Şarqi Türkistan uaqıtşa respubilikasınıñ birbölim äskeri adamdarı
kerey.kz
Şarqi Türkistan uaqıtşa respubilikasınıñ birbölim äskeri adamdarı.
Nüsipqan Könbay, Zunun Taypov, Fotiy Ivaonviç Leskin, Sopaxun Suvrov, Margup Isqaqov, Bädelqan Sügirbaev, tağı kimderdi tanıdıñız? Eki äskeri adamnıñ qol işaratı ne mağına bildiredi?
Şarqi Türkistan uaqıtşa ükimetiniñ Qwlja qalasındağı kezekti qwrıltayı.
Qwrıltayğa Altay (tömengi Altay), Tarbağatay ualayatınıñ delegattarı da kelip qatısqan.
Tarixi surette A.Qasmi, Äkimbek Qoja, Dälelqan Sügirbaev, Basbay Bapin, Isqaqbek Mononov, Äbilqayır Töre, Şämsi Mämiwlı, Änuar Jakulin, tağı basqa kimderdi tanıdıñızdar?
General Dälelqan Sügirbaev turalı sirek qwjattardıñ (kuälik) biri.
Kuälikte “Şıñjañ” dep jazılğan (1948). Şarqi ükimeti men Nan Kin ükimeti kelissöz ötkizgen soñ Şarqi Türkistan atauı ornına Şıñjañ atauı qayta jañğırtıldı. Altay, Tarbağatay, İle ualayatında qwrılğan uaqıtşa Şarqi Türkistan ükimeti küşin joyıp ornına “Üş Aymaq Ükimeti” ornadı jäne Ürimjimen koalecsiyalıq kelsimge keldi. Sol uaqıtta şıqqan qwjat.
Şarqi Türkistan Jwmğwritı Birinçi Deulet Harbi Zayomı, 1945 
Şarqi Türkistan Respubilikası Birinşi Memleket(tik) Äskeri Zayomı, 1945
Sonımen qatar Mwñğolşa jazuı da bar. Zayom qağazına İle ualayatındağı qazaq wlt-azattıq töñkerisin beyneleytin simvoldı körinisti basqan.
Ekinşi suret, Baj Markısı (salıq markası)
Jañ Jıjwñ-nıñ (张治中) Qwljağa kelui attı suret. 1946-jılı tamız ayında kelgen. Jañ-nıñ aldında äskeri sälem berip twrğan jauınger İle ualayatı qazaq töñkerisşileri ekeni ap-anıq (bas kiiminen tanisız).
Jañ seksenge kelip 69-jılı Pekinde qaytıs bolğan. Bwl twlğanıñ “şarqi türkistan mäselesine” qatıstı strategiyalıq taktikasın jaqsı zerttemey twrıp Şarqi Türkistan ükimetiniñ qıtaydağı aqiqatın aşam deu öte qiın. Jalpı, bilikti sayasatker, strateg bolğan. Mäskeudiñ Şıñjañdağı sayasi oyınına qarsı qıtay müddesi twrğısınan sauattı oyınşı boldı. Onıñ Pekinge (北京), Mäskeuge, Nan Kin (南京) men Çun Çin'ge (重庆) joldağan jedelxattarı, estelikteri jäne sayasi strategiyalıq taktikaları 40-jıldardağı Şıñjañ tarixı üşin tıñ közğaras ornatuğa türtki boları anıq.
Tarbağatay ualayatı Şäueşek qalasındağı Dubek Şalğınbaevti suğa twnşıqtırıp öltiru oqiğasınan soñ (ädebietterde bwnı aytpaydı) Tarbağatay ualayatı atınan Seyfutdin Äzezidiñ sayasattağı tası birden örge domaladı. Äsirese, A.Qasmi, D.Sügirbaev, Ä.Abbasovtardıñ “wşaq oqiğasınan” soñ ol Şıñjañ ölkelik ükimeti, Üş Aymaq ükimeti atınan Pekinmen tike söylesetin sanaulı adamnıñ biri boldı. A.Qasmi, D.Sügirbaev, Ä.Abbasov Pekinge bara almay qalğan soñ ornına osı bardı. Pekinde “şıñjañnıñ negizgi mäseleleri” osı kisiniñ auzınan tıñdaldı. A.Qasmi, D.Sügirbaev, Ä.Abbasovtardıñ “wşaq opatın” ölkelik ükimetten bwrın sovet agenti arqılı küni bwrtın bilip qoyğanına qarağanda oñay adam emes. Oqığan ölkesi Taşkendegi Ortalıq Aziya universiteti. Pekindegi Mao Zeyduñ-nıñ “Seyfutdin Äzez mırza twrğanda eşqaşan Şıñjañ mäselesinen alañdamaymın” deuiniñ sebebi bar. Bwl kisi, Şarqi Türkistannıñ işki azamattıq soğısın bastıqtırğan twlğanıñ biri (Manas, İle oqiğası, tb); Şarqi Türkistannıñ A.Qasmi, D.Sügirbaev, Ä.Abbasovtan keyingi kadr almasularında sovettik faktordı Pekinge barınşa juasıtıp berdi; Qazaqtardıñ jeke avtonomiya bolıp bölinip şığuına tosqauıl boldı; Qazaq avtonomiyasınıñ twtas tüstikte qwru josparın boldırmadı; Sovetşil qazaq wltşıldarın janıştadı (köbi, 55-62 jj sovet astı); tb
Arğı tegi Atwştıq bolğandıqtan qıtay strategteri bilik basına Atwştıq variyanttı qoyu arqılı Qaşqar, Hotan, Aqsu jäne Qwlja baqtalastığın bastıqtırdı. Şıñjañdağı Wyğır ziyalıların şarşalauda qıtaydıñ oñ jambasına keldi. Deytwrğanımen de Seyfutdin men Şıñjañdağı qazaq-wyğır ziyalıları birlese alğan twstarı da körinis berip jattı. Sol arqılı ortalıq biliktiñ Şıñjañğa jibergen qıtay kadrlarına bağınbaytın, sözin tıñdamaytın däuir kezeñi boldı. Biraq, wzaqqa barmadı…
Pikir qaldıru