|  |  |  |  |  | 

جاھان جاڭالىقتارى وقيعا ساياسات سۇحباتتار تاريح

قارا تەڭىزدە رەسەيدىڭ “ماسكەۋ” كرەيسەرى سۋعا باتتى. وعان نە بولدى؟


"ماسكەۋ" كرەيسەرى رەسەيدىڭ قارا تەڭىزدەگى اسكەري فلوتىنىڭ فلاگمانى بولعان.

“ماسكەۋ” كرەيسەرى رەسەيدىڭ قارا تەڭىزدەگى اسكەري فلوتىنىڭ فلاگمانى بولعان.

14 ءساۋىر كەشكە رەسەي قورعانىس مينيسترلىگى ەلدىڭ قارا تەڭىزدەگى اسكەري فلوتىنىڭ فلاگمانى – “ماسكەۋ” كرەيسەرى سۋعا باتقانىن حابارلادى. ساراپشىلار زىمىران قارۋى بار كرەيسەردەن ايىرىلۋ رەسەي فلوتىنا ەلەۋلى سوققى بولىپ تيەتىنىن ايتادى.

13 ءساۋىر كەشكە ۋكراينانىڭ ودەسسا وبلىستىق اسكەري اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى، پولكوۆنيك ماكسيم مارچەنكو telegram-كانالىنا رەسەيدىڭ قارا تەڭىز فلوتىنىڭ فلاگمانى (جولباسشى كەمە) سانالاتىن، زىمىرانمەن جابدىقتالعان “ماسكەۋ” كرەيسەرىنە ۋكراينانىڭ كەمەگە قارسى ەكى “نەپتۋن” زىمىرانى تيگەنىن جازدى. بىرنەشە ساعاتتان كەيىن رەسەي قورعانىس مينيسترلىگى تاسس اگەنتتىگىنە كەمەدە ءورت بولعانىن راستادى. اسكەري ۆەدومستۆو ء“ورت سالدارىنان “ماسكەۋ” زىمىران كرەيسەرىندە وق-ءدارى قورى جارىلدى. كەمەگە ەداۋىر زاقىم كەلدى. ەكيپاج تولىقتاي ەۆاكۋاتسيالاندى” دەپ مالىمدەپ، ءورتتىڭ شىعۋ سەبەبى انىقتالىپ جاتقانىن ايتقان.

ۋكرايناعا قارسى سوعىسقا بەلسەنە قاتىسقان كرەيسەرگە نە بولعانى ازىرگە بەلگىسىز: كوپ نۇسقانىڭ بىرىنە سايكەس، “ماسكەۋ” زىمىرانعا قارسى قورعانىس جۇيەسى “بايراكتار” درونىنا سوققى بەرۋگە تىرىسىپ جاتقاندا، كەمەگە “نەپتۋن” زىمىراندارى تيگەن; تاعى ءبىر دەرەككە سەنسەك، كرەيسەرگە امەريكالىق كەمەگە قارسى “گارپۋن” زىمىرانى سوققى بەرگەن (ۋكراينا بۇل زىمىراندى ۇلىبريتانيادان العان بولۋى مۇمكىن); ءۇشىنشى نۇسقادا كەمەدەگى وق-ءدارىنىڭ جارىلۋى مەن ءورتتىڭ ۋكراينا شابۋىلىنا ەش قاتىسى جوعى ايتىلادى.

بەيسەنبىدە پەنتاگون وكىلى دجون كيربي CNN-گە بەرگەن سۇحباتىندا “اقش-تىڭ قولىنداعى دەرەكتەر “ماسكەۋ” كرەيسەرىنىڭ جۇزە الاتىنىن كورسەتتى” دەگەن. كيربيدىڭ سوزىنشە، كرەيسەرگە زاقىم كەلگەن، بىراق ونىڭ ۋكراينا شابۋىلىنىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولعانىن پەنتاگون راستاي دا، جوققا شىعارا دا المايدى.

ال سول كۇنى كەشكە رەسەي قورعانىس مينيسترلىگى ء“ورت سالدارىنان وق-ءدارى جارىلعاندا كورپۋسى زاقىمدانعان “ماسكەۋ” كرەيسەرىن تىركەپ الىپ، پورتتاعى تۇراعىنا اكەلە جاتقان كەزدە تەڭىزدەگى داۋىلدان تەپە-تەڭدىك ساقتاي الماي، سۋعا باتتى دەپ حابارلادى.

ۋكراينا سوققىسى دەگەن ءسوز شىندىققا كەلەدى”

رەسەي اسكەري مينيسترلىگى “ماسكەۋ” كرەيسەرىنىڭ سۋ باتقانىن حابارلاردان ءبىراز بۇرىن ازاتتىقتىڭ ورىس قىزمەتى “رەسەي كەمەسىنە نە بولۋى مۇمكىن؟” دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەپ، رەسەي اسكەري-تەڭىز كۇشتەرى بويىنشا ساراپشى، “قۇپيا جاعالاۋلار” سايتىنىڭ نەگىزىن قالاعان جانە رەسەي فلوتى جايلى كىتاپتاردىڭ اۆتورى ەيچ اي ساتتونمەن (H I Sutton) سويلەسكەن ەدى.

