Jügirtpeler
 |  |  | 

Tarih Qazaq şejiresi

Qaramay men Maytau öñiri qazaqtıñ ejelden bergi atamekeni(Şığıs Qazaqiya)

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Oct 12, 2017

22405431_946673135496274_565604594081602953_nBwl jerdiñ atı Maytau (独山子), surette Maytau mwnay bwrğılau qwrılğıları tüsirilgen. Şıñjañda ol jıldarı (40-jj) mwnay bwrğılaytın ozıq qwrılğılar bolmağan twrsa, atalmış öñirdegi mwnaydı kimder bwrğılap jatır? Sovet (säbet) odağımen qanşalıq qatısı bar? Aytpaqşı, suret Şığıs Türkistan ükimeti qwrılğan jıldarı tüsirilgen.

Şığıs Türkistan ükimetin qwruda Säbet (sovet) ükimeti sirek qazba baylıqtarğa astırtın müddeli bolğan. Sonıñ biri- Uran jäne biri- Mwnay. Urandı Altaydan tapqan da mwnay-gazdı osı Maytau (独山子) men Qaramaydan (克拉玛依) tapqan. Bwğan deyin bwl öñirge (Maytauğa) säbettiñ ken barlaytın tıñşıları kelip jer şarlap, astırtın kartağa tüsirip qağazğa nobayın qondırıp ketken. Jalpı, Qaramay men Maytau öñiri qazaqtıñ ejelden bergi atamekeni sanaladı. Wşı qiırsız osı öñirde qazaqtar mal töldetken, jer betine bwrqıldap şığıp jatqan qap qara maydı qoyğa belgi ğıp jaqqan, şamğa bilte ğıp qoldanğan, otqa tamızdıq qıp istetken.

Säbet ükimeti Almatıda jäne Zaysanda Ekinşi Retki Şığıs Türkistan Ükimetin qwru üşin qwpiya sayasi kurstar aşıp kadr jetistirgen. Töñkeris jasau üşin arnayı äskeri auır qarular jasap qarajattar bölgen jäne gazet-jurnal, oqulıqtar dayındatqızıp baspadan şığarğan. Jahan soğısınıñ äbigerinen endi seyilgen Säbet Odağı mwnşa şığındar boluınıñ sebebi nede? Şığındı qaytıp eselep qaytarıp alğan? Ärine, biri- Altaydağı Uranmen, ekinşisi- Maytau, Qaramaydağı mwnay-gazben qaytarıp alğan dep joramal aytuğa boladı. Qazaqtar wlt-azattıq köterilisin jasağan kezde olarğa kömek körsetuiniñ tüpki sebebi de teñdessiz ken baylığın wrlauğa şanıs tabu. Bılayşa aytqanda, qıtay men qazaqtardı (Şığıs Türkistandı) qırılıstırıp qoyıp Säbet ükimeti mwnay-gazderdi astırtın bwrğılap tasıp äketip jatqan.

Altaydağı Ospan Batır sayasi oyındı erte tüsindi de at tonın ala qaştı äri Altaydıñ altını men uranın wrlağalı kelgen qıtaylar men Säbet odağınıñ kenşilerin Altayğa bastırmadı. Tipti, Qwljadağı Şığıs Türkistan ükimetimen de wzaqtan silasıp añısın añdap jattı. Kezi kelgende Şığıs Türkistan ükimetimen de äskeri qaqtığısqa deyin bardı. Altaydağı jer astı ken baylığın qızğıştay qorıdı. Al, Maytau mwnay-gazın şe? Ol turalı aşıq aqparat Mäskeude jatır. Säbettiñ demeuindegi Şığıs Türkistan äskeri Qaramay-Maytaudı alğan soñ negizgi äskeri küşti Manas boyı men Altaydağı Ospanğa şoğırlandıruı mwnay men gazğa qanşalıq qatısı bar? Ne üşin mwnay-gazlı öñirde äsker sirep ketedi? nemese Urandı qorığan Ospanğa nege äskeri soqqı jasaladı?

Bwl öñirdegi mwnay men gazdı Joñğar şöli men Orqaşardıñ üş qwlıstayınan Şäueşek Baqtı ötkeli arqılı eşbir “kedergisiz” maşinamen tasımaldağan. Altayday qwz qiya tau şıñdar men kürdeli qayqañ qiyabetter bwl öñirde bolmaydı. Eki jol joramalın aytqım keledi. Biri, Orqaşarğa jetpey Maylı-Jäyirdi kesip Alatau sağasınan ötedi, ekinşisi Orqaşardı basıp Üş Qwlıstaylatıp otırıp Baqtı arqılı Zaysanğa ötedi.

Qortındılay kelgende ekinşi retki Şığıs Türkistan ükimetin qwruda Säbetke qazba baylıqtar qanşalıq müddeli boldı? Uran men Mwnay-gazdı astırtın qalay tasımaldadı? Şığıs Türkistandı qwrudıñ barlıq şığının Säbet Ükimeti qalay eselep qaytarıp aldı? Bwl swraqtar Şığıs Türkistantanuda tıñ belesterge jeteleui bek mümkin. Endigi pikir bılayğı jwrtta bolsın.

* Bügingi künderi Maytau men Qaramaydan şıqqan mwnay men Gaz qıtaydıñ ekonomikasına orasan zor ıqpal etip otır. Qıtaydıñ ekonomikalıq qolqa jüregine aynalğan teñiz jağalauındağı zäulim qalalar Qaramay men Maytaudıñ mwnayı men gazınıñ küşi arqılı boy kötergen.

Eldeç Orda

Tags

Related Articles

  • SARBAS RUI JÄNE SARTOQAY BATIR

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Tarihtı tügendeu, ötkenniñ şejiresin keyinge jalğau – atadan balağa jalğasqan ejelgi dästür. Şejire, wlt-ru, taypa tarihı – atanı bilu, arğı tarihtı bilu bolıp qalmastan wlttıñ wlt bolıp qalıptasuı jolındağı bastan keşken san qilı oqiğaları men auır tağdırınan da mol derek beredi. Şejire – twtas halıq tarihınıñ irgetası ğana emes, wlt pen wlıs tanudıñ älippesi  sanaladı. «Qazaq halqı 200-den asa rudan qwralsa da är rudıñ öz şejiresi bolğan. Şejireşiler jüz, taypa, ru, ata tarihın tereñ talday bilgen»(1). Patşalıq reseydiñ däureni ayaqtalar twsta qazaqtıñ memlekettigin qalpına keltirudi maqsat twtqan Alaş kösemi Älihan Bökeyhan (1866-1937) alğaşqı bolıp qazaq tarihınıñ qajettiligin alğa tartıp, başqwrttıñ äygili ğalımı Uälidi Toğanmen kezdesipti. Uälidi Toğan öziniñ esteliginde: «Men birneşe

  • OA qorğanısqa qarjını ne sebepti arttırdı? Kaspiyden Ukrainağa zımıran wşırğan Resey sudı lastap jatır ma?

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Elnwr ÄLİMOVA Qazaqstan, Qırğızstan, Täjikstan, Özbekstan jäne Äzerbayjan äskeri birigip ötkizgen «Birlestik-2024» jattığuı. Mañğıstau oblısı, şilde 2024 jıl. Qazaqstan qorğanıs ministrligi taratqan suret.  Ortalıq Aziya elderi qorğanıs şığının arttırdı, mwnıñ astarında ne jatır? «Qazaqstan auıl şaruaşılığı önimderin eki ese köp öndirudi josparlap otır, alayda ükimet bwl salada jwmıs küşiniñ azayğanın esepke almağan». «Kaspiy teñizinen Ukrainağa zımıran wşırıp jatqan Resey teñizdiñ ekologiyalıq ahualın uşıqtırıp jatır». Batıs basılımdarı bwl aptada osı taqırıptarğa keñirek toqtaldı. ORTALIQ AZIYA QORĞANIS ŞIĞININ ARTTIRDI. MWNIÑ ASTARINDA NE JATIR? AQŞ-tağı «Amerika dauısı» saytı Ukrainadağı soğıs tärizdi aymaqtağı qaqtığıstar küşeygen twsta Ortalıq Aziya elderi qorğanıs salasına jwmsaytın aqşanı arttırğanına nazar audardı. Biraq sarapşılar mwnday şığın twraqtılıqqa septesetinine kümän keltirdi. Stokgol'mdegi beybitşilikti

  • Gerb auıstıru mäselesi nemese «teristeu sindromı» qalay payda boldı?!

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Elimizdiñ gerbin auıstıru turalı Prezidenttiñ wsınısı (o basta wsınıs suretşi-dizayner mamandardan şıqqan siyaqtı) twtas qoğamda bolmağanmen, äleumettik jelilerde äjeptäuir qarsılıq tudırdı. Biraq, bayıptap qarasaq, bwl qarsılıqtıñ qazirgi gerbtiñ qazaq üşin erekşe qasterli nemese estetikalıq twrğıdan minsiz boluına eş qatısı joqtığın añğarasız. Soñğı uaqıttarı, auır indetpen qatar kelgen qañtar tragediyasınan bastap, halıq aytarlıqtay küyzeliske wşıradı. Qazaqstannıñ erkinen tıs, soğısqa, basqa da sebepterge baylanıstı bolıp jatqan ekonomikalıq qiındıq saldarınan halıqtıñ äl-auqatı tömendedi. Osınıñ bäri qazir qoğamda bayqalıp qalğan «teristeu sindromına» türtki boldı. «Teristeu sindromı» – dwrıstı da bwrısqa şığaratın, qanday bastamağa bolsın qarsı reakciya şaqıratın qwbılıs. Äleumettik psihologiyanı zertteuşilerdiñ payımdauınşa, osı qwbılıstı barınşa küşeytip twrğan faktor – äleumettik jeliler. YAğni, aldağı uaqıtta

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Aytpay ketti demeñiz… (Tibet arhivi turalı)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Altaydan auğan el turalı tarihi jazbalarda oqtın-oqtın aytılğanı bolmasa isi qazaq jwrtına Tibet turalı tüsinik äli künge deyin beymälim. Äsirese Tibet jazba derekterinde külli türki balasınıñ tarihı turalı tıñ derekterdiñ kömuli jatqanın tipten bile bermeymiz. Tibet- tarihi derektiñ eñ köp saqtalğan aymağı sanaladı. Mädeni, ädebi, ruhani jäne tarihi türli derekterdiñ ıqılım zamannan beri jaqsı saqtaluımen sırt älemdi özine baurap kegen Tibet jwrtına 19 ğasırdan bastap Batıs ekspediciyası basa nazar audarıp keşendi zertteuler jasadı. Sonıñ negizinde Tibettegi keybir salalıq bayırğı derekter Batısqa köşirildi. Esesine Tibettanu ğılımı qalıptastı. Jağırafiyalıq ornalasuı tım wzaq bolğandıqtan Tibettanu ğılımı qazaq jwrtına qajettilik tudırmadı. Tibettanumen negizinde alpauıt küşter aynalıstı. Olar tibet jwrtın igerudi basqa qırınan bağaladı. Tibette

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: