Алаш орда | Kerey.kz/Керей.кз

ساياسات

“العاشقى جانە سوڭعى دەموكراتيالىق سايلاۋ”

kerey.kz
| Apr 17, 2019 | 4,042 views

اسىلحان ماماشۇلى الاش وردا ۇلتتىق-تەرريتوريالىق اۆتونومياسى ۇكىمەتىنىڭ مۇشەلەرى الاش قالاسىنا (زارەچنايا سلوبودكا، سەمەي) كوشىپ كەلىپ قونىستانعان 1918 جىلى. قازاقستان بيلىگى بيىل ماۋسىمدا تاعى ءبىر كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىن وتكىزگەلى جاتىر. پوستسوۆەتتىك ەلدەگى بۇعان دەيىنگى سايلاۋلاردىڭ ەشبىرىن حالىقارالىق ۇيىمدار «ەركىن» دەپ تانىعان ەمەس. وسى تۇستا ازاتتىق سوۆەتتىك كەزەڭگە دەيىنگى قازاقستاندا وتكەن العاشقى جانە سوڭعى اشىق سايلاۋدىڭ تاريحىنا ءۇڭىلىپ كوردى. 1917 جىلى جەلتوقسان ايىندا «قازاق-قىرعىز بيلىگىن قولىنا العانىن» مالىمدەگەن الاش وردا ۇكىمەتى – ۇلت كەڭەسىنىڭ توراعاسىن سايلادى. كوپشىلىك داۋىس العان ءاليحان بوكەيحان ۇكىمەت پەن كەڭەس توراعاسى بولىپ سايلاندى. ازاتتىق تىلشىسىمەن سويلەسكەن زەرتتەۋشىلەردىڭ ايتۋىنشا بۇل سايلاۋ «بۇرىنعى حاندىق داستۇرگە سۇيەنبەگەن، پاتشالىق رەسەيدىڭ ەسكى زاڭدارىنان قۇتىلعان، قازاق حالقىنا سايلاۋ قۇقىعىن بەرىپ، دەموكراتيالىق داستۇرمەن وتكىزگەن
1728
رۋحانيات

«الاش وردا» مەن حاليفا التايعا 100 جىل

kerey.kz
| Jul 10, 2017 | 7,296 views

ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك الىپ، وركەندەپ دامۋمەن بىرگە تامىرلى تاريحىمىز قايتا جاڭعىرىپ، ەگەمەندىگىمىزدىڭ ەڭسەسى بيىك، ىرگەسى بەكەم. ۇلى دالا كوش باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ 2017 جىلعى حالىققا جولداۋى مەن 12 ءساۋىر كۇنگى «بولاشاققا باعىدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» تاقىرىبىنداعى ماقالاسىنا سايكەس، ەل تاريحىندا اتتارى التىن ارىپپەن جازىلعان، كەيىنگى ۇرپاققا وشپەس ونەگە بولعان الاش ارىستارىن ەسكە الىۋ، ولاردىڭ ۇلى ەڭبەكتەرىن ۇرپاق ساناسىنا ءسىڭىرۋ نىقتاپ قولعا الىندى. وسىعان وراي، عۇلاما-عالىم، جازۋشى، ءدىن تانۋشى، اقىن حاليفا التاي عاقىپۇلىنىڭ تۋىلعاننا عاسىر تولۋىنا بايلانىستى ونىڭ ەڭبەكتەرى مەن ءومىر كەشىرمەلەرىن، وتانشىلدىق رۋحىن ءناسيحاتتاۋ جانە رۋحىنا ارناپ اس بەرىپ، قۇران باعىشتاۋ ماقساتىندا 2017 جىلى 29 ماۋسىم كۇنى «حاليفا التاي» حالقارالىق قايىرىمدىلىق قورى، حاليفاۇلى ابدىرايىم التاي، قاينولا زەينوللاۇلى، بارلىباي باۋرجان ءابدىماناتۇلى، داۋلەتجان شايمۇرانۇلى،
1275
تاريح

اعايىندى ادىلوۆتەر تاعدىرى

kerey.kz
| Feb 2, 2017 | 4,587 views

ءارىپتىڭ كولەمى: قالىپتى حح عاسىرداعى قازاق ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسى العان بيىك شىڭ – «الاش-وردا» حالىق كەڭەسىنىڭ قۇرىلۋى بولاتىن. وسى وقيعاعا بيىل 100 جىل تولعالى تۇر. بولشەۆيزمنىڭ بۇل ۇلتتىق اۆتونوميا عۇمىرىن ەكى-اق جىلدا ۇزگەنى، ال قوزعالىسقا قاتىسى بارلاردى 20-شى جىلداردىڭ سوڭىنا قاراي ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە تۇسىرگەنى، 1930 جىلى «الاشورداشىلاردىڭ»، ياعني «ۇلتشىلداردىڭ» العاشقى لەگىنىڭ تورتەۋىن اتىپ، باسقاسىن ءتۇرلى مەرزىمگە سوتتاپ جىبەرگەنى بەلگىلى. ماسكەۋدەگى بىرىككەن مەملەكەتتىك ساياسي باس باسقارما (وگپۋ) بۇگىندە «الاش ءىسى» دەپ اتالاتىن № 78754 ءىس بويىنشا شىعارعان ايىپتاۋ قورىتىندىسىمەن 44 ادام جاۋاپقا تارتىلدى. ولاردىڭ مىنانداي «كونتررەۆوليۋتسيالىق قىزمەتتەرى» دالەلدەندى دەپ تۇجىرىمدالدى: بىرىنشىدەن، 1921–1922 جج. استىرتىن ۇيىم قۇرعان، كەيىننەن، سول ۇيىمعا جاتاتىندىق بەلگىلەرى بويىنشا ولار ءوزارا قارىم-قاتىناستا بولىپ، انتيسوۆەتتىك قىزمەتتەر جۇرگىزگەن; ەكىنشىدەن، شەكارا سىرتىندا جۇرگەن
1364
كوز قاراس

سول كەزدە سوۆەت وداعى بىزگە گەنوتسيد جاساماعاندا، قازىر حالقىمىزدىڭ سانى 40-50 ملن بولاتىن ەدى.

kerey.kz
| May 31, 2015 | 3,732 views

20 عاسىردىڭ باسىندا ءاليحان بوكەيحانوۆ: ء“الحامدۋليللاح، حالقىمىزدىڭ سانى 6 ملن-عا جەتتى” – دەپتى عوي… سول كەزدە سوۆەت وداعى بىزگە گەنوتسيد جاساماعاندا، قازىر حالقىمىزدىڭ سانى 40-50 ملن بولاتىن ەدى. 20 عاسىردىڭ باسىندا حالقىمىزدىڭ سانى مىسىر حالقىمەن تەن بولعان، قازىر ءبىز 10-12 ملن، مىسىردا 80 ملن. حالىق بار. سوۆەت وداعىنىڭ بىزدەن اسا كەرەمەت جاۋ جانە ينتەللەكتۋالدى باسەكەلەس كورۋى مىنا فاكتتەرمەن ايعاقتالادى. مىسالعا تەك قانا 1937 جىلى «حالىق جاۋى» رەتىندە تاجىكتەردەن 1 كىسى اتىلسا، وزبەكتەردەن 7 كىسى، قىرعىزداردىڭ وزىنەن 40 ادام اتىلسا، قازاقتاردان بىردەن 25 مىڭ ادام «حالىق جاۋى» رەتىندە قۇرباندىققا شالىنعان (مەكەمتاس مىرزاحمەتۇلى). سەبەبى قازاق قوعامى ينتەللەكتۋالدى پوتەنتسيالى بار ادامدارعا تولى بولعان. ءبىر عانا تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ ءوزى ستالينگە باسەكەلەس بولا العان. قازاق
841
قازاق حاندىعىنا 550 جىل

مۇحتار ماعاۋين. شىڭعىسحان

kerey.kz
| May 3, 2015 | 40,846 views

ايقىنداما ءسوزىمىز ءدۇيىم الاش جۇرتىنا تاعزىم! ءحىىى عاسىردىڭ العاشقى شيرەگىندە بۇكىل ەۋرازيا كەڭىستىگىن ءوز عۇزىرىمەن قايتا قۇرعان، ال تياناقتاپ، باعدارلاپ كەتكەن بار ءىسى بۇدان سوڭعى زاماندا ماعلۇم الەمدى مۇلدە باسقاشا قالىپتاۋعا نەگىز بولعان شىڭعىس حان – ادامزات تاريحىنداعى ەڭ ۇلى تۇلعالاردىڭ بىرەگەيى ەكەنى كۇمانسىز. كەڭىنەن قامتىپ، تەرەڭىنە بويلاي الماساق تا، ءسوز ۇققان، حات تانىعان كەزىمىزدەن كوكىرەككە ورناعان وزگەشە بەينە، الىپ ەر ەكەن. شىڭعىستاۋ – شىڭعىس حاننىڭ اتىمەن اتالاتىن، ۇلى اباي ورىندە تۋىپ، بار عۇمىرىن وتكەرگەن، مىنا مەن تۇستىك قۇلاماسىندا دۇنيەگە كەلىپ، جارىق ساۋلە، ايقىن سامالاعا تالاپ قىلعان كيەلى شىڭعىستاۋ – ەجەلگى تاريحپەن بىرگە جاساسىپ كەلە جاتسا، ۇلى قاعان نەگە قازاقتان الىس بولۋى كەرەك؟ ەرجەتتىك. تانىم ايماعى قالىپقا ءتۇستى. جازا باستادىق.
19688