ازاتتىق: “ماسكەۋ” – قارا تەڭىز فلوتىنىڭ فلاگمانى. ونىڭ سيمۆوليكالىق مانىنەن باسقا، اسكەري ماڭىزى بار ما؟

ەيچ اي ساتتون: “ماسكەۋ” كرەيسەرىنىڭ ۋكرايناعا قارسى سوعىستا ءسوزسىز اسكەري ءرولى بولدى. ءتىپتى باسقا كەمەلەرگە قولباسشىلىق جاساعان بولۋى دا مۇمكىن. بىراق اراسىندا بۇل ءرول رەسەيدىڭ قازىرگى زامانعى باسقا اسكەري كەمەلەرىنە ءوتىپ وتىردى. “ماسكەۋ” كرەيسەرى اۋە شابۋىلىنا قارسى قورعانىس جۇيەسىنە قاتىسقان سياقتى. كەمەدە ەكى نەگىزگى قارۋ جۇيەسى بار. بىرەۋى – كەمەگە قارسى قورعانىس: ول بۇل سوعىستا كوپ قولدانىلمادى، ويتكەنى رەسەي شامالى ۋاقىت ىشىندە ۋكراينا فلوتىن تىقسىرىپ ۇلگەردى، ەكىنشىسى – اسا الىستان جاسالاتىن اۋە شابۋىلىنا قارسى قورعانىس: بۇل “ماسكەۋدىڭ” نەگىزگى اكتيۆى بولدى، كرەيسەردىڭ قايدا بولۋى كەرەگى دە وسىعان بايلانىستى انىقتالىپ وتىردى.

ازاتتىق: كەمەگە زىمىران تيگەن بولسا، نەگە “ماسكەۋدىڭ” زىمىرانعا قارسى قورعانىس جۇيەسى ىسكە قوسىلمادى؟

ەيچ اي ساتتون: بولعان وقيعانىڭ جاي-جاپسارىن بىلمەيمىز. “ماسكەۋ” زىمىرانعا قارسى قورعانىس جۇيەسىنىڭ ءۇش دەڭگەيىمەن جابدىقتالعان. ءبىرىنشىسى – زرك س-300ف “فورت”، ول جەردەگى كادىمگى س-300 جۇيەسىنە ۇقسايدى. س-300 پارامەترلەرى بويىنشا امەريكالىق الىس راديۋستان ارەكەت ەتۋ جۇيەسى – “پاتريوتقا” كەلەدى. ودان بولەك، “ماسكەۋدە” ورتاشا راديۋستا ارەكەت ەتۋگە ارنالعان اۋە شابۋىلىنا قارسى قورعانىس جۇيەسى جانە جاقىن راديۋستان قولدانىلاتىن، جىلدامدىعى جوعارى ارتيللەريا قۇرىلعىلارى بار. بۇل ءۇش جۇيە دە ءبىراز ەسكىرگەن، ولار [وتكەن عاسىردىڭ] 70-80-جىلدارى جاسالعان. كوپ نارسە ىشكى جاعدايعا – جۇيەنىڭ قالاي باسقارىلعانىنا، رادارلاردىڭ قوسىلۋىنا جانە باسقا دا فاكتورلارعا بايلانىستى.

ازاتتىق: كرەيسەرگە ۋكراينا زىمىراندارى سوققى بەردى دەگەن مالىمدەمەگە سەنەسىز بە؟

ەيچ اي ساتتون: ءيا. ۋكراينا شابۋىلى – شىندىققا جاناساتىن نۇسقا. كەي رەسەيلىك اقپارات قۇرالدارى جاعدايدى باسقاشا كورسەتۋگە تىرىسىپ، اپاتقا اسكەري قيمىلداردىڭ قاتىسى جوق دەپ جازىپ جاتىر. ءيا، ۋكراينادا كەمەگە قارسى مينالار بار، بىراق زىمىران سوققىسى تۋرالى نۇسقا الدەقايدا سەنىمدى كورىنەدى. دەگەنمەن ازىرگە كەمەگە زىمىران ءتيدى دەپ ناقتى ايتا المايمىز.

ازاتتىق: “ماسكەۋگە” جاسالعان شابۋىلعا بايلانىستى ۋكراينالىق “نەپتۋن” جانە ۋكرايناعا ۇلىبريتانيادان جىبەرىلدى دەلىنگەن امەريكالىق “گارپۋن” زىمىراندارى اتالدى. شابۋىلعا وسى زىمىرانداردىڭ قايسىسى قولدانىلدى دەپ ويلايسىز؟

ەيچ اي ساتتون: بىلمەيمىن. قازىرگە دەيىن ۋكراينادا اتالعان زىمىرانداردى ۇشىراتىن كەشەن بارى راستالماعان. سوندىقتان ءارتۇرلى سىبىسقا سۇيەنۋگە تۋرا كەلەدى. “نەپتۋن” – سوۆەت وداعى زىمىرانىنىڭ جەتىلدىرىلگەن ءتۇرى، بىراق ونىڭ جاپپاي ءوندىرىسى ءالى باستالماۋى كەرەك ەدى، ەندى بۇعان سوعىس كەدەرگى بولىپ وتىر. “گارپۋن” زىمىرانى تۋرالى دا ءتۇرلى قاۋەسەت تاراعان، بىراق ولاردىڭ ۋكرايناعا جەتكىزىلگەنىن راستايتىن اقپارات جوق. كرەيسەردىڭ قانشالىق ۇلكەن ەكەنىن ەسكەرسەك، كەمەگە قارسى زىمىراندار قولدانىلعان سياقتى. تەوريالىق تۇرعىدان العاندا، باسقا زىمىراندار بولۋى دا مۇمكىن، بىراق تەڭىزدەگى نىساندى ءدال كوزدەۋدىڭ قيىندىعىنا بايلانىستى ولاردى پايدالانۋ ىقتيمالدىعى تومەن. بۇل ۇشقىشسىز باسقارىلاتىن اپپاراتتان ۇشىرىلعان شاعىن زىمىران دەپ ويلامايمىن.

