رۋح جىرى
مەن – سول، باياعى مەنمىن!
ۇزىلمەي قالعان دەممىن…
ۇلى دالادا قاسقىرداي ۇلىپ،
زامانعا ەسەسى كەتكەن ەلمىن!
قازاق
مەنىڭ اتا-بابالارىم اربانىڭ دوڭگەلەگىن ويلاپ تاپقان كۇننەن باستاپ، تىرشىلىك تىزگىنىنە جان ءبىتىپ، مىنا دۇنيە دوڭگەلەنىپ جۇرە بەردى. سودان باستاپ ءور رۋحىم – ماڭگى ولمەسكە بەكىپ، ورنىنان تۇرەگەلدى.
…تىنىشتىق پەن ۇنسىزدىك تىلسىم اۋەنگە تۇنشىعىپ، بەسىكتەي تەربەلىپ تۇردى. تىلسىم اۋەننەن سيقىرلى ءۇن شىعارىپ، ۋىلدەگەن ۇننەن ساز قۇراعان ۇلى دالا ۇلاعاتى – سول، مەنىڭ ءور رۋحىما دەم بەرىپ تۇردى.
اتا ءتىلىم – ساقا ءتىلىم ەدى!.. تاڭىرمەن دە تەڭ سويلەسەتىن. انا ءتىلىم – مەيىر تۇنعان تۇما ءتىلىم ەدى، دالامنىڭ تاسىن دا تەبىرەنتىپ، تەربەتەتىن!
…كۇننىڭ قاتتى ىستىعى، ايدىڭ جۇمساق جىلۋى باۋىرىنان تۇلەگەن اسپاپتاردىڭ اتاسى – قوبىزدى ويلاپ تاپقان دا، جۇمىر جەردىڭ جۇرەگىن ءان مەن كۇيگە بولەگەن دە – مەنىڭ اتا-بابام!
مەن – دۇنيەنىڭ بارىن تۇگەندەپ، جوعىن ىزدەدىم.
ادام بوپ قالۋدىڭ جولىن ىزدەدىم.
ماڭگىلىكتىڭ ماستەگىنە ءمىنىپ الىپ،
قورقىت بوپ ءجۇرىپ، ولمەستىڭ ەمىن ىزدەدىم.
الدىندا تۇرىپ، ءتاڭىر دەيتىن تاقسىردىڭ.
اتا جاۋىمدى ات تۇياعىنا تاپسىردىم…
ساف التىن ساۋىت كيسەم دە،
ءبىر قۇدايدان قۇرىق بويى ءپاس تۇردىم.
ءتىرى ولىكتى بۇكتەتىلىپ، بۇرمەستەن
ولەكسەنى نازارىما دا ىلمەستەن،
اسقاقتىعىمدى الاسارتپاي اش ءجۇردىم.
ويتكەنى مەن – ورلىگىنە عانا قۇل بولعان
بولتىرىگى ەمەس، ءبورىسى ەدىم عوي قاسقىردىڭ…
ءتىل مەن ءدىلىم، ءدىنىم – ءبارى ءبىر ولشەم،
بولشەكتەنبەي قايتا قالقىپ شىعاتىن
تابانىندا قالسا-داعى تاريح دەيتىن تاسقىننىڭ.
قاس قىلعاندى – دوس قىلدىم.
دوستىڭ ءوزىن پەندەلىككە قاس قىلدىم.
…دۇنيەنى تۇگەل ارالاپ،
الەمدى قۇشاعىما الىپ، قاپسىردىم!..
ءۇمىتىمدى دەم ۇزىلگەنشە، ۇزبەدىم.
كۇي بوپ توگىلىپ،
جىر بوپ ءورىلىپ، تاريحتا جاتىر ىزدەرىم.
جۇمىر جەردەي جۇرەگىمدى كوتەرىپ،
اسانقايعى بوپ جەرۇيىعىمدى ىزدەدىم!
باتىرلىعىم – دالا جىرىندا.
اسىلدىعىم – دارالىعىمدا.
اقىندىعىم مەن حاكىمدىگىم –
ابايدىڭ دانالىعىندا!..
قيلى-قيلى قىڭىر وتكەن زاماندى،
قىرسىق شالىپ، بۇرىن وتكەن زاماندى،
قيۋى مەن قىرى كەتكەن زاماندى،
ءزاۋزاتىما جەتەتىندەي زاۋالدى،
زارى مەنەن مۇڭى جەتكەن زاماندى،
قازاق بولىپ وتكىزگەنمىن باسىمنان.
عاپىل كورىپ، عاراساتتى عاسىردان.
امانات پەن وسيەتتىڭ قولىمەن
قاسيەتىمدى جيناپ كەلەم شاشىلعان.
قوسىلماس تا اجىراماس اق پەن قارا سەكىلدى،
قايران دۇنيە، قايدا بۇردىڭ بەتىمدى؟!
ءداستۇر-ءدىنىمدى دۋالاپ،
سالت-سانامدى سىنالاپ،
كىم ءوشىردى مەنىڭ نۇرلى وتىمدى؟!
كوپ وتىرعام،
قازان-قازان وي قايناتقان وشاقتىڭ
كومەيىنەن وت كورمەي، سىرت جاعىنان سىعالاپ.
وتى ۇرلانعان كارى شاھار سەكىلدى.
تۇرسا-داعى ارمانىڭنىڭ جولى الدا
…كوڭ تەرگىزىپ، قوڭ جيناتقان قوعامدا،
اقشانىڭ بۋىمەن بۋىنى بەكىپ،
باسقانىڭ تىلىمەن بۇعاناسى قاتقان
سورلى ۇرپاقتىڭ ەرتەڭى – قورقىنىشتى ەرتەگى…
بالاڭ تۇگىل، باباڭ شوشىپ ويانار!..
سوسىن الگى…
جىلاپ ويانعان بالاداي
كۇنى بويى كوڭىلسىز بوپ، كۇمىلجىپ،
شاقشا باسى – شاراداي
ءبىر ىنجىقتى جۇباتادى ءبىر ىنجىق;
سوقىردىڭ ءتىلى وتكىر،
مىلقاۋدىڭ كوزى وتكىر،
قورقاقتىڭ قولى قاتتى،
باتىردىڭ دا جانى ءتاتتى…
سوعان بولا مەن قايتەيىن ءتۇڭىلىپ،
ءومىر عوي ول – جاتاتۇعىن ءبىر ءسۇرىنىپ-جىعىلىپ.
سوقىردىڭ دا كوزىنە تىك قاراعام،
كوك جۇزىندەي كوكىرەگىنە ءۇڭىلىپ…
مىلقاۋدىڭ دا جان ايقايىن ەستىگەم
پاك-پىشاقتاي بۇكتەتىلىپ، بۇگىلىپ…
ولەرمەننىڭ وزەگىندە ورتەنگەن
وكىنىشى وتكىر ەدى، نە دەگەن!..
ء(تىرى ولسە دە… پالەن-تۇگەن دەمەگەن)
…شاھيتتى دا جەرلەپ تۇرىپ، ەرتە ولگەن
ءور نامىسىن الىپ قالدىم،
ەش ءبىر جاۋعا بەرمەگەن.
قۇدايسىنعان پەندەڭدى دە ۇرعام جوق،
كەۋدە سوعىپ، «مەن!» دەگەن.
ار-نامىستى اسقاق تۇتقان رۋحىم بار
ەشبىر جاننان جەڭىلمەگەن، جەڭبەگەن…
جەڭىلمەسەم – كەتپەگەنى ەلگە ەسەم.
ار جولىنان اتتامادىم – جەڭبەسەم.
مىنە، وسىنداي، مەنىڭ رۋحىم – الداسپان،
مارتەبەم دە ماڭگىلىككە جالعاسقان.
بار ادامزات ويسىز-مۇڭسىز تىڭداعان
مەنىڭ «بەسىك جىرىم» ەدى – العاشقى ءان!
الديلەگەن اۋەنىم دە پاك ەدى
پەندەلىك-اي، اۋەزىنە مۇڭ قوسقان،
قۋ تىرلىك-اي، وزەگىنە زار قوسقان…
مىسالى، اناۋ، كۇن مەن تۇندەي، الما-كەزەك اۋىسىپ،
جاقسى مەنەن جاماننىڭ دا جۇرەگىنە جابىسىپ،
ءبىر پالە ءجۇر!..
«پالە، كەت!» – دەپ ايتا المايسىڭ سەن وعان.
ءوزىڭ قاشىپ قۇتىلمايسىڭ تاعى دا…
ونى ءولتىرۋ – ءوزىڭدى ءوزىڭ ءولتىرۋ!
ويتكەنى ول – مىنا سەنىڭ،
جارقاناتتاي جابىسىپ اپ جانىڭا،
ءسىڭىپ كەتكەن، جۇرەگىڭە-قانىڭا!
ءيا، ول – پەندەشىلىك!!!
و، پەندەلىك،
كۇن مەن تۇندەي ءبىر-بىرىنە كىرىگە الماي، كىرە الماي،
وت پەن سۋداي ءبىرىن-ءبىرى سۇيە الماي نە قيا الماي،
«مەن – ۇلىمىن!..» دەيدى تاعى ۇيالماي!
ادامدىق پەن پەندەلىكتىڭ اراسى –
قاس-قاعىم ءسات بولعانمەن،
ورتاسىندا سان مىڭ جىلدىڭ ىزدەرى بار،
ازاپ كورىپ، قان كەشكەن!
بەسىك-تابىت، ءومىر-ءولىم اراسى –
قاس پەن كوزدىڭ اراسىنداي بولعانمەن،
قادىمداردىڭ قاسىرەتىنە شومىلىپ،
قازاق بولىپ زار كوشكەن…
بۇل عالامدا ەشتەڭە جوق ماڭگى وشكەن!
قاي قوعام دا قايتارا الماس ەر نامىسىن، ەل سەسىن
ويتكەنى ولار تىكتەپ العان ءور رۋحىمەن ەڭسەسىن!
بىراق مىناۋ
جۇمىر اي مەن جۇمىر كۇننىڭ جۇرەگىندەي جۇمىر جەر
تالماۋسىراپ جاتقاندىعىن،
سەندەر بىلە جۇرىڭدەر!
ەي، جۇرگىندەر، ء…يا، بىلىڭدەر!
ءبىر كەزدە ول دا جاس ەدى…
جاسىل ەدى، جۇماققا ءتان جۇپارلى.
پەندەلىكتىڭ ەڭ العاشقى وتى نەدەن تۇتاندى؟!
…سول-اۋ، ءبارىن بۇلدىرگەن.
قىزعانىشتىڭ قىزىل ءيتىن ۇرگىزگەن.
باقاستىق پەن باقتالاستىق، مەنمەندىك –
ىنتىماق پەن بەرەكەنىڭ
زەرلى ەتەگىن تۇرگىزگەن.
ايتپەسە،
كۇننىڭ كوزى سولعىن تارتتى دەر مە ەدىڭ؟
نۇردىڭ ءوزى كور-قۇرساقتى دەر مە ەدىڭ؟
ءبارى-ءبارى تىرلىگى ەدى پەندەنىڭ!
ءھام اناۋ،
ءىبىلىستىڭ ءناتى – الگى، وتتان ءدۇر
سودان بولار، سول سايتاندار ءالى كۇنگە وتتاپ ءجۇر!
باق دەگەن نە؟
قورعا اينالعان سۇلباسى ما پەندەنىڭ؟
قۇت دەگەن نە؟
مۇڭى بولار، قورقىت-قوبىز – كەۋدەنىڭ؟
وسىنى ايتىپ زارلايدى-اۋ كەپ،
جۇرەكتەگى جۇمىر جەر،
و، جاراتقان،
جۇرەگىمدەي جۇمىر جەرگە عۇمىر بەر!
جەردى ايتسام، توپىراق جىلايدى .
جەلدى ايتسام، جاپىراق جىلايدى.
ەلدى ايتسام، ازامات جىلايدى.
ەردى ايتسام، قازانات جىلايدى.
ءسوزدى ايتسام، اقىندار جىلايدى.
ەزدى ايتسام، باتىرلار جىلايدى.
ۇلتتى ايتسام، ارىستار جىلايدى.
رۋحتى ايتسام، نامىس زار جىلايدى.
كوردى ايتسام، كۇرەگىڭ جىلايدى.
سوردى ايتسام، جۇرەگىڭ جىلايدى.
جىلايدى ءبارى، جىلايدى ءبارى، جىلايدى…
تەك جىلاتىپ الماڭدارشى،
جۇرەكتىڭ ىشىندەگى قۇدايدى!!!
ويتكەنى مەن – مۇڭلىمىن دا زارلىمىن…
زارلاپ ءجۇرىپ، زاۋ كوگىڭە قارعىدىم.
قايعىرعاندا – قاناتىمنان وت شاشتىم،
قۋانعاندا – مۇڭمەنەن دوس ءان-جىرىم.
شاپاق جيىپ شاتتانام دا كەشقۇرىم،
قارسى الامىن ءتاڭىر ءجۇزدى تاڭ نۇرىن.
كەلەشەككە – كەمەل بولسىن تاعدىرىم،
بولاشاققا – بەدەل بولسىن ار-جۇگىم.
…ال بۇگىن،
ەتەك-جەڭىن جيناعان ەل بولسام،
اتا-بابا اماناتىن سويلەتتىم.
جەرۇيىققا اينالىپ جاتقان جەر بولسام،
جۇرەگىمدى ادالدىققا شولدەتتىم.
استاناداي التى الاشقا ءتور بولسام،
اماناتتى ارقالاپ ءجۇرىپ ەرجەتتىم.
ەل ءۇشىن تۋعان ەر بولسام،
مەن – كەبىنگە ەمەس، كەبەنەككە اينالار جورگەكپىن!
باقىت بەدەلحانۇلى حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىنىڭ يەگەرى zhasalash.kz
پىكىر قالدىرۋ