Mwñaytpas dünieden ötti. Qajımwqan şet jwrttardı aralap, küresip jürse kerek, suıq habar alısımen suıt elge oraladı. Qaladağı jañalıqtı daladağı eldiñ bwrın estitin ädeti emes pe. «Patşanıñ baluanı Qajımwqan Qızıljar-Kökşetaulap kele jatır» degen daqpırt taradı. «Patşa baluanın» tım bolmasa, tüstendirip jiberudi abıroy-däreje körgen bay adamdar jolın tosıp älek. Birinen soñ biri ilip äketip jattı.
Bwl habar Baluan Şolaqqa da jetedi. Baluan: «Mağan qalay da keledi, sälem beredi», – degen oymen qam jasap, qattı kütedi. Öytkeni, küre jol Tastıözek qonısında otıratın Baluan Şolaq auılın irgeley ötedi. Demek, Qajımwqan bılay da, bılay da kelui kerek.
Biraq Qajımwqandı atığay bayı Äljan men kerey bolısı Satıbay bwrıp äketedi. Bwl is Baluan Şolaqtıñ qıtığına tiedi. «Äke qazası qiın-au, qayğırıp kele jatqan adam emes pe, keyin oralğanda soğar!» – dep kütip otıradı. Biraq ta ümiti aqtalmadı. Qajımwqan töte Aqmolağa attandı baradı degen habar aladı.
Baluan Şolaq tün işinde atqa qonadı. Suıt jürip otırıp, tañğa jaqın Qajımwqan qonıp jatqan Şortandağı Şaymerdenniñ üyine twmsıq tireydi. Dürsildegen qaqpa dauısınan oyanğan üy esi Şaymerden:
– Apır-ay, Batır, jeti tün işinde eldiñ zäresin wşırıp, bwl ne suıt jüris? – dep qaljınday qarsı aladı.
Şirığıp kelgen Şökeñ basqa sözge aynalmay:
– Älgi Qajımwqan degen körgensiz osında ma? – dep swraydı da, osında ekenin bilgen soñ: – Endeşe meni qazir tura sonıñ jatqan jerine bastap apar. Esiñe twt, meniñ de kim ekenimdi tisiñnen şığarmaysıñ, onıñ atın da auızğa almaysıñ! – deydi erkin söylep.
Qajımwqan, qadirli qonaqtarğa arnalğan tükpir bölmeniñ taq törinde, belden salınğan qws tösekte döñbektey döñkiip jalğız jatqan-dı. Esik aşıladı. Bölme işine jarqırap jarıq tüsedi. Şökeñ bosağadan attay toqtap:
– Ua, Şaymerdan, nemene, üyiñde qonaq bar ma edi? Tap töriñde kümpiip jatqan kim bwl? – deydi, kim ekenin jorta bilmegensip. Üy iesi:
– Osında, bir jolauşı meyman edi, – dep sılq etkizip qoya saldı.
– E, sonda, bir üydi bir özi alıp, ülde men büldege oranıp jatatın, sonşalıqtı ne qılğan – meyman ol?
Qajımwqan jata beruine endi bolmay qalıp edi. Jorta wyqıdan jaña oyanıp ketkensip, közin sığırayta aşıp qaradı… Bosağağa süyenip bireu twr, – adam emes suret. Basta susar börik, üste omırauı aşıq jibek şapan, ayaqta ökşesi sınıq süyem, kümispen küptelgen kök sauırlı, kisi qwnı derliktey kebis.
– Ey, Şaymerdan , maldıñ qarnı juan, bası ülkeni – soğım, adamnıñ qarnı juan, bası ülkeni – boğım deuşi edi, seniñ mına qonağıñnıñ qarnı kebejedey, bası qara baqırday birdeme eken, sirä, nağız boğımnıñ özi bolar…
Qajımwqanda ün joq. Özine şüyilip, sözben pispektep twrğan jannıñ osal emesin işi sezip-aq jatır, al biraq däl osı Baulan Şolaq bolar-au degen oy oğan qaydan kelsin?! Kim de bolsa oysañ denesin körsetip-aq jüregin şaylıqtırıp tastamaqtı oylap, körpeni tömenirek ısırıp, bwlşıq eti bileu-bileu baluan bilegin, esiktey keñ keudesin jalañaştaydı.
Onı körgen Şökeñ qarq-qarq küledi:
– Oybay-au, mına jamannıñ türine qarañdar! Äy… Osınıñ özi baluansımaq birdeme bolmağay… Menimen küresemisiñ? – deydi.
Qajekeñ bwdan ärige şıday almaydı. «Küressem, küresemin!» – dep, şamırqanğan qimılmen körpeni serpe laqtırıp tastap, silkine twradı.
Şökeñ sol bosağağa süyenip twrğan küyi:
– Şaymerdan, qane, bizge eki qıl şılbır äkel, arbiğan mästeki neme eken, önerin köreyin! – deydi. Eki şılbırdıñ birin Şolaq Qajımwqanğa «al wsta» dep laqtırdı, birin şapan sırtınan beline özi baylay bastadı…
Qajımwqannıñ közi Şolaqtıñ ayağındağı kebisine tüsedi.
– Ağa, ayağıñızdağı kebisiñizdiñ ökşesi tım biik eken, omırılıp keter, şeşseñiz qaytedi? – deydi.
– Ket, it, söylemey! – dep, Şökeñ qattı qayırıp tastaydı. – Senimen wstasuğa jaramağan kebisti men kisem-au.
Bir emes, eki emes, äbden basınıp bitkenine ızası qozıp, şirığa jaqınday bergen Qajımwqannıñ belindegi şılbırğa Şökeñniñ qolı sart etip bwrın tiip qaladı. Sol sätte Qajekeñ ışqına dauıstap jiberip:
– Oybay, ağa, Siz Baluan Şolaq emessiz be?!
– Endi kim dep ediñ!
Qajımwqan edendi omırıp jibergendey dürs etkize, jalp etip otıra ketedi. Jalma-jan eki qolın kökiregine basıp:
– Oybay, ağa, menen bir ağattıq boldı, men jığıldım!.. Men jeñildim!
Sol, sol-aq eken, Baluan Şolaq onı jerden alıp, jerge saladı.
– Oñbağan it!.. Sen it bolmasañ, meni basımnan attap keter me eñ! Äueli mağan kelmes pe eñ, sälem bermes pe eñ?! Sodan keyin Mwñaytpas ağam ornına seni özim alıp barmas pa em! Körkeyip barmas pa eñ sen!.. Sasıq baylardıñ itayağın jalaysıñ!
Qajımwqan läm-mim demeydi. Ne desin, kinä özinen. Onı osı arada ğana tüsinedi.Qolınan bar kelgeni, ağanıñ ayağına jığılıp, keşirim swrau ğana.
– Qaneki, twr-dağı, tez kiin! – dep ämir etedi oğan Şökeñ. – Qazir jüremiz!.. Äke qazasına asığıp kele jatqan Qajımwqan läm demey baluan ağasına ilesip jüre beredi.
Estay Mırzahmetovtiñ maqalasınan üzindi
«Jwldız» jurnalınıñ 1989 jılğı 9-sanı
adebiportal.kz
Pikir qaldıru