نازارباەۆتىڭ “مۇراگەر” جايلى ەمەۋرىندەرى
ماۋسىمنىڭ 18-ىندە سانكت-پەتەربۋرگتە وتكەن حالىقارالىق ەكونوميكا فورۋمىندا پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قازاقستاندا ايەل دە پرەزيدەنت بولا الادى دەگەن پىكىرى باق پەن الەۋمەتىك جەلىلەردە ءجيى تالقىلاندى.
سانكت-پەتەربۋرگتەگى جيىندا پرەزيدەنت نازارباەۆ ءۇش قىزى بار ەكەنىن، قازاقستاندا گەندەرلىك ساياسات تابىستى ءجۇرىپ جاتقانىن، پرەزيدەنت بولۋعا لايىق “دايىندالعان ايەلدەر” بار ەكەنىن ايتقانىمەن تىكەلەي ۇلكەن قىزى داريعا نازارباەۆانى اتاماعان. الايدا رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ ازىلدەپ بولسىن “ونداي ايەلدەردىڭ كەيبىرىن تانيتىنىن” ايتىپ قالۋى كوپشىلىكتى داريعا نازارباەۆانى پرەزيدەنت مۇراگەرى رەتىندە تالقىلاۋعا تۇرتكى بولعان. وعان فورۋمنىڭ مودەراتورى فاريد زاكاريانىڭ “پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى ەتىپ ايەل ادام تاعايىنداعانىڭىزعا نازار اۋداردىم” دەگەن ءسوزى دە سەبەپ بولدى. ال داريعا نازارباەۆانىڭ 2015 جىلعى قىركۇيەكتەن بەرى ۆيتسە-پرەمەر قىزمەتىن اتقارىپ كەلە جاتقانى بەلگىلى.
وسىلايشا “كەزدەيسوق قويىلعان سۇراققا بەرىلگەن جاۋاپ” الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى كەيبىر قولدانۋشىلارعا نۇرسۇلتان نازارباەۆ قىزى داريعانى مۇراگەر رەتىندە رەسمي تۇردە جاريالاعانداي اسەر قالدىردى. ويتكەنى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بۇعان دەيىن ءوزىنىڭ “مۇراگەرى” تۋرالى اشىق ايتقان ەمەس.
نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ بيلىكتە ۇزاق وتىرۋى، بۇرىنعى تمد مەملەكەتتەرىنىڭ كەيبىرىندە بيلىكتىڭ مۇراگەرلىك جولمەن اۋىسۋى قازاقستاندا دا بۇل ماسەلە كەز-كەلگەن ساتتە پايدا بولۋى مۇمكىن دەيتىن الۋان جورامالعا سەبەپ بولىپ، ساياساتتانۋشىلار ءار كەزەڭدە “مۇراگەر” رەتىندە نازارباەۆتىڭ جاقىن تۋىستارى مەن سەنىمدى سەرىكتەرىن اتاپ كەلگەن.
بولجام جاساۋشىلار “مۇراگەرلىك” ولشەمىن ونىڭ پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆقا قانشالىقتى جاقىندىعىمەن، بيلىك پەن بيزنەستەگى ىقپالىمەن ەسەپتەيدى. جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتكەرلەرگە تەك سەنىمدى ادامدارىن تاعايىنداۋ ارقىلى نازارباەۆ مۇراگەر ماسەلەسى قالاي شەشىلەتىنىن ەمەۋرىنمەن بىلدىرەتىنگە ۇقسايدى.
داريعا نازارباەۆا 2003 جىلى “اسار” پارتياسىن قۇرعاندا بىردەن ءبىر “مۇراگەر” رەتىندە كورىنە باستادى. نەبارى ءۇش جىلدان كەيىن “اساردى” “نۇر وتان” پارتياسىنا قوسۋ ارقىلى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ۇلكەن قىزىنىڭ امبيتسياسىن ءوز قولىمەن تەجەگەندەي كورىنگەن. الايدا پرەزيدەنت نازارباەۆ وتپەلى كەزەڭدەگى مۇراگەرلىككە داريعا نازارباەۆا مەن ءوزىنىڭ سەنىمدى سەرىگى نۇرتاي ابىقاەۆتىڭ ءبىرىن قاراستىرادى دەگەن بولجامدى نازارباەۆتىڭ بۇرىنعى كۇيەۋ بالاسى راحات اليەۆ 2013 جىلدارى دا بىرنەشە رەت قايتالاعان. ويتكەنى اتالعان ەكەۋدىڭ نازارباەۆقا جاقىندىعى بۇرىنعىدان دا كۇشەيگەندەي كورىنگەن. ونىڭ ۇستىنە بىلتىر داريعا نازارباەۆانىڭ ۆيتسە-پرەمەرلىككە تاعايىندالۋى دا اشىق ەمەۋرىن ءتارىزدى قابىلدانعان. رەسەيمەن پاراللەل جۇرگىزۋگە بەيىم كەيبىر باقىلاۋشىلار پرەزيدەنت ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ دميتري مەدۆەدەۆتى اۋەلى ۆيتسە-پرەمەرلىك قىزمەتتە ءبىراز سىناعانىن ەسكە الىسقان.
2011 جىلى قۋعىنداعى وليگارح مۇحتار ءابليازوۆ “مۇراگەر” رەتىندە پرەمەر-مينيستر كارىم ءماسىموۆتىڭ كانديداتۋراسىن اتاپ، باسپاسوزگە سۇحبات بەرگەن ەدى. وسى سۇحباتقا قارسى سول كەزدەگى پرەزيدەنت كەڭەسشىسى ەرمۇحامەت ەرتىسباەۆ نازارباەۆتىڭ ساياساتىن جلعاستىرىپ كەتە الاتىن بىردەن ءبىر ادام – ونىڭ ورتانشى كۇيەۋ بالاسى تيمۋر قۇلىباەۆ دەگەن پىكىر ايتقان. مۇحتار ءابليازوۆتىڭ باسپاسوزدەگى سيرەك سۇحباتتارىنا قاراعاندا “مۇراگەرلىكتەن” بىردەن ءبىر دامەلى ادام – ءالى كۇنگە كارىم ءماسىموۆ”.
2013 جىلى قىركۇيەك ايىندا وپپوزيتسيالىق باسىلىمداردىڭ كەيبىرى “نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوز مۇراگەرىن رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتينگە تانىستىردى، ول نازارباەۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى، قازىر ۇقك توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى سامات ءابىش” دەگەن دە اقپارات تاراتتى.
پارلامەنت سەناتىنىڭ توراعاسى قاسىم-جومارت توقاەۆ تا مۇراگەرلەر قاتارىندا اتالعان. رەسەيلىك ساراپشىلار توقاەۆتى “مۇراگەرلىككە وتە قولايلى ادام” رەتىندە سيپاتتاعان. كونستيتۋتسيا بويىنشا بيلىكتەگى ەكىنشى جوعارى لاۋازىمدا وتىرعان قاسىمجومارت توقاەۆتى «الدەقانداي جاعداي تۋسا» نازارباەۆ پەن ونىڭ تۋىستارىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتە الاتىن تۇلعا رەتىندە قابىلدايتىندار بار.
بىراق ازىرگە پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەمەۋرىندەرىنىڭ ەشبىرى ورىندالعان جوق. قازاقستان پرەزيدەنتىمەن ۇزاق جىلدار قىزمەتتەس بولعان وپپوزيتسياداعى ساياساتكەر سەرىكبولسىن ءابدىلدين «نازارباەۆ كوزى تىرىسىندە بيلىكتى ەشكىمگە بەرمەيدى» دەگەندى قايتالاۋدان تانبايدى.
بۇل تۇرعىدان كەلگەندە نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «قازاقستاندا ايەل دە پرەزيدەنت بولا الادى» دەگەن پىكىرىن گەندەرلىك ساياساتتىڭ قازاقستاندا بەلسەندى جۇزەگە اساتىنىن مەڭزەگەنى ءارى ايەلدەر قاۋىمىنا قاراتا ايتىلعان كومپليمەنتى رەتىندە قابىلداۋ قيسىندىراق بولاتىن سياقتى.
اسىلحان ماماشۇلى
ازات ەۋروپا / ازاتتىق راديوسى
پىكىر قالدىرۋ