Jolbarıstı qayta jersindiru üşin Di Kaprioğa ümit artadı
Kezinde Qazaqstandı mekendegen mısıq twqımdas iri jırtqış «Kaspiy» nemese «Twran jolbarısı» dep atalatın twqımğa jatadı. Bengal jäne Amur jolbarıstarınan twrqı kişileu bolğanımen, ol da iri añ bolğan. Hattalğan derekke qarağanda, Kaspiy jolbarısınıñ salmağı 240 kilogramğa jetetin. Bwl twqımnıñ bir erekşeligi -jiren tüsti jüniniñ boyauı qanıq. Al tüsi qoñır reñkti bolıp keletin jolaqtarı wzın äri jii ornalasqan. Qıstıñ küni Kaspiy jolbarısınıñ terisi, äsirese qarın twsınıñ jüni qalıñday tüsedi. Twmsığında qoyu mwrtı bolğan.
Qwjattarğa qarağanda, Qazaqstandı meken etken jolbarıs twqımınıñ soñğı ökilin 1947 jılı Qarauılqwm audanında äldebir añşı öltirgen.
Kaspiy jolbarısın qayta jersindiru ideyası 2005 jılı aytıla bastağan edi. Astanada ötetin «EKSPO» körmesine baylanıstı bwl taqırıp juırda qayta qozğala bastadı. Jolbarıstı jersindiru bağdarlamasın iske qosu turalı WWF düniejüzilik jabayı tabiğat qorınıñ reseylik ökildigi men Qazaqstan ükimeti arasında kelisimge Qazaqstan astanasında ötetin halıqaralıq körme ayaqtalar twsta – 2017 jılğı qırküyektiñ 8-i men 9-ı künderi qol qoyıladı dep josparlanğan.
JOLBARIS BAĞDARLAMASI
Resey – WWF wyımı jolbarıstıñ bwl twqımınıñ bwrın meken etken arealın Tayau Şığıs, Zakavkaz'e elderinen bastap Ortalıq Aziya aymağına deyin zerttegen. WWF düniejüzilik jabayı tabiğat qorınıñ Resey ökildigi direktorı Igor' Çestinniñ Azattıqqa aytuınşa, İle özeniniñ sağası men Balqaş köli jağası Qazaqstanda jolbarıs populyaciyasın qalpına keltiru üşin jaylı territoriya boladı degen toqtamğa kelgen esep Qazaqstan ğılım akademiyasınıñ zoologiya institutımen birlesip äzirlengen.
Ol jaqta halıq sirek qonıstanğan (şarşı kilometrine eki adamnan aspaydı), äri ol jaqtıñ jergilikti ekojüyesi jolbarıstıñ bwl türi 1950 jıldardıñ ayağına deyin mekendegen ortağa say dep tanılğan. Jeti mıñ şarşı metr aumaqqa 40-55 jolbarıs jiberse, jartı ğasır işinde onıñ sanın 64-98 jolbarısqa deyin köbeytuge boladı dep boljanadı.
Jobanı iske qosu üşin jolbarıstı jersindiru bağdarlamasına ükimet qol qoyıp, Balqaş köliniñ oñtüstik jağalauında rezervuat qwruğa kelisimin berui äri onıñ qajetin öteuge qatıstı mindettemeler aluı tiis.
Balqaş köli jağasında rezervuat qwru jwmıstarı biıl qayta jañğıradı dep ümittenetin Igor' Çestinniñ aytuınşa, bağdarlamanı iske asıru jwmıstarı tek 2016 jılı ğana jandanğan.
Biraq Qazaqstan wlttıq geografiya qoğamınıñ (QWGQ) atqaruşı direktorı Janna Rüstem WWF direktorı Igor' Çestinniñ optimizmin qostamaydı. QWGQ-ın 2013 jılı bwrınğı prem'er-ministr Kärim Mäsimov Qazaqstanda jolbarıs populyaciyasın qalpına keltiru jobasın iske asıratın bastamaşıl top retinde qwrğan. Endi onıñ jetekşisiniñ aytuınşa, «ekonomikada qalıptasqan jağdayğa» baylanıstı qımbat bağdarlamalarğa moratoriy jariyalanğandıqtan, jobanı toqtata twrudı wyğarğan.
- … al älgi joba bir künniñ, bir jıldıñ jobası emes. Bwl – milliondağan aqşa twratın qımbat joba, – deydi QWGQ atqaruşı direktorı Janna Rüstem.
«Zelenoe spasenie» ekologiyalıq qoğamı jetekşisi Sergey Kuratov Kaspiy jolbarısı sanın qalpına keltiru jwmısın erekşe, biraq iske asuı qiın jwmıs dep sanaydı. Ol qolda bardı saqtap qaludı üyrenuge şaqıradı, biraq elde bwğan tiisti zañdar, mamandar jäne ğılımi baza joq dep sanaydı.
- Eñ jamanı, Qazaqstannıñ erekşe qorğalatın territoriyalar turalı zañdarı naşar. Zañdardı orındau deñgeyi de köñil könşitpeydi. Mwnday qwqıqtıq jağdayda Qazaqstan Kaspiy jolbarısı twqımın qalpına keltiru siyaqtı qiın jwmıstı qamtamasız ete almaydı, – deydi Sergey Kuratov Azattıqqa.
Onıñ sözinşe, wlttıq parkterdiñ jwmıs isteuin memleket tarapınan qarjılandıru jağı da müşkil.
QAZAQSTANĞA JOLBARISTI KİM JERSİNDİRUİ TIİS?
WWF düniejüzilik jabayı tabiğat qorı dereginşe, 20-ğasırdıñ basında planetada 100 mıñğa juıq jolbarıs mekendegen. Mısıqtwqımdastarğa jatatın iri jırtqıştıñ toğız türi bolğan. Qazir üş jarım mıñday ğana jolbarıs qalğan. Tört twqımı qwrıp ketken. WWF basqarmasına kiretin gollivudtıq akter Leonardo Di Kaprio jolbarıstıñ älemdik populyaciyasın qwtqaruğa öz ülesin qosıp jür. 2010 jılı ol jolbarıstardı saqtau jönindegi Sankt-Peterburg sammitine qatısıp, jolbarıstardı saqtap qalu bağdarlamasına eki million dollar beretinin mälimdegen. Tabiğat qorğau jobalarına qatısqanı üşin belgili akterdi «jolbarıstar elşisi» dep ataydı.
Endi Leonardo Di Kaprio men elindegi klimat özgeru qorı jetekşisi bolıp sanalatın Niderlandı hanşayımı Laurentindi Kaspiy jolbarısı populyaciyasın qalpına keltiru bağdalaması bastalğanın bildiretin qol qoyu şarası josparlanğan Astanağa şaqırmaq. Jergilikti BAQ bwl jaylı EKSPO-2017 basqaruşı direktorı Saltanat Rahımbekovağa silteme jasap habarlağan.
Leonardo Di Kaprio men Niderlandınıñ korol' otbası müşelerin şaqıru ideyasın wsınğan WWF-Resey direktorı Igor' Çestinniñ aytuınşa, Astanağa kelu jaylı olarmen äli eşqanday kelisim jasalmağan.
Biz Qazaqstan Respublikası ükimetimen birlesip jüzege asıramız dep ümittenetin bağdarlamanı iske qosılğanı jaylı halıqaralıq deñgeyde habar taratqımız keledi. Äli eşqanday kelisim joq bolğanımen, Leonardo Di Kaprionı şaqıru mümkindigin qarastırıp jatırmız, – deydi Igor' Çestin Azattıqqa.
Kaspiy jolbarısı populyaciyasın qalpına keltiru bağdarlaması avtorları esebinşe, Qazaqstan ükimetimen kelisimge qol qoyılğannan keyin jobanı iske asıruğa 10 jıl işinde mecenattardan 20 million dollar tüsedi. Bwğan qosa, olar Astana da qarjılandıratın şığar dep ümittenedi.
Azat Europa / Azattıq radiosı
Pikir qaldıru