“نەپتۋن” – ۋكراينانىڭ ​كەمەگە قارسى زىمىران قارۋى (ورىس تىلىندە):

ازاتتىق: “ماسكەۋ” – شىنىمەن وتە ءىرى كەمە. ءبىر جاعىنان، بۇل ونى قولايلى نىساناعا اينالدىرادى، ەكىنشى جاعىنان تەڭىزدەگى قۇرىلعىلارعا سوققى بەرۋ، ونىڭ ءدال كوورديناتىن انىقتاۋ وتە قيىن. ۋكرايناعا “ماسكەۋ” كرەيسەرىنە سوققى بەرۋگە ناتو-نىڭ بارلاۋ دەرەكتەرى كومەكتەسۋى مۇمكىن بە؟

ەيچ اي ساتتون: ەش حابارىم جوق. بۇل تۋرالى ەشتەڭە بىلمەيمىن.

ازاتتىق: تەوريالىق تۇرعىدان العاندا، ۋكراينا اسكەرى كەمەنىڭ ورنىن ءدال تاۋىپ، وعان سوققى بەرۋگە قاۋقارلى ما؟

ەيچ اي ساتتون: تەڭىزدەگى نىسانانى كوزدەپ اتۋ – شىنىمەن قيىن، اۋا-رايى ناشار، ال كەمە الىستا بولسا، وپەراتسيا ءتىپتى كۇردەلەنە تۇسەدى. بۇل جەردە بەرديانسك پورتىندا ورتەنگەن “ساراتوۆ” دەسانت كەمەسىنىڭ جاعدايى سياقتى تاعى دا ءساتى تۇسە كەتتى دەپ ويلايمىن. ياعني، ەكى جاعدايدا دا وقيعا باسقاشا ءوربىپ، ۋكراينانىڭ جولى بولماۋى مۇمكىن ەدى. تەڭىزدەگى نىساناعا سوققى بەرۋ وتە قيىن، بىراق كەيدە ونىڭ كوورديناتىن انىقتاۋعا اشىق دەرەككوزدەر دە پايدالانىلادى. مىسالى، قولدا بار دەرەكتەرگە قاراپ، كەمەنىڭ ادەتتە قالاي جۇزگەنىن باقىلاپ، ونىڭ بولجالدى باعىتىن انىقتاۋعا بولادى. “ماسكەۋگە” قارا تەڭىزدىڭ قاي تۇسىندا شابۋىل جاسالعانىن بىلمەيمىز، بىراق ەرتە مە، كەش پە، ءبارى انىقتالادى. سول كەزدە كرەيسەردىڭ ول جەردە بولاتىنىن الدىن-الا بولجاۋ مۇمكىن بە، جوق پا دەگەن سۇراقتىڭ جاۋابىن تابامىز. قارا تەڭىزدىڭ سولتۇستىك بولىگى ۇلكەن ەمەس، بىراق سونىڭ وزىندە زىمىران ۇشىرىپ، نىساناعا ءدوپ تيگىزۋ قيىن.

“ماسكەۋدىڭ ورنىن باساتىن كەمە جوق”

ازاتتىق: ەكيپاج نازارى “بايراكتار” درونىندا بولىپ، نەگىزگى سوققىنى جىبەرىپ العان دەگەن نۇسقاعا قالاي قارايسىز؟

ەيچ اي ساتتون: سەنىمدى ەستىلەدى، بىراق تىم قاشىقتا بولعانىن ەسكەرۋ كەرەك. سوندىقتان كەمەنىڭ ۇستىندە دروننىڭ ۇشىپ ءجۇرۋى ەكىتالاي. رەسەي قارا تەڭىزدە كەمەگە قاۋىپ از دەپ ويلاعان سياقتى. كرەمل ۋكراينانىڭ كەمەگە قارسى زىمىراندارى، اۆياتسياسى بارىن ءبىلدى، بىراق كەمەلەرىن سەۆاستوپول پورتىنا اشىق تۇردە قويىپ ءجۇردى. ارينە، “ماسكەۋگە” پورتتا شابۋىل جاسالعان جوق، بىراق بۇل رەسەيدىڭ ۋكراينا تاراپىنان بولۋى مۇمكىن قاۋىپكە ءمان بەرىپ قاراماعانىن كورسەتەدى. ەندى ولار ۋكراينانىڭ درون قولدانعانى راستالماسا دا، باسقا ادىسكە كوشەدى. درون قولدانىلىپ، رەسەي ۋكراينا قۇرعان “تۇزاققا” ءتۇسىپ قالعان بولسا، بۇل كيەۆ ءۇشىن جاعىمدى جاڭالىق بولماق. دەمەك ۋكراينا قازىرگىدەي ارەكەت ەتە الادى، ال رەسەي كەمەلەرى درونعا باسا نازار اۋدارۋدان قورقاتىن بولادى. باسقاشا ايتقاندا، رەسەي ءوزىن بۇرىنعىداي ەركىن سەزىنە المايدى.

