|  |  | 

Mädeniet Ruhaniyat

Qwralaydıñ salqını amalı qalay şıqqan…

7Edil Alash

Wlan ğayır aymaqtar Qıstan endi şığıp jatqanda, oñtüstik jwrtşılığı jazğı kiimge auısıp aladı. Dese de qazirgidey mamırdıñ orta twsınan bastap jeñil kiimdiniñ bäri ahılap-ühilep, twmauratıp qaladı. «Jaz kelgende salqındağanı nesi» deytinder de bar. Bwğan sebep jastar men qala twrğındarı arasında «Qwralay salqını» wğımınıñ wmıtılıp bara jatqanı bolsa kerek. Äytpese jaz äbden öz tağına otırmay, halıq jılı kiimin tastamağan.
«Qwralay salqını» degen ne?
qazaq halqı mamır ayınıñ ekinşi jartısında orın alatın 2~3 tauliktik kün suıtuın «Qwralay salqını» dep atağan.
Atalu sebebi qanday? ülkenderdiñ auzınan oqtın-oqtın estip qalatın bwl atau qazaq halqı üşin qaşan da kieli sanalğan kiikterdiñ töldeytin mezgiline baylanıstı atalıp ketken. Qwralay ─ kiiktiñ töli.

Aua rayı qalay özgeredi?
Qwralay salqını kezinde kün tünerip, taulı-töbeli jerge qaray bwlt üyiriledi. Mwnday qolaysızdıq bir jetige ne on şaqtı künge sozıladı. Osı kezde töldeui jaqındağan qoñır añdar bwlt üyirilgen jerlerge toptasatın körinedi. «Kiik laqtağan jerge Nayzağay oynaydı» dep otıratın qariyalar, bwl da qoñır añdar künniñ közinen tasa jerge töldeytinine baylanıstı bolsa kerek. Bir ğajabı, kiik qanşa köp bolsa da, olar 2~3 kün işinde tügeldey töldep ülgeredi eken.5

Künniñ suıtıp, jel twruınıñ ıqpalı?
Kiik töldegen kezde künniñ suıtuı qwralaydıñ ayaqtanuına tikeley äser etedi. Jaña tuğan töl jerdiñ qara suığına şıdamay, tez twrıp ketedi eken.

Jeldiñ de özindik funkciyası bar.

Kiik özge törtayaqtılarsekildi şuın jalap tüsirmeydi. Januar jelge qarsı jürgende bwl üderis tabiğattıñ ıqpalımen jüzege asadı.

Dala tağılarınıñ tabeti joyıladı8

Qwralay salqınınıñ tağı bir ğajabı, dalanıñ näzik erkelerine sonday qwmar jırtqıştardıñ däl osı «Qwralay salqını» kezinde tabeti qaşıp, etke jaqınday almay qaladı eken. Qwralaylar ayağınan twrıp ketken kezde ğana jırtqıştardıñ etke degen tabeti qayta oraladı.
Qwstardan tüyetäbän qorğaydı

Bwl az künniñ qasietin bildiretin tağı bir jağday bar. Bizdiñ dalada ösetin tüyetabandi da tek osı kezeñ de köruge boladı. Keremettigi sonda, onıñ ülken qızğılt jasıl tüsti japıraqtarı jañatuğan qwralaydı jasırıp twradı eken. YAğni, qırağı bürkitterdiñ özi tabiğattıñ qorğauında jatqan qwralaydı köre almaytınday jağday tuğızadı.
Kie
Qazaq danalığı ğasırlarboyğı ömir täjiribesinen jinaqtalğan. Kiikti qasietti dep bağalauı da sebepsizemes. Januar töldeytin uaqıtta tabiğat ─ ananıñ özi amal jasaytını sol kieniñ belgisi emes pe? !

Tags

Related Articles

  • Gerb auıstıru mäselesi nemese «teristeu sindromı» qalay payda boldı?!

    Elimizdiñ gerbin auıstıru turalı Prezidenttiñ wsınısı (o basta wsınıs suretşi-dizayner mamandardan şıqqan siyaqtı) twtas qoğamda bolmağanmen, äleumettik jelilerde äjeptäuir qarsılıq tudırdı. Biraq, bayıptap qarasaq, bwl qarsılıqtıñ qazirgi gerbtiñ qazaq üşin erekşe qasterli nemese estetikalıq twrğıdan minsiz boluına eş qatısı joqtığın añğarasız. Soñğı uaqıttarı, auır indetpen qatar kelgen qañtar tragediyasınan bastap, halıq aytarlıqtay küyzeliske wşıradı. Qazaqstannıñ erkinen tıs, soğısqa, basqa da sebepterge baylanıstı bolıp jatqan ekonomikalıq qiındıq saldarınan halıqtıñ äl-auqatı tömendedi. Osınıñ bäri qazir qoğamda bayqalıp qalğan «teristeu sindromına» türtki boldı. «Teristeu sindromı» – dwrıstı da bwrısqa şığaratın, qanday bastamağa bolsın qarsı reakciya şaqıratın qwbılıs. Äleumettik psihologiyanı zertteuşilerdiñ payımdauınşa, osı qwbılıstı barınşa küşeytip twrğan faktor – äleumettik jeliler. YAğni, aldağı uaqıtta

  • …oyı bölek bolğanımen ol da osı eldiñ tuması, bizdiñ otandasımız.

    Äleumettik jelide osı otandasımızdı qızu talqılap jatır eken. Köbi sın aytıp jatır. Video jazbanıñ tolıq nwsqası joq, pikir-talas tudırğan böligi ğana tarap jatır eken. Soğan baylanıstı öz oyımdı ayta ketpekşimin: Birinşi, otandasımızdıñ videosı, fotosı äleumettik jelide jeldey esip tarap jatır. Ol azamattıñ (azamatşanıñ) jeke qwpiyası sanalatın fotosı, video jazbası kimniñ rwqsatımen tarap jatır eken? Öz basım osı posttı jazu üşin ol azamattıñ (azamatşanıñ) videodağı beynesin qara boyaumen öşirip tastaudı jön kördim. Jäne rwqsatınsız foto beynesin jeke paraqşama salğanım üşin odan keşirim swraymın. Dini wstanımı, oyı bölek bolğanımen ol da osı eldiñ tuması, bizdiñ otandasımız. Ekinşi, otandasımızdıñ dini wstanımına baylanıstı aytqan sözderi qoğamda qattı pikir tudırğan eken. Tipti onı “wlt dwşpanı”

  • Baqsılar institutı

    Saraptama (oqısañız ökinbeysiz) Birinşi, ilkide Türki balasında arnayı qağan qwzireti üşin jwmıs isteytin köripkel baqsılar institutı bolğan. Atı baqsı bolğanımen hannıñ qırıq kisilik aqılşısı edi. Köripkel baqsılar han keñesi kezinde aldağı qandayda bir sayasi oqiğa men situaciyanı küni bwrtın boljap, döp basıp taldap häm saraptap bere alatın sonı qabilettiñ iesi-tin. Olardı sayasi köripkelder dep atasa da boladı. Han ekinşi bir eldi jeñu üşin bilek küşinen bölek köripkel baqsılardıñ strategiyalıq boljauına da jüginetin. Qarsılas eldiñ köripkel baqsıları da oñay emes ärine. Ekinşi, uaqıt öte kele sayasi köripkel baqsılar türkilik bolmıstağı strategiyalıq mektep qalıptastırdı. Türki baqsıları qıtay, ündi, parsı, wrım elderin jaulap aluda mañızdı röl atqardı. Ol kezdegi jahandıq jaulasular jer, su,

  • TÄÑİRİ QALAUI TÜSKEN JAN

    Mandoki Qoñırdıñ tuğanına 80 jıl toluına oray «Täñiri meni tañdadı»  Mwhtar Mağauin Mandoki Qoñır Iştvan – otanı Majarstan ğana emes, külli türki düniesi qasterleytin wlıq esimder qatarındağı körnekti twlğa. Şıñğıs jorığı twsında Karpat qoynauındağı madiyarlar arasınan pana tapqan qwman-qıpşaq jwrtınıñ tuması Mandoki Qoñır onnan asa tildi erkin meñgergen, bwğan qosa zertteuşilik qarımı eren, Twran halıqtarınıñ fol'klorlıq-dünietanımdıq sanasın boyına darıtqan ğalım. Ol türkologiya ğılımımen dendep aynalısıp qana qoymay, HH ğasırdıñ törtinşi şireginde Şığıs pen Batıs­tıñ arasında altın köpirge aynaldı, milliondardıñ ıqılas alqauına bölendi. YAki ol halıqtar arasın jaqındas­tırğan mämileger, ozıqtarğa oy salğan köregen edi. Zamana alğa jıljığan sayın mereytoy ieleri turalı aytılatın jayttar estelik pen ötken şaq enşisine köşedi. Közi tiri

  • ÜLKEN MIRZA…….

    Mwsa Şormanwlı (1818-1884) – Bayanauıl ağa swltanı, mecenat, ağartuşı. Ol jaylı G.N.Potanin: “Mwsa Şormanwlı – Şoqannıñ tuıs ağası, ol daladağı öte bedeldi adam edi, dala basşılarınıñ qwrmetine ie boldı, orıs polkovnigi degen şen alğan. Biraz jılday Ombıda twrdı, eki ret Peterborğa barğan, jalpı aytqanda qazaqtıñ nağız europalanğan twlğası” dep jazdı. Birjan sal: “Qazaqta bir qwtım bar Mwsa Şorman, Üzilmey kele jatır eski qordan” dese, Mäşhür Jüsip: “Bes jasta “bismilla” aytıp jazdım hattı, Bwl dünie jastay mağan tidi qattı. Segizden toğızğa ayaq basqan kezde, Mwsa edi qosaqtağan Mäşhür attı” dep jırlağan. Mwsanı Bayanauıl orıstarı “Bol'şoy gospodin”, auıl qazaqtarı “Mwsa mırza” dep atağan. Öz qarjısına Bayanauılda meşit, medrese saldıradı. İnisi Isamen birge

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: