قازاقستانداعى سالىستىرمالى پەداگوگيكا عىلىمىنىڭ نەگىزىن سالۋشى كورنەكتى عالىم، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، قازاقستان پەداگوگيكالىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى اسقاربەك قۇسايىنوۆ كەشە (02.08.2016) جارىق كورگەن «ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى داعدارىس: شىعۋ جولدارى» اتتى كىتابىندا «ەلىمىزدە ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن كوتەرۋگە باعىتتالعان بارلىق رەفورمالار ەشقانداي عىلىمي نەگىزسىز جۇرگىزىلگەن» ايتادى. سونىڭ سالدارىنان بىردە ءبىر رەفورما اياعىنا دەيىن جەتكىزىلمەگەنىن العا تارتادى.

تاۋەلسىزدىك العان شيرەك عاسىردا ءبىلىم سالاسىن 14 مينيستر باسقارعان. ارقايسىسى وزىنشە رەفورما جاساعىسى كەلەدى. بىراق وكىنىشكە قاراي شەنەۋنىكتەردىڭ مينيسترلىك «عۇمىرى» كەلتە بولىپ جاتادى. ءبىرى باستاعان ءىستى ەكىنشىسى اياقتاعىسى كەلمەيدى. «McKinsey&Compani» كومپانياسىنىڭ عالىمدارى ءوز زەرتتەۋلەرىندە بارلىق ەلدەر ءبىلىم ساپاسىن كوتەرۋ ماقساتىندا بىردەي جۇمىس اتقاراتىندىعىن، الايدا سول جۇمىستى جۇيەلى تۇردە اتقارعان ەلدىڭ عانا ءبىلىم ساپاسى كوتەرىلەتىندىگىن انىقتاعان. قازاقستاندا سونداي جۇيەلىلىكتىڭ جوقتىعىنان 25 جىل بويى ءبىلىم سالاسى تاپتاۋرىندا نەمەسە العا باسۋ ورنىنا كەرى كەتىپ جاتىر.

پەداگوگيكالىق زەرتتەۋلەرگە بولىنەتىن قاراجات «مىسىقتىڭ سىدىگىندەي». 2009 جىلى عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە 6 ملرد 163,5 ميلليون تەڭگە بولىنسە 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە ءوتۋ پروبلەمالارىن زەرتتەۋگە بار بولعانى 12 ملن تەڭگە بولىنگەن. كەيىنگى جىلدارداعى جاعداي دا وسى شامالاس. ياعني قازاقستاندا ءبىلىم ساپاسىن كوتەرۋ عىلىمي نەگىزدە جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلمەيتىندىگى كوزگە ۇرىپ تۇر. جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋلەر ناتيجەسىنە قۇلاق ءتۇرىپ جاتقان ەشكىم جوق.

اۆتور ءوز كىتابىندا ۇرپاقتى انا تىلىنەن اۋلاق تاربيەلەۋ بەيرۋحانياتقا باستايتىنىن ايتادى. «ۇلتتىق قۇندىلىقتان اجىراي باستاعان جاس بۋىن ۇلت كەلەشەگىنەن گورى ءوز باسىنىڭ قامىن ويلاۋعا بەيىمدەلەدى، ونىڭ پاتريوتتىق قاسيەتىنە سىزات تۇسەدى. بۇل اسا قاۋىپتى ءارى قورقىنىشتى قۇبىلىس»، –دەيدى اۆتور.

ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مەن ەكونوميكاسى وزىق دامىعان 20 مەملەكەتتىڭ ىشىندە 1-سىنىپتا ەكى ءتىل گونكونگ، سينگاپۋر، جاڭا زەلانديا جانە يرلانديا سياقتى ءتورت ەلدە عانا وقىتىلادى ەكەن. 2-سىنىپتا بۇلارعا ليۋكسەمبۋرگ قوسىلىپ 5 ەل بولعان. جالپى وسى 20 ەلدىڭ ىشىندەگى 13 ەلدە 2 ءتىل وقىتىلادى. 1-6-سىنىپتاردا دامىعان ەلدەردىڭ ەشقايسىسىندا 3 ءتىل وقىتىلمايدى. سوندا قازاقستان «ءۇش تۇعىرلى ءتىلدى» قايدان شىعارعان. قانداي عىلىمي نەگىزگە سۇيەنگەن؟

اكادەميك، پەداگوگ- عالىم اسقاربەك قۇسايىنوۆ كانادا، جاپونيا، فينليانديا، وڭتۇستىك كورەيا، سينگاپۋر، تايۆان، گونكونگ، يرلانديا، جاڭا زەلانديا جانە تاعى باسقا وتىز شاقتى ەلدىڭ ەلدىڭ تاجىريبەسىنە ۇڭىلەدى. ۇڭىلەدى دە بالا ۇلتتىق نەگىزدە ادامگەرشىلىك، ىزگىلىك تاربيەسىن الماي تولىققاندى پاتريوت بولىپ قالىپتاسپايتىنىن تۇجىرىمدايدى. ال ءبىز قازاق حالقىمەن قوسا بارلىق دياسپورالارعا ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ءسىڭىرۋدىڭ ورنىنا «ۇلت» دەگەن، «قازاق» دەگەن سوزدەردەن بەتىمىزدى باسىپ تۇرا قاشامىز.

شيكى وقۋلىقتار دا جان شوشىتادى. ءبىر وقۋلىق جاساۋعا شەتەلدەردە 3-5 جىل جۇمسالسا بىزدە ءساۋىر ايىندا شىققان بۇيرىققا سايكەس كۇزدە، 1-قىركۇيەككە كۇلدىبادام «وقۋلىق» دايىن بولىپ قالادى. وندا 1-سىنىپتاعى قازاق بالالارىنا «بۋتەربرود پەن پيتستسا دايىنداۋ» كورسەتىلىپ جاتادى.
قازاق مەكتەپتەرىندە كەيبىر پاندەردى اعىلشىن، ورىس تىلىندە وقىتۋ تۋرالى بيىلعى شەشىم دە «ساۋ سيىردىڭ بوعى ەمەس». ءبىلىم سالاسى «وي-حوي، داريعالاردىڭ» ۆوليۋنتاريستىك نۇسقاۋلارىنا كونبەيدى. اسپاننان الىنعان شەشىمدەر قازاقستانداعى ءبىلىم سالاسىن ودان ءارى باتپاققا باتىرا تۇسپەك.

قازاقستاندا ءوزىنىڭ ازاماتتىق قۇقىعىن پايدالانا المايتىن، داۋىسىن شىعارا المايتىن ەڭ ءالسىز ماماندىق – بۇل ۇستازدار قاۋىمى. ولار جالتاق. وعان باستىق كوپ. ولار قالتاسىنا ءتۇسىپ جاتقان ۇرىنى كورىپ تۇرىپ «پىشاق سۇعىپ الا ما؟!» دەپ قورقىپ، اۋزىن اشا المايتىن جولاۋشىلار ءتارىزدى. شىنايى ۇلتتىق يدەولوگيانىڭ بولماۋى وقۋ سالاسىندا ءبىلىم ساپاسىن كوتەرەتىن ۇزاق جىلدارعا ارناعان جۇيەنىڭ قالىپتاسپاۋىنا ۇرىندىرىپ وتىر.

مۇعالىمدەردىڭ بيىلعى تامىز كەڭەسىنە قاتىسۋشىلاردىڭ اسقاربەك قۇسايىنوۆتىڭ «ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى داعدارىس: شىعۋ جولدارى» اتتى كىتابىمەن قارۋلانىپ بارۋىن قالار ەدىم. كونفەرەنتسيادا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى قۇراۋشىلارىنىڭ ساپاسىن كوتەرۋ، وقۋلىقتار ساپاسى، «ءۇش تۇعىرلى ءتىل» ۇستانىمىنىڭ زيانى، «ءوزىن ءوزى تانۋ» سياقتى قاجەتسىز پاندەر ورنىنا قازاق ءتىلى ءپانىنىڭ ساعاتىن ۇلعايتۋ، پەداگوگ كادرلار ساپاسىن جاقسارتۋ سياقتى وتكىر پروبلەمالار باتىل تالقىلانىلىپ، ەرتەڭگى كۇنگە دەگەن ۇتىمدى جۇيەلىك بازا قالىپتاستىرىلۋى قاجەت دەپ ويلايمىن! ءبىلىم سالاسىنداعى باسسىزدىقتار دەرەۋ توقتاتىلۋعا ءتيىس!

مارات توكاشباەۆتىڭ facebook  پاراقشاسىنان الىندى