"ماسكەۋ" كرەيسەرى قارا تەڭىزدەگى جاتتىعۋ كەزىندە. 18 اقپان 2022 جىل.

“ماسكەۋ” كرەيسەرى قارا تەڭىزدەگى جاتتىعۋ كەزىندە. 18 اقپان 2022 جىل.

ازاتتىق: فلاگمان كرەيسەردىڭ سوققىعا ۇشىراۋىنا بايلانىستى رەسەيدىڭ قارا تەڭىزدەگى فلوتى السىرەدى دەۋگە بولا ما؟

ەيچ اي ساتتون: ءيا. “ماسكەۋ” كرەيسەرى قاتاردان شىقسا، باسقا كەمەلەردىڭ ءالسىز تۇستارى كوبەيەدى. اسىرەسە، ولار بۇرىنعىداي الاڭسىز ءجۇرۋىن جالعاستىرا بەرسە، ءسوزسىز سولاي بولادى. “ماسكەۋ” بىردەن كوزگە تۇسەتىن نىسانا ەمەس. بۇل ۋكراينادا ءدال وسى كەمەگە شابۋىل جاساۋعا نەگىز بولعان جوق دەگەندى بىلدىرمەيدى. “ماسكەۋدىڭ” سوققىعا ۇشىراۋى ۋكراينا ءۇشىن دجەكپوت ۇتىپ العانمەن بىردەي. بىراق رەسەيدىڭ باسقا دا جاقسى قورعالعان، قازىرگى زامانعى اسكەري كەمەلەرى بار. ۋكراينا ءۇشىن ءىرى دەسانت كەمەسى، بارلاۋ قايىقتارى، مينانى ىزدەپ تاۋىپ، جوياتىن كەمە جانە باسقا دا تەڭىز قۇرالدارى وڭاي ولجا بولادى. كەيىنگى كەزدەرى رەسەي دەسانت كەمەسىن “دەمونستراتسيا” ءۇشىن بىرنەشە رەت ۋكراينا جاعالاۋىنا جىبەردى. ولار ۋكرايناعا دەسانت اسكەرىن جەتكىزۋگە بارعانداي سىڭاي تانىتىپ، جاعالاۋعا جاقىنداپ، كەرى قايتىپ ءجۇردى. ۋكراينا كەمەگە قارسى زىمىران كەشەنىن ىسكە قوسسا، مۇنداي كەمەلەردىڭ جويۋ قيىن ەمەس. ولار جاعالاۋعا جاقىن ماڭدا قورعانسىز كۇيدە قالادى. ۋكراينا ماڭىندا جۇرگەن بارلاۋ كەمەلەرى تۋرالى دا وسىنى ايتۋعا بولادى.

ازاتتىق: “ماسكەۋ” جارتى عاسىر بۇرىن جاسالعان. كرەيسەردى بىرنەشە رەت قاتاردان شىعارىپ تاستاماق بولدى. رەسەي بۇل كەمەنى نەگە ءالى كۇنگە پايدالانىپ كەلەدى، وعان بالاما جوق پا؟

ەيچ اي ساتتون: رەسەيدىڭ مۇنداي ۇلكەن كەمە قۇراستىرۋعا مۇمكىندىگى جوق. مۇنداي كەمەلەردى جوبالاۋ كەزىنىڭ وزىندە ۇلكەن ماسەلەلەر بولعان. ياعني، رەسەي فرەگاتتان ۇلكەن كەمە جاساۋعا تالپىنىپ كورمەدى. رەسەيدە ەكى اۋىر كرەيسەر بار، ولار “ماسكەۋدەن” الدەقايدا ۇلكەن، قازىر ولاردىڭ ءبىرى مودەرنيزاتسيادان ءوتىپ جاتىر. سوندىقتان رەسەيدە “ماسكەۋدىڭ” ورنىن باساتىن كەمە جوق.

ازاتتىق: قارا تەڭىزدەگى رەسەي فلوتى ۋكراينا ءۇشىن قانشالىق قاۋىپتى؟ رەسەي اسكەرى الدەقايدا بەلسەندى ارەكەتكە كوشۋى مۇمكىن بە؟ سوعىسقا دەيىن “رەسەي بىردەن ۋكراينا جاعالاۋىنا اسكەر جىبەرە قويماس” دەگەن ەدىڭىز، ايتقانىڭىز كەلدى، ازىرگە دەسانت اسكەرى جەتكىزىلگەن جوق. بىراق رەسەي كەمەلەرىنەن قاناتتى زىمىراندار ۇشىرىلىپ جاتىر.

ەيچ اي ساتتون: ەكى ستسەناري بار دەپ ويلايمىن. ءبىر جاعىنان، رەسەي تەڭىزدەگى اسكەري ءىس-قيمىلىن ۇدەتپەيتىنىن كورىپ وتىرمىز. بەرديانسك پورتىنداعى ءورت پەن جارىلىستى ەسكە الىپ كورىڭىزشى. بۇل پورت كەمەلەرگە قور جيناۋ ءۇشىن ماڭىزدى ستراتەگيالىق نىسان بولاتىن. رەسەي ازوۆ تەڭىزىندەگى دەسانت كەمەسىن اسكەر جىبەرۋ ءۇشىن ەمەس، الدىڭعى شەپتەگى قۇرلىقتاعى كۇشتەردى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن پايدالانعىسى كەلگەن. جارتىلاي سۋعا باتقان دەسانت كەمەسى ءالى كۇنگە سول جەردە تۇر. رەسەيدىڭ بەرديانسك پورتىنا باسقا دەسانت كەمەسىن جىبەرگەنىن كورگەن جوقپىز.

رەسەي اسكەري تەڭىز فلوتىنىڭ "ساراتوۆ" ۇلكەن دەسانت كەمەسى بەرديانسك پورتىندا سۋعا جارتىلاي باتقان كۇيى تۇر. 30 ناۋرىز 2022 جىل.

رەسەي اسكەري تەڭىز فلوتىنىڭ “ساراتوۆ” ۇلكەن دەسانت كەمەسى بەرديانسك پورتىندا سۋعا جارتىلاي باتقان كۇيى تۇر. 30 ناۋرىز 2022 جىل.

رەسەي شاراسىز كۇيدە وتىرسا، تاۋەكەلگە بارىپ، سوعىس قيمىلدارىن توقتاتپاۋ ءۇشىن تاعى بىرنەشە كەمەسىن قۇرباندىققا شالار ەدى. كەز كەلگەن سوعىستا مۇنداي قاۋىپ بولادى. بىراق رەسەي ونداي قادامعا بارماي، كونسەرۆاتيۆتى تاكتيكا قولدانىپ وتىر. بۇل سوعىستاعى رەسەي فلوتىنىڭ ارەكەتىن جوعارىدان بەلگىلەنگەن سوعىس جۇرگىزۋ ستراتەگياسىنا قاراماستان، باسشىلىققا ءوزىنىڭ ماڭىزىن كورسەتۋگە تالپىنىس دەپ باعالاۋعا بولادى. ەندى جول باستاۋشى كرەيسەر سوققىعا ۇشىراعاننان كەيىن رەسەي فلوتى كەمەگە قارسى زىمىرانداردان قورعانۋ ءۇشىن قاۋىپتى قادامعا بارۋى مۇمكىن. سونىمەن قاتار رەسەي سەۆاستوپولدەگى “مەنشىك” اكۆاتورياسىنان قاناتتى زىمىران ۇشىرۋدى جالعاستىرادى، – دەيدى ساراپشى.

“اتلانت” جوباسىنىڭ تاريحى

“ماسكەۋ” زىمىران كرەيسەرى 1976 جىلى نيكولاەۆ كەمە قۇراستىرۋ زاۋىتىندا جاسالعان. 18-عاسىردىڭ سوڭىندا نەگىزى قالانعان زاۋىتتا ايگىلى “پوتەمكين” اسكەري كەمەسى دە قۇراستىرىلعان. 1979 جىلى تەڭىزگە ءتۇسىرىلىپ، باستاپقىدا “سلاۆا” دەپ اتالعان جاڭا كرەيسەر سوۆەت وداعىنداعى 1164 “اتلانت” جوباسىنىڭ باس كەمەسى بولعان. بۇل جوباعا كىرەتىن قارۋلى كرەيسەرلەر الەمدىك مۇحيتتاعى سسسر ءۇشىن ماڭىزدى اۋماقتاردى باقىلاۋدا ۇستاپ، سوققى بەرۋ توپتارى مەن اۋە شابۋىلدارىنا قارسى كۇرەسكەن. “اتلانت” جوباسى ارزان بولعانىمەن، تيىمدىلىگى جاعىنان “ورلان” اتومدىق كرەيسەر جوباسىنان ء(الى قاتاردا جۇرگەن “پەتر ۆەليكي” كەمەسى وسى توپقا جاتادى) قالىسپايتىن باستاما ەدى.

رەسەي اسكەري فلوتىنىڭ زىمىران قارۋى بار "پەتر ۆەليكي" اتوم كرەيسەرى.

رەسەي اسكەري فلوتىنىڭ زىمىران قارۋى بار “پەتر ۆەليكي” اتوم كرەيسەرى.

باستاپقىدا 1164 جوباسى اياسىندا ون كرەيسەر جاسالادى دەپ كۇتىلگەن. بىراق ءتورت كەمەنىڭ نەگىزى قالانعان، ۇشەۋى تولىق قۇراستىرىلعان. ءۇش كەمە دە رەسەيدىڭ اسكەري-تەڭىز فلوتىنا كىرەدى: “ۆارياگ” – تىنىق مۇحيت فلوتىنداعى جول باستاۋشى كەمە، “مارشال ۋستينوۆ” – سولتۇستىك فلوت قۇرامىندا، ۇشەۋىنىڭ ىشىندەگى ەڭ ەسكىسى – “ماسكەۋ” (بۇرىنعى “سلاۆا”) – قارا تەڭىز فلوتىنىڭ فلاگمانى.

1164 جوباسىنا كىرەتىن كرەيسەرلەر 550 كيلومەترگە دەيىن جەتەتىن “بازالت” ءتيپتى كەمەگە قارسى قاناتتى زىمىراندارمەن جابدىقتالعان. “اسكەري ۇشاقتىڭ كوزىن جويۋشى” اتاعىنا يە بولعان “اتلانت” كەمەلەرىندە قورعانىس جۇيەسىمەن سالىستىرعاندا، شابۋىل مەحانيزمى جاقسىراق دامىعان. بۇل كرەيسەرلەردە (ولاردىڭ قاتارىندا “ماسكەۋ” دە بار) اۋە شابۋىلىنان قورعانۋ جۇيەسىنىڭ ءۇش ەشەلونى بار ء(بىر زرك س-300 “فورت”، ەكى ورتاشا قاشىقتاعى “وسا-ما” زەنيت-زىمىران قۇرىلعىسى جانە جاقىن قاشىقتان جىلدام وق جاۋدىراتىن التى اك-630 ارتيللەريا قۇرىلعىسى). “وسا-ما” كەشەنى 1980-جىلداردىڭ ورتاسىندا ەسكىرگەن، ول تەڭىز دەڭگەيىنەن 25 مەتردەن تومەن ۇشاتىن زىمىراندارعا توتەپ بەرە المايدى، ال “فورتتىڭ” ءبىر عانا راديولوكاتسيالىق جۇيەسى بار، ول ىستەن شىقسا، كەمە ۇزاق قاشىقتاعى اۋە شابۋىلىنان قورعانۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرىلادى.

1989 جىلدىڭ اياعىندا سسسر پرزيدەنتى ميحايل گورباچەۆ پەن اقش پرەزيدەنتى دجوردج بۋش مالتا جاعالاۋىندا “سلاۆا” كرەيسەرىندە كەزدەسەدى دەپ جوسپارلانعان. بىراق داۋىل باستالىپ، كەلىسسوزدەر “ماكسيم گوركي” جولاۋشىلار لاينەرىندە وتكەن. وسىدان كەيىن كرەيسەر نيكولاەۆقا جوندەۋگە جىبەرىلگەن. بۇل كەزدە سسسر تاراپ، كەمەنى جەتىلدىرۋگە قارجى بولماعان. 1990-جىلداردىڭ ورتاسىندا قارا تەڭىز فلوتى باسشىلىعى ماسكەۋدەن رۇقسات سۇراپ، كەمەنى ءوز قاراۋىنا العان. وسىلاي كرەيسەردىڭ اتاۋى وزگەرىپ، جوندەۋدەن وتكەن.

سەۆاستوپول پورتىندا تۇرعان "ماسكەۋ" كرەيسەرى. 13 ءساۋىر 2022 جىل.

سەۆاستوپول پورتىندا تۇرعان “ماسكەۋ” كرەيسەرى. 13 ءساۋىر 2022 جىل.

جوندەۋ بارىسنىدا كرەيسەرگە “بازالتتىڭ” ورنىنا “ۆۋلكان” كەمەگە قارسى زىمىراندار كەشەنى قويىلىپ، “ماسكەۋ” 1999 جىلى قايتا ىسكە قوسىلعان. بىرنەشە وقۋ جاتتىعۋىنان كەيىن 2008 جىلى كەمە گرۋزياداعى سوعىسقا قاتىستى. قارا تەڭىز فلوتىنىڭ جول باستاۋشى كەمەسى گرۋزيا جاعالاۋىنا “دەمونستراتسيا” ءۇشىن عانا بارعان، كرەيسەر تەڭىزدە ءۇش گرۋزين كاتەرىنىڭ كوزىن جويۋعا قاتىسپاعان.

2015 جىلدىڭ اياعىندا “ماسكەۋ” كرەيسەرى سيريا جاعالاۋىنداعى لاتاكيا اۋدانىنا بارعان. كەمەنىڭ مىندەتى – رەسەيدىڭ اۋە-عارىش كۇشتەرىن جاسىرىپ، قورعاۋ بولاتىن. ءبىر جىلدان كەيىن جەرورتا تەڭىزىنە “ماسكەۋدىڭ” ورنىنا وسى جوباعا كىرەتىن “ۆارياگ” كرەيسەرى باردى. ال “ماسكەۋ” سەۆاستوپولگە ورالعان. 2016 جىلى اسكەري كەمە اسكەري-تەڭىز فلوتىنىڭ شەرۋىنە قاتىسقان. “ماسكەۋدىڭ” ارى قارايعى جايى تالقىلانعاندا، كرەيسەردى ەسكىرگەن كەمە رەتىندە ۋتيليزاتسياعا جىبەرۋ، “زۆەزدوچكا” زاۋىتىندا جاڭارتۋعا جانە سەۆاستوپول زاۋىتىندا جوندەۋ سياقتى ءۇش ءتۇرلى نۇسقا قاراستىرىلعان. اسكەري-تەڭىز فلوتىندا كرەيسەردى قازىرگى زامانعى زىمىراندارمەن جانە راديولوكاتسيا قۇرىلعىسىمەن جابدىقتاپ، جەتىلدىرۋگە اقشا بولماعان، بىراق “ماسكەۋدى” فلوت قۇرامىنان شىعارىپ تاستاۋ تۋرالى دا شەشىم قابىلدانباعان. ناتيجەسىندە كەمەنى سەۆاستوپولدە كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزگەن.

رەسەي عىلىم اكادەمياسى ە.م.پريماكوۆ اتىنداعى الەمدىك ەكونوميكا جانە حالىقارالىق قاتىناستار ۇلتتىق زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ قىزمەتكەرى، رەسەي فلوتى بويىنشا ساراپشى يليا كرامنيك ربك باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا، “ماسكەۋ” مودەرنيزاتسيا ەلەمەنتتەرى بار جوندەۋدەن ءوتتى. كەمەگە وسى زامانعى قارۋ-جاراق جانە ءورت ءسوندىرۋ جۇيەسى ورناتىلعان جوق” دەگەن.

