسىپ كەلەدى. بۇگىنگى تاڭدا جاپونيا كوپ سالا بويىنشا كوش باستاپ تۇر، ول – ەكونوميكاسىنىڭ ءوسىمى جونىنەن الەمدەگى ءۇشىنشى ەل، – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
قازاقستان پرەزيدەنتى جاپون حالقىنىڭ ەڭبەكسۇيگىشتىگى مەن ءوزىن-ءوزى جەتىلدىرۋگە دەگەن قۇشتارلىعى ەلدىڭ وركەندەۋىنە سەپتىگىن تيگىزىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى.
– جاپوننىڭ «كايدزەن» فيلوسوفياسى تەك باسقارۋ مەن تەحنولوگيالىق بيىكتەردى باعىندىرۋعا عانا مۇمكىندىك بەرىپ قويماي، سونىمەن بىرگە جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار قازىناسىنا قوسىلدى. جاپون حالقىنىڭ ويلاۋ جۇيەسى قازاقتاردىڭ دۇنيەتانىمىنا جاقىن ءارى ونىمەن ۇندەس ەكەنىن ايتا الامىن. ءبىزدى حالىقتارىمىزدىڭ قيىن دا كۇردەلى، كەيدە ءتىپتى تاقسىرەتتى تاعدىرى تىعىز بايلانىستىرادى. قازاقستان مەن جاپونيا جاپپاي قىرىپ جوياتىن قارۋدىڭ بۇكىل قاسىرەتىن باستان وتكەردى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋ جولىندا قازاقستاننىڭ اتقارىپ جاتقان ءىس-شارالارىنا توقتالىپ، يادرولىق قاۋىپتەن ادا الەم قالىپتاستىرۋ ءۇشىن بىرلەسە كۇش-جىگەر جۇمساۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.
– ءبىز جاھاندىق انتيادرولىق قوزعالىس قۇرۋدى ماڭىزدى مىندەت دەپ سانايمىز. ءبىز ۇسىنعان «اتوم» جوباسى دا ءدال وسى ماقساتتى كوزدەيدى. جاپون دوستارىمىزدى وسى باستاماعا قولداۋ كورسەتۋگە شاقىرامىن. بۇۇ باس اسسامبلەياسى 2015 جىلعى 7 جەلتوقساندا قازاقستاننىڭ ۇسىنىسى بويىنشا يادرولىق قارۋدان ادا الەم قۇرۋ تۋرالى جالپىعا ورتاق دەكلاراتسيا جونىندە قارار قابىلدادى. ءبىز ۇسىنعان بۇۇ قارارىنا جاپونيا دا تەل اۆتور رەتىندە قوسىلدى. سول قارارعا سايكەس، مەنىڭ ءوز جارلىعىم ارقىلى پوليگوندى جاپقان كۇن – 29 تامىز يادرولىق سىناقتارعا قارسى ءىس-قيمىلدىڭ حالىقارالىق كۇنى دەپ جاريالاندى، – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
مەملەكەت باسشىسى قازاقستان مەن جاپونيا يادرولىق سىناقتارعا جاپپاي تىيىم سالۋ تۋرالى شارتتىڭ كۇشىنە ەنۋىنە قولداۋ كورسەتۋ جونىندەگى 9-شى كونفەرەنتسيانىڭ تەڭ توراعاسى مىندەتىن اتقارۋعا كىرىسكەنىن جانە سوعان وراي تاراپتار اتالعان قۇجاتتىڭ تەزىرەك كۇشىنە ەنۋىنە قاتىستى ماڭىزدى ەكى ساياسي مالىمدەمە قابىلداعانىن ەسكە سالدى.
قازاقستان پرەزيدەنتى بيىلعى ناۋرىز ايىندا ۆاشينگتوندا وتكەن يادرولىق قاۋىپسىزدىك سامميتىندە جاريا ەتكەن ءوزىنىڭ «الەم. ءححى عاسىر» مانيفەسىنە دە توقتالىپ ءوتتى.
– وندا مەن سوعىستار مەن قاقتىعىستاردان ادا الەمگە قالاي قول جەتكىزەتىنىمىز تۋرالى وي-پىكىرلەرىمدى ورتاعا سالدىم. بۇعان قوسا، مەن يادرولىق قارۋسىز الەم جانە جاھاندىق قاۋىپسىزدىك ءۇشىن بەرىلەتىن حالىقارالىق سىيلىق تاعايىنداۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادىم. ول ءبىزدىڭ پلانەتامىزدا حالىقتاردىڭ بەيبىت قاتار ءومىر ءسۇرۋىن ورنىقتىرۋعا باعىتتالعان يگى قىزمەت اتقارعان الەمدىك كوشباسشىلار مەن ساياساتكەرلەرگە قۇرمەتىمىزدى بىلدىرۋگە ارنالادى، – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
مەملەكەت باسشىسى قازىرگى تاڭدا يادرولىق قارۋدىڭ قولدانىلۋ قاۋپىن «قىرعيقاباق سوعىس» اياقتالعاننان بەرگى قاي كەزەڭگە قاراعاندا دا جوعارى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
– الەم جاڭا يادرولىق داۋىرگە بەت بۇردى. ول الدەقايدا قاتەرلى جانە ونىڭ بارىسىن الدىن الا بولجاپ-ءبىلۋ مۇمكىن ەمەس. ءححى عاسىردىڭ ەڭ كۇردەلى پروبلەمالارىنىڭ ءبىرى – يادرولىق تەرروريزم قاۋپى، سونداي-اق يادرولىق جانە راديواكتيۆتى ماتەريالداردىڭ زاڭسىز اينالىمى. جاھاندىق ويىنشىلار اراسىنداعى سەنىمنىڭ بۇرىن-سوڭدى بولماعان داعدارىسى يادرولىق قارۋدى قولدانۋدىڭ الدىن الۋ كەپىلدىكتەرىنىڭ دە تىعىرىققا تىرەلۋىنە اكەپ سوقتىرىپ وتىر. بۇگىنگى تاڭدا وسى ۇنامسىز ۇردىستەردى توقتاتۋ ءۇشىن بارلىق جاھاندىق كوشباسشىلاردىڭ ساياسي ەرىك-جىگەرى اۋاداي قاجەت، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
مەملەكەت باسشىسى وڭىرلىك قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرىنە نازار اۋدارىپ، ازيا ەلدەرى اراسىندا ءوزارا سەنىمدى نىعايتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن جانە ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەستى ازياداعى قاۋىپسىزدىك پەن دامۋ ۇيىمىنا اينالدىرۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.
– كەلەسى جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىندا العاشقى بولىپ قازاقستان 2017-2018 جىلدارى بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەسى رەتىندەگى مىندەتىن اتقاراتىن بولادى. قازاقستان مەن جاپونيانىڭ 2017 جىلى قاۋىپسىزدىك كەڭەسى قىزمەتىنە قاتىسۋ مەرزىمىنىڭ سايكەس كەلۋى الداعى ۋاقىتتا ءوزارا ءىس-قيمىلدى قولعا الۋعا قوسىمشا مۇمكىندىكتەر تۋعىزادى، – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
مەملەكەت باسشىسى كوپتەگەن جاپوندىقتىڭ تاعدىرى قازاقستانمەن بايلانىستى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
– كەڭەستىك قازاقستانداعى قيىن كەزەڭدە تاعدىرى تالكەككە تۇسكەن جاپون اسكەري تۇتقىندارىنىڭ اسقان اۋىر جاعدايداعى توزىمدىلىگى ءالى كۇنگە دەيىن ءبىزدىڭ جادىمىزدا. ءبىز تۋىسقاندارىنىڭ تاعدىرى تۋرالى بىلگىسى كەلەتىندەردىڭ بارىنە قاجەتتى كومەك كورسەتۋگە ءازىرمىز، – دەدى ەلباسى.
وسىعان بايلانىستى، نۇرسۇلتان نازارباەۆ جاپون پارلامەنتى مۇشەلەرىنە لاگەردەن بوساعاننان كەيىن قازاقستاندا قالعان اسكەري تۇتقىن احيكو تەتسۋرونىڭ وقيعاسىن اڭگىمەلەپ بەردى. ءوز وتانىنا كەلىپ كەتكەننەن كەيىن ول ءبىزدىڭ ەلگە قايتا ورالىپ، وتباسىمەن بىرگە وسىندا تۇرىپ جاتىر.
ەلباسى قازىرگى ۋاقىتتا جەتەكشى دەرجاۆالار ەۋرازيا كەڭىستىگىندە بىرقاتار ينتەگراتسيالىق جوبالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقانىن ايتتى.
– بەيبىت، تۇراقتى، گۇلدەنگەن ءارى ەكونوميكالىق تۇرعىدان قۋاتتى ەۋرازيانى قالىپتاستىرۋ ءبارىمىز ءۇشىن ءتيىمدى، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
مەملەكەت باسشىسى قازىر ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىز بۇل يدەيانى ىلگەرىلەتۋ جۇمىسىن جۇرگىزىپ، سونىڭ ىشىندە بىرقاتار ينفراقۇرىلىمدىق جوبانى ىسكە اسىرىپ، ەاەو-نى جانە قىتايدىڭ «ءبىر بەلدەۋ – ءبىر جول» باستاماسىن ۇشتاستىرۋ باعىتىندا جۇمىس ىستەپ، سونداي-اق «ەاەو – ەۋروپالىق وداق» ديالوگىنا باستاماشىلىق ەتىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى.
قازاقستان پرەزيدەنتى تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلى ىشىندە ەلىمىز جوسپارلى اكىمشىلىك جۇيەدەن نارىق جۇيەسىنە كوشىپ، اۋقىمدى قايتا قۇرىلۋ كەزەڭىن باستان وتكەرگەنىن جانە قازىرگى ۋاقىتتا «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىن قابىلداۋ ارقىلى ماڭىزدى ينستيتۋتسيونالدىق رەفورمالارعا كىرىسكەنىن جەتكىزدى.
– جوبانى ىسكە اسىرۋ اياسىندا ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتى مەن ەكونوميكاسى دامىعان ۇيلەسىمدى ساياسي جۇيەسى بار ءححى عاسىرداعى قازاقستاندى قالىپتاستىرۋ كوزدەلگەن. مۇنىڭ ءبارى ەلىمىزگە جاھاندىق جاعىمسىز ترەندتەرگە لايىقتى قارسى تۇرىپ، الەمنىڭ ەڭ دامىعان وتىز ەلىنىڭ قاتارىنا قوسىلۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسى ۇلكەن ماقساتىمىزعا جەتۋ جولىندا جاپونيامەن اراداعى ىنتىماقتاستىققا زور ءۇمىت ارتامىز، – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
ەلباسى قازاقستان جاپونيانىڭ ورتالىق ازياداعى ءىرى ساۋدا-ەكونوميكالىق سەرىكتەسى بولىپ سانالاتىنىن ايتتى.
– ءبىز عىلىمدى قامتيتىن سالالارداعى ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتى ارتتىرۋعا، ءسىزدىڭ ەلدەن وزىق تەحنولوگيالار مەن نوۋ-حاۋ تارتۋعا مۇددەلىمىز. جاپونيا كومپانيالارىن قازاقستانداعى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىنا جانە جەكەشەلەندىرۋ جونىندەگى اۋقىمدى ناۋقانعا اتسالىسۋعا شاقىرامىز. ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك پەن ەلدەرىمىز اراسىنداعى ءوزارا تۇسىنىستىك رۋحى قارىم-قاتىناسىمىزدى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋگە ىقپال ەتەدى دەپ سەنەمىن، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
سوڭىندا مەملەكەت باسشىسى بۇل ساپار ەلدەرىمىز اراسىندا ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناس ورناعانىنا 25 جىل تولۋ قارساڭىندا ءوتىپ وتىرعانىنا نازار اۋداردى.
– ءوزارا ءتيىمدى ءىس-قيمىل مەن جاسامپازدىق سيپاتتاعى سەنىم ازياداعى جاقىنداسۋدىڭ كىلتىنە اينالادى دەپ سەنەمىن. قازاقستان مەن جاپونيا حالقى بىرلەسىپ، ءوڭىرىمىزدى وركەندەتۋ جانە حالىقارالىق ارەنادا بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم يدەياسىن ىلگەرىلەتۋ ىسىندە ماڭىزدى ءرول اتقارا الادى، – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
پىكىر قالدىرۋ