|  |  |  | 

كوز قاراس ساياسات تۇلعالار

ەلباسىن مۇراتىنا جەتكىزە گور، ءتاڭىرىم

  مەنىڭ بىلۋىمشە، ءبىز «ۇلى دالا ەلىمىز» دەپ سانالۋىمىز كەرەك. كەيبىرەۋلەر «اسپان استى ەلىمىز» دەيدى، كەيبىرەۋلەر «كۇنشىعىس ەلىمىز» دەيدى. ءبىز ۇلى دالانىڭ ۇرپاعىمىز. وسى دالادا ءبىزدىڭ اتا-بابامىز دالانى ساقتاپ قالعان. قان توگىپ، تەر توگىپ ساقتاپ قالعان. قازاقستان مەن «ۇلى دالا ەلى» ەكەۋى قاتار جۇرسە، دۇرىس بولادى دەپ ويلايمىن!

                                                             نۇرسۇلتان نازارباەۆ، 

        قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيادا سويلەگەن سوزىنەن.

                                                            ***

ءبىزدىڭ قاسيەتتى جەرىمىزدى ىقىلىم زامانداردان ۇلى دالا دەپ، ال بابالارىمىزدى ۇلى دالانىڭ ۇرپاقتارى دەپ اتاعان. ءبىز – سولاردىڭ جالعاسىمىز، ۇلى دالانىڭ مۇراگەرلەرىمىز. وسىناۋ كەڭ بايتاق ۇلى دالانىڭ كوگىندە حالقىمىزدىڭ باق جۇلدىزى بولىپ جاڭا قازاقستان دۇنيەگە كەلدى. ءبىزدىڭ قازاقستانىمىز – ۇلى ىستەردىڭ ۇيىتقىسى بولعان ۇلى دالا ەلى! بۇل – ءبىزدىڭ تاعدىرىمىز! بۇل – ءبىزدىڭ تاڭداۋىمىز! ماڭگىلىك ەلىمىزدە بەيبىتشىلىك پەن بەرەكە بولسىن! حالقىمىز امان بولسىن! 

                                                         نۇرسۇلتان نازارباەۆ،

        قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان حالىقارالىق  كونفەرەنتسيادا سويلەگەن سوزىنەن.

 

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ۇلى دالامىزدى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ماڭگىلىك مەكەنى ەكەندىگىن ءار سانالى كوكەيگە كەمەڭگەرلىكپەن جەتكىزىپ كەلەدى.

ەلباسى ۇلى دالا جايلى تاعى دا ءبىر كەمەل وي تولعادى!

ەلباسى ۇلى دالانى ۇلىقتاۋ ۇلاعاتىن كورسەتىپ بەردى!

«ءبىز «ۇلى دالا ەلىمىز» دەپ سانالۋىمىز كەرەك»،- دەگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ بۇل پايىمدى دا ساليقالى ويىنان ارقايسىمىزدىڭ كوز الدىمىزدا كوسىلىپ جاتقان جانە دە ارقايسىمىزدىڭ سانامىزدا جاڭعىرىپ جاتار  ۇلى دالانى ماڭگىلىككە ۇلىقتاۋ مەن سول ۇلى دالانى ماڭگىلىك ەلدىڭ ماڭگىلىك مەكەنى بولىپ تۇرۋى ءۇشىن بۇگىنگى جانە كەلەر ۇرپاققا ايتىلعان امانات سىندى بۇل تۇجىرىمدى ءسوزدىڭ تەرەڭ دە تاريحي ماڭىزى بار. جانە دە ەلباسىنىڭ بۇل ويىنان     ۇلى دالانى ماڭگىلىك ەلدىڭ ماڭگىلىك مەكەنى ەتىپ ۇستاپ تۇرۋ ول بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىزدى ۇستاپ تۇرۋ ەكەندىگىن دە ءار سانالى كوكەيدىڭ جىقپاي تانىعانى دا بولدى. ويتكەنى ەلباسى ءوزىنىڭ كوڭىل تولعانىسىنداعى ءبىر ساتىندە:

بابامنىڭ قانى، انامنىڭ جاسى،

سىڭگەن بۇل دالام، قىمباتسىڭ ماعان،

بەرەكە، بىرلىك-قامالدىڭ باسى،

ۇرپاققا ماڭگى ءتىل قاتشى، دالام!،- دەپ    جىر كوڭىلىمەن تولعانعاندىعىن دا ءار قازاق بالاسى جاقسى بىلەمىز. ەندىگى ارادا ۇلى دالامىزدىڭ ۇلىلىعىن  بۇگىنگى جانە كەلەر ۇرپاق تاني بىلسە ەكەن دەگەن نيەتتەگى ءسوز بۇل.  ەلباسىنىڭ «ۇرپاققا ماڭگى ءتىل قاتشى، دالام!»،-دەپ جانە دە تولعانارى ەندىگى ۇرپاقتىڭ كىندىگى دە، نيەتى دە، ەڭبەگى دە، وي-مۇددە ماقساتى دا ۇلى دالامەن ماڭگىلىككە بايلانىسىپ جاتسا ەكەن دەگەن باعزى بابالار اماناتىمەنن ۇندەسىپ تۇرعان ۇلاعات ەسەبىندە قابىلدار ەدىك.

ەلباسى تولعانىسىنان وي تۇيە وتىرىپ، ۇلى دالا دەگەن  قاسيەتتى دە، قاستەرلى ۇعىمعا ۋاقىت پەن كەڭىستىكتىڭ اقىل جەتپەيتىن ولشەمى سىيىپ جاتقانداي كورىنەرى جانە دە بار.  اۋەلى دالا – كەڭىستىكتىڭ  ولشەمى. دالا – ءبىزدىڭ باعزى تاريحىمىزدىڭ باستاۋى، بۇگىنگى جىلنامامىزدىڭ جالعاسى. دالا –  ءبىزدىڭ بابا تاريح، باستاۋ كوزىمىز! دالامىز قانشالىقتى كەڭ بولسا، تاريحىمىز دا سونشالىقتى اۋقىمدى. ۇلى دالانىڭ ول شەتى مەن بۇل شەتى قانشالىقتى  كەڭ بولسا، تاريحىمىز دا سونشالىقتى جىقپىلدى دا كوپ قاتپارلى. ۇلى دالا قانشالىقتى شيىر بولسا، تاريحىمىز دا سونشالىقتى ششىم-شىتىرىق. سونى سۇڭعىلا كوڭىلىمەن تۇيسىنە العان ەلباسى وسى ۇلى دالانىڭ تاريحى جايلى ۇلىتاۋ باۋرايىندا تولعانا ايتقانى دا جادىمىزدا.

ۇلى دالا تاريحىن جيناقتاۋ ءۇشىن ەلباسىمىز قاي قازىناسىنىڭ بولماسىن قاقپاسىن كىم كورىنگەنگە اشا بەرمەيتىن ىرگەدەگى قىتاي باسشىلىعىمەن ءوزى كەلىسىپ، شىعىستاعى پارسى مەن مىسىرعا دەيىن عالىمداردى جۇمساپ، شاشىراپ قالعان قۇندى قۇجاتتاردى جيناتىپ الىپ جاتقاندىعى دا كەمەل ويلى كەمەڭگەردىڭ ەلدىڭ جايىن ويلاعاندىعى دەپ بىلەمىز. سول ويمەن قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن ايتۋلى دا اتالى شاراعا ۇلاستىرا بىلگەن ەلباسى ۇلى دالانىڭ بۇگىنگى ۇلاندارىنىڭ ساناسىن ءبىر سىلكىندىرىپ الماعى جانە دە ۇلى دالانىڭ وتكەنىنە ءبىر ءۇڭىلسىن، ۇلى دالانىڭ ۇنىنە قۇلاق ءتۇرسىن دەگەن پاراسات پايىمى ەدى.

دالا بىزگە كەڭدىكتى، دارقاندىقتى، جومارتتىقتى، قوناقجايلىلىقتى، قايىرىمدىلىقتى ۇيرەتتى. وسىناۋ قاسيەتتەردىڭ ءبارى دە ءار قازاقتىڭ قانىندا بار. ۇلى دالامىز كەڭ بولعاننان كەيىن كوڭىلىمىز دە كەڭ، تارىلايىق دەسەك تە تارىلا الماس ەدىك. ۇلى دالامىز دارقان دا،  جومارت تا  بولعاننان كەيىن ءبىز دە سولمىز! ۇلى دالامىزعا، ونىڭ ءون بويىنا قازاقتىڭ ادال نيەتىنىڭ داستارحانىن جاراتقاننىڭ ءوزى ىرىسىمەن بىرگە جايىپ تاستاعان، قوناقجايلىلىعىمىز دا سول جاراتقاننان! ۇلى دالا بىزگە ءاردايىم قايىرىمدىلىقپەن قاراپ كەلەدى. كەي كەيدە سول دالانىڭ ءسال ەڭكەيىپ-اق الار ولجاسىنان قۇر قالىپ جاتارىمىز دا بار. اسقاق كوڭىلمەن شاۋىپ وتە شىعامىز. سوندا دا سول دالا ءوز بالاسىنا دەگەن ءبىر سىباعاسىن ساقتاپ اق وتىرادى. تارىقتىرمايدى، وزەگىڭدى تالدىرمايدى، ءاماندا سولاي!