2020 جىلعى شىلدەدە سەۆاستوپولدەگى №13 كەمە جوندەۋ زاۋىتى “ماسكەۋ” كرەيسەرى ءالى ونداعان جىل بويى قىزمەت ەتەدى” دەپ ۋادە بەرگەن. جوندەۋ كەزىندە كەمەگە قىرىق جىل بۇرىن ورناتىلعان اۋە شابۋىلىنان قورعانۋ جۇيەسىنىڭ قۇرامى جاڭارتىلماعان. “ماسكەۋ” جوندەۋدەن وتكەن سوڭ 2021 جىلى جازدا تەڭىزگە شىققان.

ازاتتىق

Related Articles

  • دجو بايدەن اق ۇيدەن كەتەر الدىنداعى سوزىندە سىرتقى ساياسات جايلى ايتتى

    دجو بايدەن اق ۇيدەن كەتەر الدىنداعى سوزىندە سىرتقى ساياسات جايلى ايتتى

    اقش پرەزيدەنتى دجو بايدەن مەملەكەتتىك دەپارتامەنتتە سويلەپ تۇر. ۆاشينگتون، 13 قاڭتار، 2025 جىل. اقش پرەزيدەنتى دجو بايدەن اق ۇيدەگى قىزمەت مەرزىمى اياقتالار الدىنداعى سوڭعى سوزىندە سىرتقى ساياسات جايىنا توقتالىپ، رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيندى مىسقىلدادى. “پۋتين ۋكرايناعا باسىپ كىرگەندە كيەۆتى بىرنەشە كۇندە الامىن دەپ ويلادى. ال ءىس جۇزىندە سوعىس باستالعاننان كەيىن كيەۆتىڭ ورتالىعىندا ول ەمەس، مەن تۇردىم. ول جەردە پۋتين بولعان جوق”، – دەدى اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىندە سويلەگەن دجو بايدەن. مەن امەريكالىق اسكەردىڭ باقىلاۋىنان تىس جەردەگى سوعىس ايماعىنا ساپارمەن بارعان جالعىز جوعارعى باس قولباسشىمىن”، – دەپ سوزىنە قوستى اقش پرەزيدەنتى. بايدەن سوزىندە ۋكرايناعا كوبىرەك نازار بۇردى. ايتۋىنشا، ول رەسەيلىك باسقىنشىلىقتان قورعانعان ۋكرايناعا حالىقارالىق قولداۋ ۇيىمداستىرۋدى جانە يادرولىق جانجالعا جول بەرمەۋدى وزىنە

  • «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي)

    «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي)

    قازاق حالقىنىڭ داڭقتى پەرزەنتى، ۇلى جازۋشى مۇقتار ماعاۋين 85 جاسقا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن وزدى. «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي) شۇبارتاۋدا دۇنيەگە كەلدى. جونداعى جوبالاي كەرەيدىڭ ەڭ ۇلكەن ارۋاعى جوبالاي ءبيدىڭ ۇرپاعى ەدى. بايقوتان بي، تومان بي، بەگەش شەشەن، ءۋايىس، تولەۋ اقىن… اتاعى اتالارىنان اسىپ كەتتى… تىرىسىندە ولاي دەگەن جوق… بۇل ءسوزدى دۇنيەدەن وتكەن سوڭ ءبىز ايتىپ وتىرمىز… ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزدەرى شەتتە ءوتتى. «ۇكىمەتكە، باسقالارعا دا وكپەم جوق، وكپەلەيتىن ولاردىڭ جاعدايى جوق!» (م.ماعاۋين) دەگەن ەدى ءوزى بەرتىندە. استارى اۋىر، ەڭسەڭدى ەزەردەي سالماقتى ءسوز… دانىشپان ادام نەگە ەلدەن جىراق كەتتى. بۇل «وڭاشا جاتقاندى ۇناتامىن، ەلىمدى ەل قىلماسىن ەرتە سەزىپ… ەلدەن كەتتىم جىراق…» (شاكارىم) دەيتىن كەتىس سياقتى. سوندا دا «كوك

  • بۇل – سوۆەتتىك ءھام نازارباەۆتىق كەزەڭنەن قالعان، جۋرناليستيكانى جاعىمپاز قولبالا، شاۋىپكەل قۇرال دەڭگەيىنە تۇسىرگەن شەنەۋنىكتىك شتامپوۆكا.

    بۇل – سوۆەتتىك ءھام نازارباەۆتىق كەزەڭنەن قالعان، جۋرناليستيكانى جاعىمپاز قولبالا، شاۋىپكەل قۇرال دەڭگەيىنە تۇسىرگەن شەنەۋنىكتىك شتامپوۆكا.

    “سۇحباتتى” ەندى عانا وقىپ شىقتىم. ازىرگە، سيپاتى تۋرالى از ءسوز: البەتتە، بۇل – جۋرناليستيكا ستاندارتتارىنا ساي، شىنايى، ناعىز سۇحبات ەمەس. كونستيتۋتسيالىق قۇقىعى تەڭ، ەكى سانالى ازاماتتىڭ ءوزارا پىكىرلەسكەن، ەمەنجارقىن اڭگىمەسى ەمەس. بۇل – سوۆەتتىك ءھام نازارباەۆتىق كەزەڭنەن قالعان، جۋرناليستيكانى جاعىمپاز قولبالا، شاۋىپكەل قۇرال دەڭگەيىنە تۇسىرگەن شەنەۋنىكتىك شتامپوۆكا. پالەنباي ادام تۇزەپ-كۇزەگەن، انانى دا، مىنانى قامتۋعا تىرىسقان، اياعىندا جانى جوق ماتىندەر جيىنتىعى تۋعان. توقاەۆ اينالاسىنداعىلارعا: “وسىنشالىق جاساندى كەيىپپەن حالىق الدىندا كورىنۋىم ۇيات بولادى، قويىڭدار، اينالايىندار، قاتەلەسسەم دە ءوز بولمىسىممەن شىعام” دەۋگە تۇسىنىگى جەتپەگەنى وكىنىشتى. بىلتىر “ەگەمەندە” “سۇحباتتاسقان” ديحان قامزابەك تە، بيىل “انا تىلىندە” “اڭگىمەلەسكەن” ەرلان ءجۇنىس تە، كەشىرىڭىزدەر، ەشقانداي دا ينتەرۆيۋەر ەمەس. ءيا، بىرەۋى تەرەڭ عالىم، ەكىنشىسى تاماشا اقىن، بىراق، ومىرىندە ءبىر

  • ۋكراينا كۋرسك وبلىسىندا قايتا شابۋىلعا شىقتى. نە بولىپ جاتىر؟

    ۋكراينا كۋرسك وبلىسىندا قايتا شابۋىلعا شىقتى. نە بولىپ جاتىر؟

    رۋسلان مەدەلبەك كۋرسك وبلىسىندا “كەتىپ بارا جاتقان” ۋكراينا كولونناسى. 5 قاڭتار 2025 جىل.  ۋكراينا اسكەرى 5 قاڭتاردا رەسەيدىڭ كۋرسك وبلىسىندا جاڭا شابۋىلعا شىقتى. بۇل تۋرالى ۋكراينا شەنەۋنىكتەرى مەن رەسەيدىڭ z-بلوگەرلەرى جازىپ جاتىر. قازىر كۋرسك وبلىسىنداعى احۋال قانداي؟ ۋكراينا نەگە كۋرسك وبلىسىندا قايتا شابۋىلعا شىقتى؟  كۋرسك وبلىسىندا قازىرگى احۋال ۋكراينا كەڭسەسىنىڭ باسشىسى اندرەي ەرماك 6 قاڭتاردا “كۋرسك وبلىسىنان جاقسى جاڭالىق، رەسەي سازايىن تارتىپ جاتىر” دەپ جازدى. ال ۋكراينا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ جالعان اقپاراتپەن كۇرەس ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى اندرەي كوۆالەنكو كۋرسك وبلىسىندا بىرنەشە باعىتتا شابۋىل ءجۇرىپ جاتقانىن ايتتى. Z-كانالداردىڭ جازۋىنشا، قازىر شايقاس پۋشكارنوە، لەونيدوۆو جانە تيوتكينو اۋىلىندا ءجۇرىپ جاتىر. بۇل اۋىلدار ۋكراينانىڭ باقىلاۋىنداعى سۋدجا قالاسىنا جاقىن ورنالاسقان. كرەملشىل بلوگەرلەر كۋرسك وبلىسىندا كەتىپ بارا

  • 1893 جىلى 25 قاراشادا

    1893 جىلى 25 قاراشادا

    1893 جىلى 25 قاراشادا، دانيالىق عالىم ۆ.تومسەن قۇلپىتاستاعى بىتىك جازۋدىڭ قۇپياسىن اشتى. عىلىمي جاڭالىق ەۋروپا قوعامىن ءدۇر سىلكىندىرەدى. توسمەن العاش «تۇرىك»، «كۇلتەگىن»، «ءتاڭىرى» دەگەن سوزدەردى شەشىپ وقيدى. بىتىكتاستاعى جازۋدىڭ كەلەسى بەتى قىتاي يەروگليفىمەن بادىزدەلگەن-ءدى. تومسەن يەروگليفتەگى ەسىمدەردىڭ رەتتىك (قايتالانۋ) جيلىگىنە قاراپ وتىرىپ كەلەسى بەتىندەگى قۇپيا تاڭبالاردى بىرتىندەپ سويلەتە باستايدى. سول داۋىردە شىعىستانۋ سونىڭ ىشىندە تۇركىتانۋ سالاسى جەكە عىلىم رەتىندە ابرويلى زەرتتەۋ نىسانىنا اينالدى. ۆ.تومسەن تاڭبانى شەشىپ قۇپياسىن اشقانىمەن كونە تۇرىك ءتىلىن بىلمەۋشى ەدى، سول سەبەپتى «بۇل ءماتىندى وقىسا رادلوۆ وقيدى» دەگەن. كوپ وتپەي رادلوۆ، تومسەن شەشكەن تاڭبانىڭ ىزىنشە ءماتىن جولدارىن وقىعان. سونىمەن جۇمباق كۇيدە قالعان تاستاعى بىتىك جازۋى سويلەي باستاعان… 25 قاراشا كۇنى ماڭىزدى كۇن. بىتىك جازۋ كۇنى قۇتتى بولسىن!

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: