سارى ات
اۋىلداعى جۇمابەك كوكەمىز كەڭشار تاراعانعا دەيىن پوشتاشى بولىپ جۇمىس ىستەدى. بۋيان دەگەن سارى جورعا اتى بولاتىن. كۇن سايىن گازەت تاراتادى. كۇن سايىن اتىمەن ءتورت اۋىلداعى ءار ءۇيدىڭ اۋلاسىنا كىرىپ شىعادى. اۋىلدا گازەتكە جازىلماعان ءبىردى-ەكىلى ۇيلەر بولاتىن. سارى ات ونداي ۇيلەردى ءوزى-اق اينالىپ ءوتىپ كەتەدى. ياعني، بۋيان دا قاي ۇيگە بۇرىلۋ-بۇرىلماۋ كەرەك ەكەنىن ابدەن ءبىلىپ العان. كۇندەگى كاسىبى ءۇي ارالاۋ بولعاننان كەيىن ۇيرەنبەي قايتەدى ەندى؟!
بىردە اۋىلدىڭ ءبىر اقساقالى كورشى اۋىلداعى اسقا بارماق بولىپ، جۇمابەك كوكەنىڭ اتىن سۇراپ مىنگەنى بار. بىراق كەلگەننەن كەيىن كوكەمدى جاقسىلاپ تۇرىپ بالاعاتتادى. سويتسە، سارى ات اسقا جەتكەنشە كۇندەگى «مارشرۋتىمەن» ءار ۇيگە كىرىپ كەتە بەرىپتى. اقساقال اتتىڭ تىزگىنىن تارتا-تارتا ابدەن شارشاپ، اۋىلدىڭ جارتىسىن ارالاپ شىققان عوي.
سەكسەۋىل
تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارى بولسا كەرەك. بىردە مويىنقۇم اۋدانىندا تۇراتىن ەكى ورمانشى سەكسەۋىلدى زاڭسىز وتاۋشىلاردى ۇستاپ، اقشا تاپپاقشى بولىپ، جولعا شىعادى. مەزگىل – قىستىڭ كەزى، اق بوران ىسقىرىپ تۇتەپ تۇر ەكەن. جەڭىل كولىكپەن ۇلكەن جولدىڭ قيىلىسىنا كەپ تۇرا قالادى.
كوپ كۇتپەيدى. ءبىر ساعاتتان كەيىن-اق سۇيرەتپەسىن سەكسەۋىلگە تولتىرىپ، قارا ءتۇتىنىن بۇرقىراتىپ، ىشقىنىپ كەلە جاتقان تراكتور كورىنىپتى. توقتاتادى. شىنىندا سەكسەۋىلدىڭ ەشقانداي رۇقسات قۇجاتى جوق. قىسپاققا الادى. تراكتوردىڭ رۋلىندەگى جىگىت اعاسىنىڭ ءتىسى اۋىرىپ جۇرگەن بە، الدە سۋىقتان قىمتانعان ءتۇرى مە، ايتەۋىر اۋزىن قالىڭ بوكەبايمەن وراپ العان ەكەن. داۋسى ارەڭ ەستىلەتىن كورىنەدى. ەكى ورمانشىنىڭ ارام ويىن سەزە قويعان تراكتورشى: «جىگىتتەر، كەلىسەيىك، جولىن جاسايىن..» دەپ يىلە كەتەدى.
– نە بەرەسىڭ؟ – دەپتى سوندا ورمانشىنىڭ ءبىرى.
تراكتورشى بوكەبايىنان تۇمسىعىن ءسال شىعارىپ:
– ۇيدە ەكى بيەم بار ەدى، سونىڭ بىرەۋىن بەرەيىن، – دەپتى ولىمسىرەپ.
بۇل قۋانىپ كەتەدى. دەرەۋ كولىكتە وتىرعان ەكىنشى ورمانشىعا جۇگىرىپ بارادى: «ويباي، اناۋ بيە بەرەم دەپ جاتىر، نە ىستەيمىز؟». «كەلىسە بەر، بيە بولماسا دا، بيەنىڭ اقشاسىن بەرەتىن شىعار»، دەپتى ول.
سونىمەن، ەكى جاق قول الىسىپ، تراكتور الدىعا ءتۇسىپ، جەڭىل كولىك سوڭىنان ەرەدى. كوپ ءجۇردى مە، جوق، از ءجۇردى مە، ايتەۋىر، ءبىر كەزدە اۋىلعا كەلەدى. تراكتورشى ءوز ءۇيىنىڭ كەڭ اۋلاسىنا ەركىن كىرىپ، سۇيرەتپەدەگى سەكسەۋىلدى توڭكەرىپ تاستاپ، جۇگىرىپ ۇيىنە كىرىپ كەتەدى. ەكى ورمانشى قولدارىن ىسقىلاپ: «شىنىندا بيەنىڭ اقشاسىن بەرەتىن بولدى-اۋ…» دەپ قورانىڭ قالقاسىندا كۇتىپ تۇرىپتى. ءبىر كەزدە تراكتورشى كىسى ۇيدەن اسىعىس شىعادى. قوينىنا جاسىرىپ العان ءبىر زاتى بار سياقتى. قورباڭداپ كەلىپ، بۇلاردىڭ قولىنا ءبىر شيشا اراقتى ۇستاتىپتى دا: «جىگىتتەر، جاقسى، ساۋ بولىڭدار؟» دەپ بۇرىلىپ جۇرە بەرىپتى. مىناۋ ەكەۋى اڭ-تاڭ. «ەي، توقتا، مىناۋىڭ نە؟» دەي بەرسە، تراكتورشى قايتادان بۇرىلىپ: «ەكىنشىسىن ءوزىم ىشەمىن…» دەپ ۇيىنە كىرىپ كەتىپتى.
