|  | 

ادەبي الەم

ءتور التاي قارىمدى قالامگەرىمەن قوشتاستى

Dydahimet Ashimhan بۇكىل سانالى عۇمىرىن شىعارماشىلىققا ارناعان قارىمدى قالامگەر ديداحمەت ءاشىمحانۇلىنىڭ ءومىرى 65 جاسىندا ءۇزىلىپ، ءمايىتى الماتىدان تۋعان توپىراعى ءتور التايعا اكەلىنىپ، جەر بەسىككە بەرىلدى.

الماتى مەن استانادان، تاعى باسقا وڭىرلەردەن كەلگەن مارقۇمنىڭ جاقىن دوستارى، قالامداستارى، ەت جاقىن تۋىستارى، اۋدان جۇرتشىلىعى قاتىسقان قارالى جيىندى جۇرگىزگەن جازۋشى الىبەك قاڭتارباەۆتىڭ سوزىمەن ايتقاندا، قازاقتىڭ ءسوز ونەرى الامانىنا كىلەڭ ءبىر سۇلەيلەرىن قوسقان كاتونقاراعاي حالقى تاعى ءبىر اسىل ۇلىنان، جىرشىسىنان ايىرىلدى. ورالحان بوكەيدى ەلۋىنە جەتكىزبەي اياقتان شالعان سۇم اجال ءبىراز ەنتىگىن باسقانداي بولىپ ەدى، ەندى كەلىپ التايدىڭ الىپ بايتەرەكتەرىن سۇلاتا باستادى. قاليحان ىسقاقتاي ونەر ساڭلاعىنىڭ ومىردەن وزعانى كەشە عانا ەدى، مىنە، بۇگىن ديداحمەت سىندى اردا ۇلىمىزدى، ارىسىمىزدى ارامىزدان الىپ كەتتى. ءتور التاي الاتاۋعا قال­اعاڭدى دا، ورالحاندى دا، ديداحمەتتى دە كەۋدەلەرى ارمانعا، جۇرەكتەرى جالىنعا تولى كۇيلەرىندە اتتاندىرعان ەدى، ەندى، مىنە، ەلگە قۇرىش تابىتپەن ورالتىپ جاتىر. بۇدان اسقان قاسىرەت بار ما؟..

از جازسا دا، ساز جازاتىن، قالامداستارىنىڭ اراسىندا جيىرماسىنشى عاسىردىڭ بەيىمبەت ءمايلينى دەپ مويىندالعان، ادامدىقتان اسپاعان، ارامدىققا باسپاعان ديداحمەت ءاشىمحانۇلىن سوڭعى ساپارعا شىعارىپ سالۋعا ارنالعان جيىندا ءسوز العان وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى نۇرىمبەت ساقتاعانوۆ شىعىستىڭ شامشىراعى بولعان قالامگەردىڭ قازاسى بۇكىل ەلىمىزدىڭ، التى الاشتىڭ قايعىسى ەكەندىگىن بىلدىرە كەلە، مارقۇمنىڭ وتباسىنا، تۋعان­تۋىسقاندارىنا، بۇكىل اۋدان جۇرتىنا كوڭىل ايتىپ، ايماق باسشىسى دانيال احمەتوۆ پەن پرەمەر­مينيستردىڭ ورىنباسارى بەردىبەك ساپارباەۆتىڭ قايعىعا ورتاقتاسقان سالەمدەرىن جەتكىزدى. ديداحمەت ءاشىمحانۇلىنىڭ دوسى، «جۇلدىز» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى ۇلىقبەك ەسداۋلەت ەكەۋىنىڭ بىرگە باستالعان ستۋدەنتتىك كەزدەرى، ديداحمەتتىڭ دارىندىلىعى، شىعارماشىلىققا، دوستىققا دەگەن ادالدىعى مەن تازالىعى، جازۋشىلار اراسىنداعى بەدەلى جونىندە ايتىپ، قالامگەر قازاسىنا وراي جازعان جىرىن وقىدى.

جازۋشى جەرلەسىمىز، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى الىبەك اسقاروۆتىڭ ءسوزى دە قالىڭ جۇرتشىلىقتى تولقىتىپ، كوزگە جاس الدىردى. سىڭارىنان ايىرىلعان اققۋدىڭ كۇيىن كەشىپ تۇرىپ، ول تالانتتى جازۋشى­پۋبليتسيست ديداحمەت دوسىنىڭ ەكىنشى ءومىرىنىڭ وسى ساعاتتان باستالعانىن، ونىڭ وقىرمانى، حالقى باردا ولمەيتىنىن ايتىپ، جەرلەستەرىن رۋحتاندىرىپ، قىتايداعى قانداستارىمىز بەن تۇركياداعى دوستارىنان، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى نۇرلان نىعماتۋللين مەن «نۇر وتان» پارتياسى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باۋىرجان بايبەكتەن كەلگەن كوڭىل ايتۋلاردى جەتكىزدى، كورنەكتى مەملەكەت قايراتكەرى مۇحتار قۇل­مۇحاممەدتىڭ جەدەلحاتىن وقىپ بەردى. كاتونقاراعاي اۋدانىنىڭ اكىمى قاليحان بايعونىسوۆ ديداحمەت ءاشىمحانۇلىنىڭ كەرەمەت جازۋشىلىعىن، ونىڭ ازاماتتىعىن، اۋداننىڭ ماقتانىشى ەكەندىگىن تىلگە تيەك ەتىپ، مارقۇمنىڭ وتباسىنىڭ، تۋعان­تۋىسقاندارىنىڭ قايعىسىمەن ءبولىستى، ونىڭ جارقىن بەينەسى حالقىمىزدىڭ جۇرەگىندە ماڭگى ساقتالادى دەپ ءسوزىن قورىتىندىلادى. كورنەكتى جازۋشى ديداحمەت ءاشىمحانۇلىن جەرلەگەن سوڭ، قۇران­قاتىم باعىشتالدى.

جانىبەك قىزىر كاتونقاراعاي اۋدانى.

ۇلىقبەك ەسداۋلەت،

مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى

قاراعاي

(ديداحمەت ءاشىمحانۇلىنا)

التاي تاۋى اڭىراسا اسپان جۇتىپ داۋىسىن،

كۇڭگىر­كۇڭگىر تاس قۇلاسا كۇڭىرەنتىپ تاۋ ءىشىن.

تال بەسىك پەن جەر بەسىكتىڭ اراسىندا سامعاعان

تاۋ قوينىنا تابىستادىق التى الاشتىڭ ارىسىن.

جىرشىسىنان ايىرىلعان اق قابانىڭ تولقىنى،

جارتاستى ۇرىپ بىت­شىت بولدى كوبىك شاشىپ سول كۇنى.

قايعىدان قارس ايرىلماعان قايران جۇرەك­جۇرەك پە،

ماڭگىلىككە مەكەن بولسا تۋعان تاۋدىڭ قولتىعى.

نە بار ەكەن ءبىزدىڭ ولمەس ساعىنىشتى باسارداي؟

تاريح؟ ۋاقىت؟

قويسا نەتتى شاش ال دەسە – باس الماي؟

قازاعىمنىڭ اۋىر جۇگىن ارقالاعان تولاعاي،

قاپيادا ءسۇرىندىڭ بە، سوڭعى بەلدەن اسا الماي؟

جەر اڭساعان سارى اتانداي الدى­ارتىڭا قاراماي،

اسۋ اسىپ كەتە باردىڭ ءوز ولكەڭدى ارالاي.

تۋعان جەرگە تۇلعا بولىپ، ەڭسە بولىپ تۇرارسىڭ،

التايىڭنىڭ ورمانىنا قايتا ورالعان قاراعاي…

25 مامىر، 2015 جىل

الماتى – كاتونقاراعاي.

ديدار گازەتى

 

Related Articles

  • تۇرسىن جۇمانباي ء«ۇيسىنباي كىتابى»

    تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»

    بۇل داعاندەل، باقاناس ولكەسىنەن شىققان بي ءۇيسىنباي جانۇزاقۇلى حاقىندا قۇراستىرىلىپ جازىلعان كىتاپ. تىڭ تولىقتىرىلعان ەڭبەكتە بولىس الدەكە كۇسەنۇلى، داعاندەلى بولىسىنىڭ باسشىلارى مەن بيلەرىمەن قاتار ءابدىراحمان ءالىمحانۇلى ءجۇنىسوۆ سىندى ايتۋلى تۇلعالار جايلى اڭگىمە قوزعالعان. ولاردىڭ ەل الدىنداعى ەڭبەكتەرى، بيلىك، كەسىم – شەشىمدەرى، حالىق اۋزىندا قالعان قاناتتى سوزدەرى مەن ءومىر جولدارى، اتا – تەك شەجىرەسى قامتىلعان. سونىمەن قاتار مۇراعات دەرەكتەرىندەگى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. كىتاپقا ەسىمى ەنگەن ەرلەردىڭ زامانى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى تۋرالى جازىلعان كەي ماقالالار، جىر –داستاندار، ۇزىندىلەر ەنگەن. كىتاپ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»، - جەبە باسپاسى، شىمكەنت قالاسى.134 بەت تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز. ءۇيسىنباي كىتاپ kerey.kz

  • «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ مادەنيەت كوميتەتىنە قاراستى ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ تاپسىرىسىمەن «JBF company» كومپانياسى سەمەي قالاسىندا، شىڭعىستاۋ وڭىرىندە، الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا  «العاشقى كىتاپ» اتتى دەرەكتى بەينەفيلم تۇسىرۋدە. دەرەكتى فيلم ابايدىڭ 1909 جىلى سانكت پەتەربۋرگتەگى يليا بوراگانسكي باسپاسىندا باسىلعان العاشقى شىعارمالار جيناعىنىڭ جارىق كورۋىنە ارنالادى. ۇلى اباي مۇراسىنىڭ قاعاز بەتىنە تاڭبالانۋ تاريحىن باياندايدى. قازىرگى ادامدار بۇرىنعى ۋاقىتتىڭ، اباي زامانىنىڭ ناقتى، دەرەكتى بەينەسىن، سول كەزدەگى ادامداردىڭ الپەتىن، كيىم ۇلگىسىن كوز الدارىنا ەلەستەتۋى قيىن. كوپشىلىكتىڭ ول ۋاقىت تۋرالى تۇسىنىگى تەاتر مەن كينوفيلمدەردەگى بۋتافورلىق كيىمدەر مەن زاتتار ارقىلى قالىپتاسقان. الايدا اباي ۋاقىتىنداعى قازاق تىرشىلىگى، قازاقتاردىڭ بەت-الپەتى، كيىم كيىسى، ءۇي – جايى، بۇيىمدارى تاڭبالانعان مىڭداعان فوتوسۋرەتتەر ساقتالعان. بۇلار رەسەي، تۇركيا، ۇلىبريتانيا

  • شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    ەل اۋزىندا قازاق وقىمىستىلارى ايتتى دەگەن سوزدەر از ەمەس. بەلگىلى عالىم، ەتنوگراف ا. سەيدىمبەك قۇراستىرعان تاريحي تۇلعا، اسقان وقىمىستى شوقان بابامىزدىڭ تاپقىر سوزدەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز. * * * ومبىعا وقۋعا جۇرەر الدىندا بالا شوقان اكەسىنىڭ ەل ءىشى ماسەلەسىن شەشۋدەگى كەيبىر وكتەم، وجار قىلىقتارىنا كوڭىلى تولماي، «وقۋعا بارمايمىن» دەپ قيعىلىق سالسا كەرەك. تىپتەن كونبەي بارا جاتقان بالاسىن قاتال شىڭعىس جاردەمشى جىگىتتەرىنە بايلاتىپ الماققا ىڭعايلانىپ: «شىقپاسا كوتەرىپ اكەلىڭدەر، ارباعا تاڭىپ الامىز!» − دەيدى. سوندا دارمەنى تاۋسىلعان شوقان اكەسىنە: «بايلاتپا! ابىلاي تۇقىمىنان بايلانعاندار مەن ايدالعاندار جەتەرلىك بولعان!» − دەپ ءتىل قاتادى. بالا دا بولسا اقيقات ءسوزدى ايتىپ تۇرعان بالاسىنان توسىلعان اكە دەرەۋ شوقاندى بوساتتىرىپ جىبەرەدى. * * * پەتەربۋرگتە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءبىر

  • كىتاپقۇمار جاسقا تەگىن وقۋ باقىتى بۇيىردى

    كىتاپقۇمار جاسقا تەگىن وقۋ باقىتى بۇيىردى

    ادامزات كىتاپقا عۇمىر بويى قارىزدار. كىتاپسىز كەلەشەكتىڭ التىن كىلتىن ەشكىم قولىنا مىقتاپ ۇستاي الماعان. ماردان راحماتۋللا – كىتاپقۇمار ون جەتى جاسار جىگىتتىڭ بويىندا ءوز قاتارلاستارىنىڭ بويىنان تابىلا بەرمەيتىن ۇلى قاسيەت بار. ول – كىتاپقا دەگەن ماحاببات. بۇل ماحابباتتىڭ ءسات ساناپ ارتۋىنىڭ دا سىرى بار. ماردان – اسىلى وسمان، دارحان قىدىرالى سىندى بۇگىنگى قازاق رۋحانياتىنىڭ تىرەگى سانالاتىن ازاماتتار تۋعان توپىراقت تۋىپ-وسكەن. توپىراقتىڭ كيەسىن ءدال وسى كەزدە ەرىكسىز مويىنداي تۇسەسىڭ. قوعامداعى «جاستار كىتاپ وقىمايدى» دەگەن قاساڭ پىكىردى جوققا شىعارۋعا تىرىسقان جاستاردىڭ دا سانى باسىم. كۇن ساناپ ولاردىڭ سانى ارتىپ، كىتاپتىڭ قۇدىرەتىن جەر-جەردە دالەلدەپ باعۋدا. كىتاپقا جانى قۇمار جان ءبىر كۇنىن كىتاپسىز ەلەستەتە المايدى. عۇمىرى كىتاپپەن ەتەنە بايلانعان، وقۋ عۇمىرىنىڭ مانىنە اينالعان جاستاردى

  • «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي)

    «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي)

    قازاق حالقىنىڭ داڭقتى پەرزەنتى، ۇلى جازۋشى مۇقتار ماعاۋين 85 جاسقا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن وزدى. «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي) شۇبارتاۋدا دۇنيەگە كەلدى. جونداعى جوبالاي كەرەيدىڭ ەڭ ۇلكەن ارۋاعى جوبالاي ءبيدىڭ ۇرپاعى ەدى. بايقوتان بي، تومان بي، بەگەش شەشەن، ءۋايىس، تولەۋ اقىن… اتاعى اتالارىنان اسىپ كەتتى… تىرىسىندە ولاي دەگەن جوق… بۇل ءسوزدى دۇنيەدەن وتكەن سوڭ ءبىز ايتىپ وتىرمىز… ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزدەرى شەتتە ءوتتى. «ۇكىمەتكە، باسقالارعا دا وكپەم جوق، وكپەلەيتىن ولاردىڭ جاعدايى جوق!» (م.ماعاۋين) دەگەن ەدى ءوزى بەرتىندە. استارى اۋىر، ەڭسەڭدى ەزەردەي سالماقتى ءسوز… دانىشپان ادام نەگە ەلدەن جىراق كەتتى. بۇل «وڭاشا جاتقاندى ۇناتامىن، ەلىمدى ەل قىلماسىن ەرتە سەزىپ… ەلدەن كەتتىم جىراق…» (شاكارىم) دەيتىن كەتىس سياقتى. سوندا دا «كوك

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: