Bögenbay qazasın Abılay hanğa estirtu Ümbetey Jırau
kerey.kz
Abılay han twsındağı batır, ataqtı qolbasşı. Qazaq jauıngerleri arasında zor bedelge ie bolğan, sondıqtan onı halıqQanjığalı Bögenbay dep atap ketken. Sırdariya özeniniñ jağasında düniege kelipti
Onıñ atası — Äldekün, äkesi Aqşa qanjığalı ruı işinde belgili adamdar bolğan. Äz Täuke han onıñ äkesine 80 mıñ sarbazdan twratın äskerge qolbasşı boludı senip tapsırğan. Ol sonımen qatar önerli adam bolğan. Wstalıq önermen aynalısıp, soğıs qaru-jaraqtarın jasağan. Boyında aqındıq, aytıskerlik öneri de bolğan. Äkesiniñ öneri balasına darığan. Bala kezinen qazaq dalasınıñ şeşendik önerin boyına siñirip ösken ol jigit şağında auıldarğa barıp, ru arasındağı daulardı şeşip, bilerdiñ qwrıltaylarına qatısqan. Özine jaqın adamdardan top qwrıp, keyin elde “Qanjığalınıñ qırıq batırı” dep atalıp ketken. Batırlığı men qolbasşılıq darını arqasında Bögenbay ülken qwrmetke bölenip, erligi el auzında añızğa aynalıp ketti. Bögenbaydıñ qalmaqtarmen jäne qıtay öskerlerimen bolğan qiyan-keski şayqastarda körsetken qayratı sol kezdegi jorıq jıraularınıñ tolğaularında mäñgi öşpes öleñ tilimen örnektelip qaldı.
Ey, Abılay, Abılay,
Abılay hanım, bwl qalay?
Bwl qalaydan seskenip,
Sözimdi qoyma tındamay.
Talay ister basıñnan
Ötip edi-au jasıñnan,
Qiın, qızıq ärbir jay.
Jas küninde, Abılay,
Ürgenişten mwnda kep,
Sarıarqanı jerim dep,
Qalıñ qazaq elim dep,
Kelmep pe ediñ jayaulay?!
Töle bidi tapqanda,
Kündiz tüye baqqanda,
Jalğızbın dep şoşımay,
Eş malşığa qosılmay,
Qara jerge otırmay,
Küpindi salıp astıña,
Jeñ jastanıp basıña,
Qol-ayağıñ tört jaqta,
Jatuşı ediñ sol şaqta,
Wmıttıñ ba sonı, Abılay!
Jiırma jasıñ tolğanda,
Qalmaqpen soğıs bolğanda,
Alğaşqı baqtı tapqanda,
Şarıştıñ basın qaqqanda,
Qanjığaña bas baylap,
Jau qaştı dep ayğaylap,
Abılaylap şapqanda…
Wmıttıñ ba sonı, Abılay!
Sol erlikpen han boldıñ,
Älem asqan jan boldıñ,
Barşa älemge dañ boldıñ,
Wmıttıñ ba sonı, Abılay!
Qaldan hannıñ äskeri
İzdep seni äri-beri,
Qapıda wstap alğanda,
Alıp barıp Täşkende
Kör zıñdanğa salğanda,
Eliñ qarañ qalğanda,
Toqsan jaqsı üş jüzden
Seni swray barğanda,
Öltirem dep Qaldan han
Orayına Şarıştıñ,
Sözine qarsı söz aytıp,
Jauaptastıñ, qarıstıñ.
Qapiyada twtıldıñ,
Qalmaqqa biteu jwtıldıñ,
Şeşendik jolın twtındıñ,
Üş auız sözben qwtıldıñ,
Wmıttıñ ba sonı, Abılay!