ۇلى دالانى يگەرۋ، وعان يەلىك ەتۋ قاي-قاشاندا اتا-بابالارىمىزعا وڭايلىققا تۇسپەپتى. سونداي ساتتە دە اتا بابالارىمىزدىڭ دالالىق دانالىعى، كەڭ دالاداي كوسىلگەن شەشەندىگى مەن كوسەمدىگى قۇتقارىپ قالا العان ەكەن. مىنا قاراڭىز، 1742 جىلى ويراتتىڭ قولىنا تۇسكەن ابىلاي سۇلتاندى قۇتقارىپ الۋ ءۇشىن ەلشىلىككە بارعان قاز داۋىستى قازىبەك بي قالماقتىڭ قونتايشىسىنىڭ قوڭىر ورداسىنىڭ قاق تورىندە وتىرىپ، بىلاي دەمەپ پە ەدى:

ءبىز قازاق دەگەن مال باققان ەلمىز،

ەشكىمگە سوقتىقپاي جاي جاتقان ەلمىز.

ەلىمىزدەن قۇت-بەرەكە قاشپاسىن دەپ،

جەرىمىزدىڭ شەتىن جاۋ باسپاسىن دەپ،

نايزاعا ۇكى تاققان ەلمىز.

ەشبىر دۇشپان باسىنباعان ەلمىز،

باسىنان ءسوز اسىرماعان ەلمىز.

دوسىمىزدى ساقتاي بىلگەن ەلمىز،

ءدام-تۇزىمىزدى اقتاي بىلگەن ەلمىز.

اتادان  ۇل تۋسا، قۇل بولامىن دەپ تۋمايدى،

انادان قىز تۋسا كۇڭ بولامىن دەپ تۋمايدى.

ۇل مەن قىزدى قاماتىپ وتىرا المايتىن ەلمىز.

سەن قالماق بولساڭ، ءبىز قازاق قارپىسقالى كەلگەنبىز

سەن تەمىر بولساڭ، ءبىز – كومىر، ەرىتكەلى كەلگەنبىز.

قازاق، قالماق بالاسى تابىسقالى كەلگەنبىز

تانىمايتىن جات ەلگە تانىسقالى كەلگەنبىز،

تانىسۋعا كونبەسەڭ، شابىسقالى كەلگەنبىز.

سەن قابىلان بولساڭ، مەن – ارىستان، الىسقالى كەلگەنبىز.

جاڭا ۇيرەتكەن جاس تۇلپار جارىسقالى كەلگەنبىز،

تۇتقىر سارى جەلىممىن جابىسقالى كەلگەنبىز.

بەرسەڭ جوندەپ ءبىتىم ايت، نە تۇرىساتىن جەرىڭدى ايت!

ۇلى دالانىڭ جايدارى جايساڭدىعى دا، ۇلى دالانىڭ ايبىندى ايبارى دا بي بابامىزدىڭ مىنەزىمەن  دالا ءۇنى، دالا ايبارى جانە دە دالا رۋحى بولىپ جاۋ الدىندا دا وسىلايشا اسقاقتاعانىن قايتەرسىز؟!

ەل بىرلىگى- ۇلى دالانىڭ ۇلى بابالارىنىڭ اماناتى!«كوپ قورقىتادى، تەرەڭ باتىرادى. تۇلپاردىڭ ءتورت تۇياعىنداي بىرلىگىڭ بۇزىلماي، بەرەكەلى بولعانىڭا ەش نارسە جەتپەيدى.قيلى-قيلى زامان بولار. سىيلاسساڭ جەكجات تا تۋىس. جەكجاتتى سىرتتان ىزدە. تىلەكتەس كوبەيەر، تىنىسىڭ كەڭەيەر. تۋىستىق تۇتاستىعىڭ نىعايىپ، جەكجاتتىعىڭ جالپاق ەلگە جايىلىپ جاتسا، ەلدىگىڭنىڭ ۇستەم بولعانى!»- دەگەن ءوتجان بي  كۇرجىۇلىنىڭ  وسيەتى بۇگىنگى كۇنىمىزگە دە جاراپ تۇرعان ۇلاعات ەمەس پە؟! جانە دە ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ « ەل بىرلىگى-ەڭ اسىل قاسيەت. ءبىزدىڭ بابالارىمىز ءتىرى بولۋى ءۇشىن ءبىر بولعان، ءبىز ءىرى بولۋىمىز ءۇشىن ءبىر بولۋىمىز كەرەك»،-دەگەن پايىمدى پىكىرىنەن دالا دانالىعىنىڭ ساباقتاستىعىن اڭعارار ەدىك. بۇل ۇلى دالا رۋحىنىڭ بۇگىنگى ۇرپاق ساناسىنان كەتپەگەنى دە، وشپەگەنى دە  بولار بالكىم! قلى دالانىڭ بۇگىنگى ساناسىن دا رۋحىن دا جاڭعىرتۋشى ەلباسى ەكەندىگىن ايتقاندى دا ءجون ساناپ وتىرمىز.

ۇلى دالا بىزگە سۇلۋلىقتى سىيلادى، اسەمدىككە، ىزگىلىككە، مەيىرىمگە ۇيرەتتى. ۇلى دالا – وسىناۋ قاس-قاعىم ساتتەي ءومىردىڭ «دۇنيە ويلاپ تۇرسام شولاق ەكەن، ادامدار ءبىر بىرىنە قوناق ەكەن»،- دەگىزىپ مىنا دۇنيەنىڭ جالعاندىعىن ءتۇسىندىردى، اتتىڭ جالى، تۇيەنىڭ قومىندا ءجۇرىپ «دۇنيە كۇندە وتەدى، تۇندە وتەدى، كوڭىلدەن ولەڭ ايتساق كىر كەتەدى»،-دەپ مىنا  دۇنيەنى ءسۇيۋدى پاش ەتتى. شىرقاپ سالار  اسەم ءانىمىز دە ، كۇمبىرلەتە تارتار شالقار كۇيىمىز دە،  «قۇس سالىپ ايدىن كولدى دابىلداتقان» ساياتشىلىق ونەرىمىز دە، سەرىلەۋ دە سالداۋ دەگدار بولمىسىمىز دا وسى دالامەن بىتكەن مىنەز بەن  قاسيەت دەگەنىمىز دە ابزال.

تاۋ –  ءبىزدىڭ اكەمىز، دالا – انامىز ىسپەتتى. ءبىز دالاعا قاراپ سايگۇلىگىمىزدى باپتايتىن حالىقپىز! دالا – مەنىڭ جورگەكتەگى ءۇنىم بولىپ ۋىلدەپ، بەسىك جىرى بولىپ  تەربەتەدى، ءتاي-ءتاي باسقان ءار قادامىمنىڭ كۋاسىندەي كورىنەدى، قۇلىن عۇمىرىمنىڭ ويقاستاي شاپقان الاڭسىز تىرلىگى بولىپ شاتتانادى، اساۋ تايداي الاسۇرعان الاپات بۇلا كۇشىمنىڭ ايعاعىنداي بۇلقىنادى، وشاق جاعىپ، وتاۋ تىككەن ادامي تىرلىگىمنىڭ كوك ءتۇتىنى بولىپ كولبەيدى، دالاعا ءتان دارحان بولمىسىمنىڭ تۋىنداي بولىپ جەلبىرەيدى، تال بەسىكتەن جەر بەسىككە دەيىن كەرۋەن تارتقان عۇمىر كوشىمنىڭ سىبىزعىلى سىرىنداي، قارا دومبىرانىڭ شاناعىنان  توگىلگەن مامىراجاي كۇيدەي الديلەيدى، قارا  قوبىزدىڭ  شەگىنەن  شەر بولىپ توگىلگەن سارىنداي ساي سۇيەگىمدى سىرقىراتادى. دالا – مەنىڭ  مارال وتى كوكتەگەن مامىراجاي تىرشىلىگىمنىڭ، مايدا قوڭىر ساعىنىشىمنىڭ ايعاعى!

ءبىز –  تاۋعا قاراپ قىرانىمىزدى باپتايتىن حالىقپىز! تاۋ-مەنىڭ ءومىر بويى تالپىنىپ كەلە جاتقان بيىكتەگى اسقاق ارمانىم، قول جەتپەي كەتكەن ارداعىم، سارقىراپ اعار عۇمىر وزەنىم، ويعا جاڭبىر جاۋعاندا، شىڭ باسىنا جاۋار اپپاق قارىم مەن  كوگىلدىر مۇنارىم، قۇمارىم مەن تۇمارىم، سالقىن سامالىم مەن ساۋمالىم! ارمان دا ارمان بيىگىم!

ۇلى دالا! جازىلىپ جاتقان جالپاق كەڭىستىك، جاسانىپ، تۇرلەنگەن جازيرا جايلاۋ،  جۋسانى مەن جۋاسى بۇرقىراپ، بوز كودەسى مەن اقسەلەۋىن جامىلعان شاپقات ولكە، جاسىل شالعىنى مەن جالاڭاش كولدەرى كوز تارتاتىن كوكشىل دۇنيە، ەركە وزەندەرى ەسىلە اققان ات شاپتىرىم القاپ، ات شوقىتىپ شىعاتىن ادىر بەلەڭ، قيالاي تارتاتىن قىرات، كەربەزدەن جەلپيتىن كەرىمسال لەپ، سارايىڭدى اشاتىن سامال جەل، كوكجيەكتى كومكەرە شوككەن كوك وڭەز مۇنار، ساعىنىشتىڭ بەلگىسىندەي سارساڭ قىلعان سارى ساعىم، شاڭقاي تۇستە شالقالاپ كەلىپ جاي تاستايتىن شاعىرماق بۇلت، ءبارى-ءبارى سەنىڭ ءون بويىڭدا ءورىلىپ جاتقان جوق پا؟!

ۇلى دالا!  جاسانعان، جايناعان جازيرا دۇنيەنىڭ بار بازارى عانا ەمەسسىڭ، كەڭدىكتىڭ، دارحاندىقتىڭ، شەكسىزدىكتىڭ، باتىلدىقتىڭ، ەركىندىكتىڭ  بابا تەكتى ءرامىزىسىڭ، اسقاق ارماننىڭ، بيىك مۇراتتىڭ،  ماعىنالى ماقساتتىڭ، جۇيرىك كوڭىلدىڭ، ۇشقىر قيالدىڭ، سەلكەۋسىز كەزىمننىڭ، پاتشا پاراساتتىڭ، تۋلاعان جۇرەكتىڭ، تاسىعان قاننىڭ، لىقسىپ شىققان ۇلى شەجىرەنىڭ ماۋەلى باعىسىڭ، تارتىلماعان تامىرىسىڭ!

ۇلى دالا! سەنىڭ قىلتاناقتان قىلتيىپ كورىنەر كوگىلدىر كوكتەمىڭ دە، جادىراعان شۋاقپەن جانى كىرىپ جايقالعان جاسىل بارقىت جايدارى جازىڭ دا،  مۇڭلى ءبىر انىمەن قايتقان قازبەن بىرگە قايتار بازار قىزىعىڭدى باۋىرىڭنان بەرەتىن قوڭىلتاق قوڭىر كۇزىڭ دە،  اق جامىلىپ، اياز بەن ۇسكىرىكتى ۇرلەپ تۇراتىن التايى اق بوراندى قىسىڭ دا  عاجاپ قوي، شىركىن! سونىڭ ءبارى دە دالانىڭ  مەزگىل بوياۋىمەن، ءمىر ورنەگىمەن، تىرشىلىك عادەتىمەن، ءونىپ  ورنەكتەلىپ كەلە جاتقان  ءومىر عوي، ءومىر!

ۇلى دالا! سەنىڭ ءتوسىڭدى مەكەندەگەن قازاق دەگەن قايسار، قايراتتى دا بەيبىتسۇيگىش حالىقتىڭ تابيعاتىنا تارتۋ، تاريحىنا  تارالعى ەتكەن  وشپەس  ەرلىك، وكىنبەس مارتتىك،  كەمەڭگەر وي مەن  كەمەل اقىلدىلىق، حانىنداي قاھارلى، بيىندەي پايىمدى، باتىرىنداي ايبارلى اقسۇيەك بەكزادا بولمىس، ءان بولىپ شالقىپ، كۇي بولىپ توگىلگەن زور ماحاببات، اعىل-تەگىل قوپارلىپ داريا دۇنيەنىڭ ءوزىن شايىپ كەتەتىن ولەڭ-جىر، اڭىز-داستان وسى دالانىڭ ۇستىمەن كوشىپ،  بۇلدىرلى  بۇلىڭعىر ۋاقىتتىڭ بۇلتىمەن بىرگە جوڭكىلىپ، زامانا كوشىنىڭ زار زاپىرانىنداي اقتارىلىپ، سەزىم دۇنيەسىنىڭ سەلى بولىپ  توڭكەرىلىپ، كوز جاسى بولىپ مولتىلدەپ، كوڭىل قاياۋى بولىپ سوگىلىپ،  شاتتىق جىرى بولىپ شالقىپ،  سازى بولىپ باۋراپ، بىزگە جەتكەنى عاجابى مەن يماني شۇكىرشىلىگى بۇگىنگى تاۋەلسىزدىك! قازاقتىڭ تاۋەلسىزدىگى!

تۇتاس ءبىر ەلدىڭ، تۇتاس ءبىر حالىقتىڭ عاسىرلار بويى ارمانداپ كەلگەن  تاۋەلسىزدىگىن ءوزى جاريالاپ، سول تاۋەلسىزدىكتىڭ كوك بايراعىن ءوز قولىمەن تۇڭعىش كوتەرگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ سىندى تاريحي تۇلعانىڭ ەرلىگى مەن ۇلىلىعىن  ايتا كەلىپ، كەزىندە  «تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ تاريحى سول ەلدىڭ ەكى تىزگىن، ءبىر شىلبىرىن ءوز قولىنا ۇستاعان نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تاعدىرى، بۇعان كەرىسىنشە ەلباسىنىڭ تاعدىرى قازاق ەلىنىڭ تاعدىرى مەن تاريحى بولىپ قالىپتاستى. بۇل قوس تاعدىر-تۇتاس ءبىر حالىقتىڭ تاعدىرى!  نازارباەۆ نەنى دە بولسا ەلىمەن بىرگە كوردى، ەلىمەن بىرگە ءتوزدى، ەلىمەن بىرگە جەڭدى! قازاق ەلىن، قازاق دەگەن ۇلتتى الەم ەڭ اۋەلى نازارباەۆ ەسىمىمەن، نازارباەۆ كەلبەتىمەن تانىدى. بۇل – تاريحي اقيقات!»،-دەگەن پىكىرىمىزدى دە جاريالاعان ەدىك.

ەلباسىنىڭ ءوز جۇرەگىندە تەربەپ كەلە جاتقان مىنا  ۇلى دالانىڭ   كوگىلدىر زاڭعار اسپانىندا قىراندار عانا  قالىقتاپ،   كەڭ جازيرا توسىندە  سايگۇلىكتەر مەن كيەلى كيىكتەر عانا جۇيتكىسە ەكەن!  قازاقستان سىندى ۇلى دالا ەلىنىڭ ۇرپاقتارى تاۋەلسىزدىكتىڭ  كوك بايراعىن  بيىككە  كوتەرە وتىرىپ،  ەل ەكونوميكاسىنىڭ جاقسى جەتىستىكتەرىمەن، ىنتىماعى جاراسقان حالقىنىڭ مىزعىماس بىرلىگىمەن تورتكۇل دۇنيەنى سۇيسىندىرە بەرسە ەكەن!

ەلباسىنىڭ ۇلى دالا ەلىن ماڭگىلىك ەل ەتسەم  دەگەن اڭسارلى ارمانى مەن مۇراتىنا جەتكىزە گور ءتاڭىرى!

جابال ەرعاليەۆ، جازۋشى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى

Abai.kz

Related Articles

  • گەرب اۋىستىرۋ ماسەلەسى نەمەسە «تەرىستەۋ سيندرومى» قالاي پايدا بولدى؟!

    ەلىمىزدىڭ گەربىن اۋىستىرۋ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى (و باستا ۇسىنىس سۋرەتشى-ديزاينەر مامانداردان شىققان سياقتى) تۇتاس قوعامدا بولماعانمەن، الەۋمەتتىك جەلىلەردە اجەپتاۋىر قارسىلىق تۋدىردى. بىراق، بايىپتاپ قاراساق، بۇل قارسىلىقتىڭ قازىرگى گەربتىڭ قازاق ءۇشىن ەرەكشە قاستەرلى نەمەسە ەستەتيكالىق تۇرعىدان ءمىنسىز بولۋىنا ەش قاتىسى جوقتىعىن اڭعاراسىز. سوڭعى ۋاقىتتارى، اۋىر ىندەتپەن قاتار كەلگەن قاڭتار تراگەدياسىنان باستاپ، حالىق ايتارلىقتاي كۇيزەلىسكە ۇشىرادى. قازاقستاننىڭ ەركىنەن تىس، سوعىسقا، باسقا دا سەبەپتەرگە بايلانىستى بولىپ جاتقان ەكونوميكالىق قيىندىق سالدارىنان حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى تومەندەدى. وسىنىڭ ءبارى قازىر قوعامدا بايقالىپ قالعان «تەرىستەۋ سيندرومىنا» تۇرتكى بولدى. «تەرىستەۋ سيندرومى» – دۇرىستى دا بۇرىسقا شىعاراتىن، قانداي باستاماعا بولسىن قارسى رەاكتسيا شاقىراتىن قۇبىلىس. الەۋمەتتىك پسيحولوگيانى زەرتتەۋشىلەردىڭ پايىمداۋىنشا، وسى قۇبىلىستى بارىنشا كۇشەيتىپ تۇرعان فاكتور – الەۋمەتتىك جەلىلەر. ياعني، الداعى ۋاقىتتا

  • ۇزدىك ويدىڭ ۇزىندىلەرى

    ۇزدىك ويدىڭ ۇزىندىلەرى ارما الەۋمەت! مەن قازىر تازا اكادەميالىق عىلىمي ورتادا ءجۇرمىن. ءوزىمنىڭ نەشە جىل بويى جيناعان ءبىلىمىمدى، وقىعان وقۋىمدى، شەتەلدىك تاجىريبەمدى، ينتەللەكتۋالدى قارىم-قابىلەتىمدى شىنايى قولداناتىن قارا شاڭىراقتىڭ ىشىندە ءجۇرمىن. الماتىنىڭ بارىنەن بولەك مادەني ورتاسى ەرەكشە ۇنادى. الماتى قالا مەن دالا دەيتىن ەكى ۇعىمنىڭ تۇيىسكەن ادەمى ورتاسى ەكەن. ويلاپ كورسەم مەن باقىتتى پەرەزەنت، باعى جانعان ۇرپاق ەكەنمىن. اكەم تۇرمىس پەن جوقشىلىق، جالعىزدىقتىڭ تاۋقىمەتىن ابدەن تارتىپ ەش وقي المادىم، نەبارى ءۇش اي وقۋ وقىدىم-, دەپ مەنىڭ وقۋىمدى بالا كۇنىمنەن قاداعالادى، شاپانىمدى ساتسام دا وقىتام دەپ بارىن سالدى. ال مەكتەپتە باقىتتى شاكىرت بولدىم. ماعان ءدارىس بەرگەن ۇستازدارىم كىلەڭ دارىندى، قابىلەتتى كىسىلەر بولدى. ۋنيۆەرسيتەتتە جانە شەتەلدە مەن تىپتەن ەرەكشە دارىن يەلەرىنە شاكىرت بولدىم.

  • سامات ءابىش قالاي “سۇتتەن اق، سۋدان تازا” بولىپ شىقتى؟

    ازاتتىق راديوسى ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ ۇقك توراعاسىنىڭ بۇرىنعى ءبىرىنشى ورىنباسارى، ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى سامات ابىشكە شىققان ۇكىم “قازاقستانداعى رەجيم بولاشاقتى ويلامايتىنىن كورسەتتى” دەيدى قازاقستاندىق ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ. ساراپشىنىڭ پايىمداۋىنشا، بيلەۋشى “ەليتا” جەكە ىستەرىمەن جانە تاساداعىكەلىسىمدەرمەن اۋرە بولىپ جاتقاندا ەلدە تاعى ءبىر جاڭا الەۋمەتتىك جارىلىسقا اكەلۋى مۇمكىن فاكتورلار كۇشەيىپ كەلەدى. ساياساتتانۋشىرەسەي ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق مۇددەلەرى مەن گەوساياسي جوسپارلارىن كەڭىنەن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىنا تىكەلەي اسەر ەتۋگە تىرىسىپ جاتۋى مۇمكىن دەپ تە توپشىلايدى. پۋتين “قاۋىپسىزدىك كەپىلى” مە؟ ازاتتىق: سونىمەن ۇزاق دەمالىس الدىندا وسىنداي ۇلكەن جاڭالىق جاريالاندى. مەيرام الدىندا، 19 ناۋرىزدا قازاقستاندىقتار ءماجىلىس دەپۋتاتىنىڭ پوستىنان سامات ابىشكە شىققان ۇكىم جايلى ءبىلدى. مۇنىڭ ءبارىنىڭ بايلانىسى بار ما الدە كەزدەيسوقتىق پا؟ دوسىم ساتپاەۆ: اڭگىمەنى بۇل ءىستىڭ قۇپيا

  • حريستيان ميسسيونەرلەرىنىڭ قۇمداعى ىزدەرى

    ورىنى: قاشقار ق-سى; جىلى: 1933 ج; اتى-ءجونى: قابىل احوند; ءدىنى: حريستيان; تۇسىنىكتەمە: بۇل جىگىتتىڭ كەيىنگى ەسىمى قابىل احوند، حريستيان ءدىنىن قابىلداعان العاشقى ۇيعىر. كەيىن ءدىني سەنىمىنە بايلانىستى ولتىرىلگەن. سۋرەت ەۋروپاداعى ميسسيونەرلىك مۋزەي ارحيۆىندە ساقتاۋلى. اتالعان مۋزەيدە جۇزدەگەن حريستيان ۇيعىر وكىلدەرىنىڭ سۋرەتى ساقتالعان. 1930 جىلدارى حريستيان ۇيعىرلارىنا تۇرعىلىقتى مۇسىلماندار مەن اكىمشىلىك بيلىك تاراپىنان قىسىم كورسەتىلە باستاعان سوڭ ءبىر ءبولىمى ميسسيونەرلەرگە ىلەسىپ ەۋروپا ەلدەرىنە “ھيجراعا” كەتتى. القيسسا حريستيان الەمىنىڭ قاشقارياعا باسا ءمان بەرۋى اسىرەسە ياقۇپ بەك مەملەكەتى كەزەڭىندە جاڭا مۇمكىندىكتەردى قولعا كەلتىردى. 1860-70 جج. قاشقاريانىڭ تسين يمپەرياسىنا بايلانىستى كوڭىل كۇيىن جاقسى پايدالانعان حريستيان الەمى ءۇندىستان مەن تيبەت ارقىلى قاشقارياعا مادەني ىقپالىن جۇرگىزە باستادى. ولاردىڭ ماقساتى بۇل ايماقتى رەسەي يمپەرياسىنان بۇرىن ءوز ىقپالىنا

  • دەموگرافيالىق ساراپتاما

    1-ءشى سۋرەت قازاقتار; دەموگرافيالىق احۋال 1949-2020 جج. ارالىعىن سالىستىرمالى كورسەتكەن. 1949 جىلعا دەيىن، اتاپ ايتقاندا كوممۋنيستىك قىتاي ۇكىمەتى ورناعانعا دەيىن شىنجاڭ ولكەسىنىڭ سولتۇستىك بولىگىندە قازاقتار، وڭتۇستىك بولىگى قاشقاريادا ۇيعىرلار باسىم ساندى ۇستادى. 1951-54 جىلدارى ۇلتتىق مەجەلەۋ كەزىندە ورتالىق ۇكىمەت قۇرعان كوميسسيا ساراپتاماسى بويىنشا ۇلتتىق اۆتونوميالىق تەرريتوريانى انىقتاۋ مىنا ەكى باعىتتا جۇرگىزىلدى. ولار: ءبىرىنشى، ۇلتتىق اۆتونوميانى مەجەلەۋ بويىنشا ونىڭ اتاۋىن تۇراقتاندىرۋ. وسى بويىنشا ءۇش اتاۋ ۇسىنىلدى: *شىعىس تۇركىستان اۆتونوميالىق فەدەراتسيالىق رەسپۋبيليكاسى; *ۇيعىرستان اۆتونوميالىق رەسپۋبيليكاسى; *شىنجاڭ اۆتونوميالى رەسپۋبيليكاسى. ەكىنشى، اۆتونوميانىڭ اكىمشىلىك تۇرپاتىن انىقتاۋ; وسى بويىنشا: *فەدەرەتسيالىق تۇرپات; *اۆتونوميالىق وبلىس جانە وكۋرگ تۇرپات; *ايماق جانە اۋدان دارەجەلى اۆتونوميالىق وكۋرگ تۇرپاتى. مەجەلەۋ كوميسسياسى اتالعان ەكى باعىتتا ساراپتاما ناتيجەسىن قورىتىندىلادى. كوميسسيا قورىتىندىسى بويىنشا شىنجاڭ ولكەسىنىڭ

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: