جاڭالىقتار ساياسات قازاق شەجىرەسى
قازاقستاننىڭ داۋلى جەرلەردى قىتاي مەن رەسەيدەن قالاي العانى بەلگىلى بولدى
“حابار” تەلەارناسىنداعى “تاۋەلسىزدىك تاعىلىمى” باعدارلاماسىندا قازاقستان شەكاراسىنىڭ قالاي بەكىتىلگەنى ايتىلدى، – دەپ حابارلايدى Tengrinews.kz تىلشىسىTengrinews.kz تە.
“مەن الەمدە توعىزىنشى ورىن الاتىن قازاقستان شەكاراسىنىڭ زاڭ جۇزىندە قالاي بەكىتىلگەنى جايلى ايتقىم كەلىپ وتىر. قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىمەن وتە قيىن كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلدى. كەلىسسوزدەر 1992 جىلى باستالىپ، 1994 جىلى شەكارانى جۇرگىزۋ تۋرالى كەلىسىمشارتقا قول قويىلدى، بىراق ەكى جەر تەلىمى داۋلى بولدى – بۇل ەجەلگى جەرلەرىمىز ەدى. ءحىح عاسىردا جاسالعان كەلىسسوزدەر وسى داۋلى ماسەلەلەر جەر تەلىمدەرىنىڭ قىتايدىڭ يەلىگىندە ەكەنىن كورسەتتى. الدىمىزدا قيىن ماسەلە تۇردى – وسى تەرريتورياعا يەلىك ەتۋگە قۇقىق الۋ”، – دەپ ەسكە الدى سەنات سپيكەرى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا، قىتاي دەلەگاتتارى مىڭ، ءتىپتى ون مىڭ جىل بويى كەلىسسوز جۇرگىزۋگە دايىن ەدى، الايدا قازاقستاندىق ساياساتكەرلەر وسى كەزدە نۇرسۇلتان نازارباەۆتان كومەك سۇرادى.
ء“بىزدىڭ پرەزيدەنتتىڭ ايتقان سوزدەرى سەنىمدى بولدى، ول بۇل ماسەلەنى قازىر شەشۋ كەرەك جانە جەردى قازاقستاندا قالدىرۋ كەرەك دەدى، سەبەبى بولاشاقتا بۇل ماسەلە قازاقستان ءۇشىن دە، قىتاي ءۇشىن دە ۇلكەن پروبلەما تۋعىزادى، ءبىز ستراتەگيالىق سەرىكتەس بولا الماي قالامىز دەدى. قحر توراعاسى تسزيان تسزەمين سول كەزدە “مەن اشىعىن ايتايىن، قىتاي حالقى، ونىڭ ىشىندە گونكونگ پەن تايۆان حالقى بۇل ماسەلەنى شەشۋگە قارسى” دەدى. سونىمەن قاتار، اسكەرى دە قارسى بولدى. پرەزيدەنتىمىزدىڭ جىگەرى مەن ستراتەگيالىق كورەگەندىلىگىنىڭ ارقاسىندا، بۇل ماسەلە قازاقستاننىڭ پايداسىنا شەشىلدى”، – دەدى سول كەزدە سىرتقى ىستەر ءمينيسترى قىزمەتىندە بولعان سەنات سپيكەرى.
قىتايمەن كەلىسىمشارتقا 1996 جىلى قول قويىلدى، ال 2002 جىلى دەماركاتسيا تۋرالى كەلىسىمشارت جاسالدى، ياعني شەكارا بەلگىلەرىن قويۋ تۋرالى شەشىم.
“وزبەكستانمەن دە، قىرعىزستانمەن دە وسىنداي ماسەلە بولدى. شەكارادا حالىقتىڭ ءبىر-بىرىنە تىعىز ورنالاسقانى سونشالىقتى، شەكارا ءۇيدىڭ ورتاسىنان ءوتتى، ماسەلەن جاتىن بولمەسى بىزدە بولسا، اسحاناسى ارعى مەملەكەتتە كەتتى. كەلىسۋ كەرەك بولدى. كەلىسسوزدەردىڭ سوڭعى كەزەڭىندە مەنى اۋىر ارتيللەريا رەتىندە وسى ماسەلەگە ارالاستىردى، ءبىز وسى ماسەلەنى شەشتىك، وسى مەملەكەتتەردىڭ باسشىلارى بىزگە جوعارى باعا بەردى”، – دەپ ەسكە الدى مەملەكەت باسشىسى.
توقاەۆتىڭ ايتۋىنشا، رەسەيمەن دە وسىنداي كەلىسسوزدەر وڭاي بولعان جوق، ويتكەنى تاريحتاعى بەلگىلى سەبەپتەر بولعان، انىعىندا رەسەيمەن ەشقانداي دا تاريحي كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلمەگەن.
ء“بىز اكىمشىلىك شەكارا بويىمەن جۇردىك، كەلىسسوزدەر قيىن بولدى، سوندا ءبىزدىڭ پرەزيدەنت تاعى دا سەنىمدى دالەلدەر كەلتىرىپ، قۇجاتقا قول قويىلدى، بۇعان رەسەي پرەزيدەنتى “بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ ىشىندەگى شەكارا بويىنشا كوزقاراسىمدى جاقسى بىلەسىز، بىراق سىزگە دەگەن زور قۇرمەتىممەن بۇل كەلىسىمشارتقا قول قويامىن دا، پارلامەنتتەن راتيفيكاتسيالاۋدى سۇرايمىن” دەدى”، – دەپ ەسكە الدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
2006 جىلى ەكى ەلدىڭ پارلامەنتى قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى شەكارانى جۇرگىزۋ بويىنشا كەلىسىمشارتتى راتيفيكاتسيالادى.
پىكىر قالدىرۋ