Aruağıña bolısqan,
Ädil bilik qılısqan,
Qaşpağan qanday wrıstan
Kereyde batır Jänibek,
Qaz dauıstı Qazıbek,
Qu dauıstı Qwttıbay,
Qarakerey Qabanbay,
Qanjığalı Bögenbay -
Abılay, seniñ twsıñda
Sol beseui bolıptı-ay!
Keyi batır, keyi bi,
Täñirim bergen sonday sıy,
Wmıttñ ba sonı, Abılay!
Batırı hanğa say boldı,
Eliñ jaypaq bay boldı,
Qıs qıstauı tau boldı,
Jaz jaylauı köl boldı,
Salqın sarı bel boldı,
Elge layıq er boldı,
Sarıarqa dep tañdanıp,
Özge jwrt añsar jay boldı,
Wmıttıñ ba sonı, Abılay!
Aytqan söziñ em edi,
Jolındı teris demedi,
Qay baqıtıñ kem edi,
El qorğanı köp edi,
Qalıp pa eñ batır taba almay?
Jauıñnıñ qanın ağızğan,
Auzınan baldı tamızğan,
Bi men batır az bolıp,
Tasırqap pa ediñ şaba almay!?
Anau bir jılı attanğan
Äskerdi qırğız qırğanda,
Basınan oba qılğanda,
Ol habardı el bilip,
Köp batırmen sen jürip,
Köziñniñ jasın köl qılıp,
Kısılğan äskerbasınıñ
Qasına barıp twrğanda,
Aqboz attı şalğanda,
Moynıña kise salğanda,
Baba tükti Şaştı Äziz,
Sodan bata alğanda,
Tileuiñ qabıl bolğanın,
Basıña Qıdır qonğanın,
Wmıttıñ ba sonı, Abılay!
Wlı säske bolğanda
Jasağan jaqsı jol berip,
Jol bergende mol berip,
Oylamağan baq berip,
Qırğızdı Täñirim qaq bölip,
Sadırbala bitem dep,
Äteke soğıs kütem dep,
Biri könbey birine,
Sadır ketti bölinip,
Soğısudan tüñilip,
Äteke sındı jırıqtıñ
Qabırğası sögilip,
Şapqanda batır tögilip:
Qarakerey Qabanbay,
Qanjığalı Bögenbay,
Sarı, Bayan men Sağınbay
Qırmap pa edi jauıñdı,
Quantpap pa edi qauımdı,
Wmıttıñ ba sonı, Abılay!
Dünie kezek, Abılay!
Qalasıñ äli-aq sen bılay!
Artıñdağı balaña
Tabılar batır tağı da-ay!
Sonday erler köp tusın
Dep tiley ber, a Qwday!
Orta jüzde qatın köp,
Tuatın keyin batır köp,
Sol mwqatar jaudı dep,
Elester közge sağımday.
Ey, Abılay, Abılay,
Sözimdi tında tağı da-ay!
Öziñnen biraz jası ülken,
Dömpeş tauday bası ülken,
Jasıñda bolğan sırlasıñ,
Ülken de bolsa qwrdasıñ,
Seksennen asa bergende,
Qayrılmas qaza kelgende,
Batırıñ öldi – Bögenbay!
Imanın aytıp ölerde,
Iekke janı kelgende,
Sälem ayttı üş qayta,
Kettim dep sizdi köre almay.
Batırdı qoldan ötkizdim,
Sälemin mine jetkizdim.
Jılamay tında, Abılay!
Jarağa jaqsı qasqarar,
Oybaylap jaman bas salar.
Körispey ayttı demeñiz,
Osı edi bizdiñ kelgen jay.
Köziñniñ jasın tıya kör,
Jaqsılıq bata qıla kör.
Tağı da talay baq bersin,
Balaña altın taq bersin,
Bögenbayday jas bersin,
Ölşeusiz mal men bas bersin!
Bögenbay sındı batırdıñ
Bereke bersin artına-ay,
Sabır bersin halqına-ay.
Jasağan ie jar bolıp,
Beyişte nwrı şalqığay!
Pikir qaldıru