Тарих Қазақ хандығына 550 жыл Қазақ шежіресі
Қазақ ру-тайпаларының отбасы саны тралы тізім дәптері
kerey.kz
(Цяньлуна жылнамысының 23-жылы 1-ай) 1758-жылы ақпан 21-құжат
1758 жылғы ақпан айында хатталып, тіркелген «Қазақ тайпаларының саны туралы»
тізбеде: «Орта жүзде: тарақты, арғын, найман, керей, уақ, төлеңгіт, қыпшақ қатарлы 7 тайпа бар», екендігі көрсетіледі де, олардың саны, кімнің билігінде екендігі құжат түрінде жазылған. Көне тарихи мағлұмат ретінде , бұл деректер «Қожаберген батыр» атты зерттеу кітабтің 192-194 беттерінде толық берілген.
Мұнда біз әуелі 21-құжатты ерекше атағымыз келеді, өйткені, өзге
құжаттарда сақталған мағлұматтарға қарағанда, бұл құжаттың арғы
түпнұсқасын өзге емес, Абылай ханның өзі жазып берген. Демек, мұндағы
аталған тұлғалар – Абылай хан мойындаған, санасқан Орта жүз қазақ
басшылары.
Ашамайлы-керейдің 10 000 отбасы Тұрсынбай батырдың (Балта-керей Тұрсынбай атанаған батыр. –З.Т.) билігінде;
Ашамайлы-керейдің Құрқар руының 2 000 отбасы Мазаркелді батырдың билігінде;
Абақ-керейдің 1000 отбасы Қожаберген батырдың билігінде;
Абақ-керейдің 500 отбасы Ниаз батырдың билігінде;
Ителі-керейдің 1000 отбасы Жантөре батырдың билігінде.
Уақ тайпасының 1000 отбасы Сары Баянның билігінде;
Уақ тайпасының 1000 отбасы Тілеу батырдың билігінде.
Уақ тайпасының Бармақ батыры 500 отбасын басқарады.
Ергенекті-уақ руының 1000 отбасы Есенқұл батырдың билігінде.
Жаңа уақтың 500 отбасы Сары батырдың билігінде.
Қыпшақ тайпасының 3000 отбасы Қошқарбай батырдың билігінде;
«Тарақты тайпасының 400-ге жуық отбасы Наймантай батырдың билігінде. (Тарақты Байғозы батырдың әкесі Наймантай батыр. –З.Т.)
Қанжығалы арғынның 2000 отбасы Бөгенбай батырдың билігінде;
Қаракесектің 2000 отбасы Қазыбек бидің билігінде;
Алтай-арғынның 3000 отбасы Нияз батырдың билігінде,
Абақтың 500 отбасы Нияз батырдың билігінде, бұрынғы тексеруде бұл тайпа тізім дәптерінде болмаған. (Қарқаралы сыртындағы Көкшетау керейлері емес пе екен? –З.Т.)
Атығай-арғынның 1000 отбасы Жәпек батырдың,
Қарауыл-арғынның 2000 отбасы Итқара батырдың,
Бәсетиін-арғынның 2000 отбасы Жанұзақ батырдың,
Тобықты-арғынның 1000 отбасы Қарпық бидің,
Қозған-арғынның 1000 отбасы Төлеуке бидің,
Төртуыл-арғынның 2000 отбасы Бабеке бидің,
Арғын майлы-балта руының 1000 отбасы Итқара батырдың,
Баба-арғыннның 500 отбасы Бабаназар бидің қарауында.
Жоғарыда аталған арғынның 11 руы жылдың төрт маусымында Обаған-Тобыл, Ханшаған-Мөде қатарлы жерлерде көшіп-қонып, мал бағып жүреді…
Биыл Алтай-арғындардың Қазыбек би, Нияз батыр сынды адамдары Қарқаралы, Қазылық (Ежелгі ауыз әдебиетінде «он екі Қазылық ой Түндік» аталған: Қарқаралы, Қу, Кент, Боқты, Мыржық, Едірей, Қызыларай, Бұғылы, Тағылы, Баянаула, Желтау, Далба, кейде «Арқадағы «бес Қазылық» аталған: Қарқаралы, Қу, Едірей, Мыржық, Кент таулары аймағы. –З.Т.) жерлеріне қоныстанған.
Төлеңгіт тайпасының 1000 отбасы Жаназар (Жанбазар болуы мүмкін. –З.Т.) батырдың билігінде, бұрынғы тексеруде бұл тайпа тізім дәптерінде болмаған. Елдің айтуына қарағанда, бұл тайпаның халқы Тәуке ханның иелігінде болған. Мұнда әр түрлі адамдар бар.
Терістаңбалы тайпасының 1000 отбасы Жарылғап батырдың билігінде;
Қаракерей-байжігіт найманның 10 000 отбасы Қабанбай батыр мен Дәулетбай батырдың билігінде;
Матай-найманның 10 000 отбасы Олжабай мен Аталықтың билігінде;
Садыр-найманның 1000 отбасы Малай батырдың билігінде;
Төртуыл-найманның 1000 отбасы Тұңғатар бидің билігінде;
Болақшы-найманның 500 отбасы Таз батырдың билігінде. Бұрынғы тексеруде бұл тайпа тізім дәптерінде болмаған.
Көкжарлы-найманның 1000 отбасы Барақ батырдың билігінде;
Бура-найманның 2000 отбасы Жаубасар батырдың билігінде;
Бағаналы-найманның 2000 отбасы Малар батырдың билігінде;
«мәліметтерді қазақ даласына барған мәнжу елшілері Абылай ханның өз аузынан естіп, жазып алғанына»
Бақыт Еженханұлы
Пікір қалдыру