سويتسە، اۋزىن بوكەبايمەن تۇمشالاپ العان تراكتوريست: «ۇيدە ەكى بيەم بار…» دەپ ەمەس: «ۇيدە ەكى «بم» بار ەدى…» دەپ ايتقان ەكەن. بىرەۋىن ورمانشىعا بەردى، ەندى ەكىنشىسىن دە سۇراپ تۇر ەكەن دەپ: «ەكىنشىسىن ءوزىم ىشەمىن…» دەگەنى سول ەكەن. ول جىلدارى تارازدان «بم» دەگەن اراق شىعىپ، ءبىراز جىل دۇرىلدەگەنىن ەل ءالى ۇمىتا قويعان جوق.
وسىلايشا «قىزىلعا» ۇمتىلعان ەكى ورمانشى ۇيلەرىنە قۇر قول قايتىپتى.
اس
93 جاسقا جەتىپ باقيلىق بولعان اپامىزدىڭ جىلدىق اسىن بەرۋدى اقىلداسۋ ءۇشىن جاقىن اعايىندار اۋىلداعى قاراشاڭىراققا جينالدىق. «باسقا-باسقا، اسقا ادام كوپ جينالادى، سوندىقتان داستارقاندى مولىنان جايىپ، كەلگەن جەگجاتتارعا جاعداي جاساۋ كەرەك»، دەپ اقىل ايتتى ءبىر اعامىز. سونىمەن، جەڭگەلەرىمىز بەن كەلىندەر بارلىق كەرەك-جاراقتى داپتەرگە جازىپ، شىعىنداردى ەسەپتەپ شىعاردى. ول قارجىنى اپامىزدىڭ بالالارى مەن نەمەرەلەرىنە تەڭدەي ەتىپ ءبولىپ بەردى. بىلايشا ايتقاندا، اپامىزدان تاراعان ءۇرىم-بۇتاعىنىڭ ەستيار ەركەكتەرىنىڭ بارىنە سالىق سالىندى.
– اجەپتەۋىر شىعىن كەتەدى ەكەن… اۋىر بوپ كەتكەن جوق پا؟ – دەپ قالدى ءبىر اعامىز.
– جو-جوق، اپامىزدىڭ ارۋاعى ريزا بولسىن! ەشقانداي اۋىرلىعى جوق. بولىنگەن اقشانى تابامىز، قوسامىز، – دەپ شۋ ەتە قالدىق ءبارىمىز.
سويتسەك اۋەسحان دەگەن اعامىز:
– اۋىلداعى پالەنشەنىڭ بالاسى قايتىس بولعاندا جىلدىق اسىن كلاستاستارى كوتەرگەن ەكەن. ءبىزدىڭ اپامىزدىڭ دا كلاستاستارى جوق پا ەكەن-ەي؟ – دەپ، ەلدى دۋ كۇلدىردى.
ۇن
جاقىن اعايىنىمىزدىڭ بالاسى ۇيلەنىپ، ءبىزدىڭ جاق قۇدالىق شاقىرۋعا قامدانىپ جاتقان. وسىنداي قاربالاس كۇندەردىڭ بىرىندە اۋىلداعى ءبىر اپامىز قالاعا بارىپ، بازارداعى ۇن ساتۋشىدان:
– ءاي، اينالايىن، جاقسى ۇنىڭ بار ما؟ – دەپ سۇراپتى.
– ارينە، بار، اپا! ساتىپ جاتقانىمىزدىڭ ءبارى جاقسى ۇن. جوعارعى سورت. قاندايى كەرەك سىزگە؟
– بىلمەيمىن، قاراعىم! قۇدا شاقىراتىن ەدىك، ەت اسامىز، نان جابامىز، توقاش پىسىرەمىز دەگەندەي…
– مىنە، ەلدىڭ ءبارى مىنا ۇندى الادى. قانشا كيلوسىن الاسىز؟
– ەڭ جوعارعى سورت پا؟ باعاسى قانشادان؟
– ءيا، ەڭ جوعارعى سورت… باعاسىن كەلىسەمىز عوي، ءتۇسىرىپ بەرەمىن…
– وندا مىناۋ كىشكەنتاي قاپشىقتاعىسىن بەر…
قاپتاعى ۇندى جانىنا قويعان اپا:
– ەندى اينالايىن، ەڭ ارزان، ەڭ تومەنگى سورتتى ۇنىڭ بار ما؟ – دەپ سۇراپتى.
– بار، اپا…
– سودان ءبىر كيلوداي بەر؟
– ءبىر-اق كيلو ما؟ ونى نە ىستەيسىز؟
سويتسە اپامىز:
– كەلگەن قۇدالاردىڭ بەتىنە جاقپايمىز با؟ – دەيتىن كورىنەدى.
ورالحان ءداۋىت،
«ەگەمەن قازاقستان»
پىكىر قالدىرۋ