الماتىداعى كەيبىر كوشە اتتارىن وزگەرتۋ كەلەسى جىلى قايتا قولعا الىنادى. ويتكەنى بيىل توراپ اتتارىن تۇزەۋگە تىيىم سالىنعان. ال ونوماستيكا ماماندارى ەسكىرگەن ەسىمدەر مەن اتى قايتالاناتىن داڭعىلداردىڭ ءتىزىمىن جاساقتاپ قويىپتى.

سوعان سايكەس، الماتىداعى 90 كوشەنىڭ اتى مۇلدەم جوق بولسا، 50 داڭعىلدىڭ ەسىمى ەسكىرىپتى. ال 165 كوشەنىڭ اتى قايتالانادى. موراتوري اياقتالىسىمەن، ءتىل ماماندارى الدىمەن ناۋرىزباي اۋدانىنداعى اتاۋسىز كوشەلەرگە ات بەرۋگە بىلەك سىبانا كىرىسپەك.

«ەڭ ءبىرىنشى جۇمىس — الماتى قالاسىندا اتاۋى جوق كوشەلەرگە اتاۋ بەرەمىز. ودان كەيىن قايتالانتىن كوشەلەردى قاراستىرامىز. ودان سوڭ تاريحي-ەسكىرگەن «ۆيشنەۆايا»، «گرۋشەۆايا»، «كيرپيچنايا»، «زاۆودسكايا» جانە تاعى دا باسقا وسى سياقتى كوشەلەردىڭ اتىن وزگەرتۋگە كوشەمىز»،- دەدى الماتى قالالىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ ءبولىم باسشىسى وتەپبەرگەن قالىباي.
ءتىل ماماندارىنىڭ سوزىنشە، الماتىدا ناقتى اتاۋى بار 1 مىڭ 848 كوشە تىركەلگەن. سونداي-اق كەنجە اۋدان ناۋرىزبايدا 450 شاعىن كوشە بار بولسا، سونىڭ 80 پايىزىنىڭ اتى قايتالانىپ كەتەدى. ماسەلەن، قۇجات بويىنشا اباي اتىندا 1 داڭعىل جانە كىشىگىرىم 4 كوشە بار. ەندى ونىڭ سانى بىردەن 32-گە جەتىپتى. وسى سەكىلدى اۋەزوۆ، جامبىل سىندى تۇلعالاردىڭ اتى قالانىڭ بارلىق بۇرىشىندا كەزدەسەدى ەكەن.

«ابايىمىز تاعى كوبەيەدى. سەبەبى ءاربىر ەلدى مەكەندە ءبىر-ءبىر اباي بار. سوندا 27 ەلدى مەكەندە 27 اباي مەن 5 ابايدى قوسىڭىز، سوندا 32 اباي بولادى»،- دەدى وتەپبەرگەن قالىباي.

ال احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ فيلولوگتارى بولسا، كوشە اتتارىنداعى قايتالانعان ەسىممەن قاتار، سوزدەردە كەتكەن قاتەنى كورىپ شوشىپ وتىر. سەبەبى ءتىل ماماندارى اپتاسىنا قالانى 2 رەت ارالاپ، 15-20-عا جۋىق كوشە اتتارىنداعى قاتەنى كورىپ، تۇزەتكىزىپ جاتسا دا، ساۋاتسىز ماڭدايشالار ازايار ەمەس. سول سەبەپتى وسىعان جاۋاپتى جەكە مەنشىك ساۋلەت مەكەمەلەرىن جازالاۋ كەرەك دەيدى.

«كورنەكتى قۇرالدى دايىندايتىن مەكەمەنىڭ كىناسى دەپ ويلايمىن. قالاي بار سولاي جازادى نەمەسە دۇرىس تۇسىنبەيدى. دۇيسەنوۆ دەگەن كوشەنىڭ اتىن جازعاندا «ي» -ءدىڭ ورنىنا «ءى» قويۋى ميعا قونبايدى»،- دەدى فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى قىزدارحان رىسبەرگەن.
ونوماستيكا قىزمەتكەرلەرى تۇرعىنداردى ساۋاتسىز جازۋلارعا بەي-جاي قاراماۋعا شاقىرۋدا. قاتەگە تولى كوشە اتى نەمەسە جارنامانى كورسەڭىز سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، ءتىل باسقارماسىنىڭ سايتىنا جىبەرۋىڭىزگە بولادى.

ماماندار قازاق ءتىلىن قۇرمەتتەمەگەن مەكەمەنى 1 اي ىشىندە تاۋىپ، قاتەسىن تۇزەتەمىز دەپ وتىر. سونداي-اق قالاداعى ساۋاتسىز ماڭدايشالار مەن اتى كوش جوق كوشەلەردىڭ ماسەلەسى 1-2 جىلدا تولىقتاي شەشىلمەك.

الماتىدا حان ەسىمىمەن اتالاتىن ءبىر عانا كوشە بار ەكەن. ول — ابىلاي حان كوشەسى. بيىل قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا وراي ءتىل باسقارماسى وسى ولقىلىقتى جويۋ ءۇشىن الىپ شاھارداعى ونشاقتى ۇلكەن كوشەگە قازاقتىڭ حانى مەن سۇلتاندارىنىڭ اتىن بەرۋدى ءجون ساناپتى.

سوندىقتان دا كەلەسى جىلى قالادا تاۋكە، ەسىم حان، كەرەي مەن جانىبەك سىندى تاريحي تۇلعالاردىڭ اتتارى پايدا بولادى.

baq.kz