باقىتقا بولەگەن بەسىك
kerey.kz
باقىتقا بولەگەن بەسىك
(ەرتەگى)
كونە زاماندا ءبىر قازاق ۇستاسى بەسىك ويلاپ تاۋىپتى. بەسىك جاسايمىن دەگەن وي وعان قاجەتتىلىكتەن
تۋىپتى. قازاقتار مال باعىپ، كوشپەلى حالىق اتانىپتى. ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز كوكتەمدە – كوكتەۋگە،
جازدا – جايلاۋعا، كۇزدە – كۇزەۋگە، ال قىستا قىستاۋدا قىستايدى ەكەن. كەيىن اعاش شەبەرلەرى بەسىكتى
قاراعاي، قايىڭ، تالدان ءيىپ جاساپتى. نارەستەنى بولەۋگە ارنالعان بۇل توسەك جەڭىل، ىقشامدى، كوشىپ-
قونۋعا ىڭعايلى بولىپتى. ءسابي بەسىكتە جاتقاندا تازا جاتىپ، الاڭسىز ۇيىقتايدى ەكەن. بەسىك
نارەستەنى ماسا، شىبىن-شىركەي، جەل، شاڭ-توزاڭ، كۇننىڭ كوزى مەن سۋىقتان قورعاپتى.
كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە قازاق جەرىندە اسپانمەن تىلدەسكەن، باستارى بۇلتقا تيگەن ۇلكەن قالالار پايدا
بولىپتى. بۇل كەزدە ادامدار بەسىكتى قولدانباي، بالالارعا جەكە بولمەگە توسەك سالىپ بەرىپتى. ولار
بەسىكتى ەسكىنىڭ كوزى، ساننەن قالعان بۇيىم دەپ ەسەپتەپ، پايدالانباي قويىپتى. ءتىپتى، اۋىل ادامدارى
دا بەسىكتى قوراعا شىعارىپ تاستاپ، مەنسىنبەپتى. تەك ءبىر ايەل عانا ەلدىڭ ءسوزىن تىڭداماي، اپا-اجەلەرى،
ەنەسى ۇستاعان بەسىكتى اسا قادىرلەپتى.
ايەل بەسىك شاباقتارىنىڭ ۇستىنە شي توسەپتى. جۇقا كيىزدەن تالدىرىپ باسىلعان جورگەكتى سالىپتى.
ونىڭ ۇستىنە قۇس ءجۇنى سالىپ، قۇس توسەك جاساپتى. بالانىڭ ەنىمەن سايكەس كەلەتىن، اراسىنا قۇس ءجۇنى
تولتىرىلعان كىشكەن جاستىقتى باسىنا جاستاپتى. جاي ماتادان ازىرلەنگەن كورپەنى جازدىگۇنى،
اراسىنا ماقتا سالىنعان كورپەنى قىستىگۇنى قولدانادى ەكەن. نارەستەنىڭ جامباس تۇسىنا، تىزەسىنە
بىرنەشە كەپىل جاستىقشالار قويىپتى. قۇنداقتالعان نارەستەنىڭ كوكىرەك تۇسىنان، ەكىنشىسىن تىزەسىنىڭ
ۇستىنەن بيازى جىپتەن تارتپا باۋ بايلاپتى.
وتاعاسى ساۋداگەر بولىپتى. ول ۇيدە كوپ تۇراقتاماي، اپتالاپ، ايلاپ، ساۋدا-ساتتىق جاساۋعا ساپار
شەگىپ كەتەدى ەكەن. ايەل ۇيدەگى توعىز بالاسىن بىرەنەن سوڭ ءبىرىن بەسىككە بولەپ ءوسىرىپتى.
ءبىر كۇنى قىستا ايەل تۇندە وينىپ كەتەدى. كوزىن اشسا، مۇرىنىنا ىستىڭ ءيىسى كەلىپ جاتىر. سويتسە،
تۇندە پەشتىڭ مۇرجاسى بىتەلىپ قالىپ، كەشكە جاققان وت كەيىن قايتىپتى. پەشتەن شىققان كوك ءتۇتىن
ۇيدەگى بار بولمەلەردى ەنىپ كەتكەن ەكەن. ايەل جالما-جان ورنىنان اتىپ تۇرىپ، ەسى شىعىپ،
بالالارىن وياتىپ، بىرىنەن سوڭ ءبىرىن دالاعا شىعارا باستايدى. بالالارى ۇيقىلارىن اشىپ، سۋىقتان
قالتىراپ، دىردەك قاعادى. ءبارى ۇرپەيىسىپ انالارىنا قاراپ قالىپتى. بىرەۋلەرى باقىرىپ جىلاپ جاتىر.
ايەل كوك ءتۇتىندى شىرتقا شىعۋ ءۇشىن ءۇيدىڭ سىرتى ەسىگىن اشىپ تاستادى. اۋىزى-مۇرنىن شۇبەرەكپەن
تۇمشالاپ، پەشتىڭ ىشىندەگى ىبىرسىپ جاتىپ جاتقان وتىندى دالاعا شىعارادى. سوسىن تۇندە
شاتىردىڭ ۇستىنە شىعىپ، مۇرجانى تازالايدى. جەرگە ءتۇسىپ، تىنىعىپ وتىرا كەتپەك بولعاندا ەسىنە
بەسىكتە جاتقان بالاسى تۇسەدى. جۇرەگى زىرق ەتە قالىپتى. بۇل كەزدە جارتى ساعاتتاي ۋاقىت ءوتىپ كەتكەن
ەدى.
- بالام! – دەپ ايەل جالما-جان ءتۇتىنى سەيىلمەگەن ۇيگە قايتا كىرەدى. بىراق بالام ءولىپ قالعان شىعار
دەپ ويلاپ، جۇرەكسىنە اياعىن باسادى. بەسىككە جاقىنداي بەرگەندە تانىس ءۇندى ەستيدى! انانىڭ كوزىنەن
جاس اعىپ، قاتتى قۋانىپ كەتەدى. ايەل بەسىكتى كوتەرىپ، دالاعا الىپ شىعادى. جابۋدى اشىپ قاراسا،
نارەستەنىڭ كوزى تۇنگى اسپانداعى جۇلدىزدارداي جارقىراپ جاتىر ەكەن. بۇل وقيعا بۇكىل قازاق
دالاسىنا تاراپ كەتەدى. سودان بەرى انالار قايتادان بەسىكتى قادىرلەپ، سابيلەرىن جاتقىزىپ، تەربەتىپ،
بەسىك جىرىن ايتاتىن بولىپتى.
ەڭ تەكتى قالىڭدىق
(ەرتەگى)
ەرتە زاماندا قازاق دالاسىندا تەكتى حاننىڭ جالعىز ۇلى بولىپتى. ول «ەلدەگى ەڭ تەكتى قىزعا
ۇيلەنسەم عوي، شىركىن!» دەپ ارماندايدى ەكەن. ول اتىراۋ مەن التاي، جەتىسۋ مەن سىرىارقانى
شارلاسا دا وزىنە لايىقتى قىز تابا الماپتى. سۇلۋ دا كوپ، سىلقىم قىزدا كوپ، سۇلتان ولاردىڭ
قايسىسىن تاڭدارىن بىلمەي، ابدەن باسىن قاتىرىپتى.
سودان كەيىن ول قاراماعىنداعى بەكتەر مەن شونجارلاردى، بايلار مەن كوپەستەردى،
اقسۇيەكتەر تۇقىمىنان تاراعان يگى جاقسىلاردى جيناپ:
- ۋا، اعايىندار! كەشە سىزدەردىڭ كوز الدارىڭىزدا وسكەن بالا ەدىم، مىنە ات جالىنىن ۇستايتىن
ەر جىگىت بولدىق. جار ءسۇيىپ، تەكتى ۇرپاق وربىتكىم كەلەدى. ماعان حاندىقتاعى ەڭ تەكتى قىزدى
تاڭداۋىما كومەكتەسسەڭىزدەر دەيمىن. تەكتى قىزدىڭ بەلگىلەرىن ايتساڭىزدار، – دەيدى سۇلتان.
- سۇلتانىم، قىپشاق ارۋلارىنىڭ ءبارى قاراقات كوزدى، قيعاش قاستى، تال شىبىقتاي بۇرالاعان
ارۋلار. بىرىنەن ءبىرى وتەدى. سىزگە لايىقتى تەكتى قىزدى تاڭداۋ قيىنعا سوعادى، – دەيدى باس ءۋازىر.
- قازاق قىزدارىنىڭ ءبارى ۇياڭ دا يناباتتى، سىپايى، ءجۇرىس-تۇرىسى سالماقتى، وزدەرى سىزىلىپ
تۇرادى، – دەيدى بەكتەردىڭ ءبىرى.
- ەتەگى ۇزىن، كەڭ كويلەك كيگەن، باسىنا بوركى بار ارۋلار ءجونسىز، ادەپسىز سويلەمەيدى. ورىنسىز
جىرقىلداپ كۇلمەيدى، – دەيدى شونجارلاردىڭ جۋانى.
- سالت-داستۇردەن اتتاماعان، ۇلكەن-كىشىنى سىيلاعان، – دەيدى بايلار.
- كەشقۇرىم جالعىز جۇرگەن قىزدى كورمەدىم. قازاق قىزدارى مەنەن وپا-دالاپ الىپ، شەكتەن
تىس بويانبايدى، – دەيدى كوپەس.
- ءيا، راسىندا ماعان لايىق ارۋدى تابۋ قيىن-اۋ! – دەيدى سۇلتان. – يگى جاقسىلارىم، اقىل-
كەڭەستەرىڭىزگە مىڭ العىس! بارشا جۇرتقا جار سالايىق، حاندىقتاعى جاقسى دەگەن قىزداردى
سارايعا شاقىرىڭىزدار، لايىقتى جار تابىلىپ قالار، – دەدى سۇلتان.
ءسويتىپ، حان سارايىنىڭ ماڭىنداعى اقسۇيەكتەر ءوز قىزدارىن سۇلتانعا جار بولعانىن قالاپ،
حانمەن قۇدا بولعىسى كەلىپ، ارەكەتكە كوشىپتى.
ەڭ ءبىرىنشى بولىپ باس ءۋازىردىڭ قىزى كۇنىماي قىز سارايعا كەلىپ، سۇلتانعا جولىعىپتى. قىز
التىن جالاتىلعان تاباققا تولعان اپورت المانى ۇسىنىپ:
- اكەمنىڭ سىزگە بەرىپ جىبەرگەن سىيى ەدى، قابىل العايسىز، سۇلتانىم! – دەيدى كۇنىماي.
- اكەڭىز بەرىپ جىبەردى مە؟ بىراق مەن… – سۇلتان ويلانىپ قالادى.
- سىزگە سىيلىعىم ۇناماي قالدى ما؟ – دەپ شىدامسىزدانا سۇرايدى ارۋ.
- اكە-شەشەمنەن باسقا ەشكىم مەنىڭ ءسوزىمدى بولمەپ ەدى، سىيلىعىڭىزدى كەرى الىپ كەتىڭىز، -
دەيدى سۇلتان قاباعىن شىتىپ. كۇنىماي ءمۇلت كەتكەنىن سەزىپ، ءتىلىن تىستەپ الادى.
ەكىنشى بولىپ بەكتىڭ قىزى ايبەگىم كەلەدى.
- سۇلتانىم، حاندىعىمىزدى گۇلدەندىرگەن حان يەمىزگە مىڭ العىس! اكەم سىزگە مىنا سىيلىقتى
بەرىپ جىبەرىپ ەدى، – دەپ ىدىس تولى قارا بالىقتىڭ ۋىلدىرىعىن ۇسىنادى. سۇلتان سىيدى الۋعا
ۇمتىلىپ، قولىن ۇمسىنا بەرگەندە قىز ماۋجىراپ، ەسىنەپ قويا بەرەدى. سۇلتان تىكسىنىپ قالادى.
- ادامعا قاراپ ەسىنەگەن ايەل زاتىن كورمەپپىن، – دەيدى ول قاباعىن ءتۇيىپ. قىز ساسقالاقتاپ،
قولىمەن اۋىزىن جابا قويادى.
- اكەڭىزدىڭ سىيلىعىن قابىل الا المايمىن، – دەيدى سۇلتان. قىزدىڭ ەكى بەتى نارتتاي قىزارىپ،
تەرىس بۇرىلىپ، سارايدان شىعىپ كەتەدى.
ءۇشىنشى بولىپ بايدىڭ ايجۇزىك دەگەن قىزى سۇلتانعا كەلەدى.
- التىننان ارداقتى، قورعاسىننان سالماقتى سۇلتانىم، اكەمنىڭ كىشكەنە سىيلىعىن قابىل
العايسىز، – دەپ ءجۇزىم تولى سەبەتتى ۇسىنادى. وسى كەزدە سۇلتاننىڭ اق مىسىعى قىزدىڭ اياعىنا
وراتىلىپ، ەركەلەي بەرەدى. قىز شىداماي مىسىقتى اياعىمەن نۇقىپ قالادى. مۇنى بايقاپ
قالعان سۇلتان:
- ءجۇزىم كوز تارتارلىق بولعانىمەن، ءوزى اششىلاۋ ەكەن دەپ اكەڭىزگە ايتا بارارسىز، – دەيدى
سۇلتاننىڭ كوڭىلىنە كىربىڭ ءتۇسىپ.
- بىراق سۇلتانىم، ءسىز جۇزىمنەن ءدام تاتىپ كورگەن جوقسىز عوي، – دەپ تاڭىرقايدى باي قىزى.
- ءتىرى جانعا ىقىلاسىڭىزدان-اق ادامنىڭ كوڭىلى قالادى ەكەن. «اۋەلى تاماعىڭدى ەمەس،
قاباعىڭدى بەر» دەگەن ماقالدى ءبىلىپ جۇرگەيسىز. مىسىق تا ادامنىڭ وزىنە قاراي قاراسا، سولاي
قابىلدايدى، – دەيدى سۇلتان. مىسىق قىزدان اۋلاق كەتىپ، سۇلتاننىڭ الدىنا كەلىپ جاتىپ
الادى. سۇلتان مىسىقتى سيپاپ ەدى، جانۋار راحاتتانا پىرىلداپ، ەركەلەي باستادى. وڭباي
قاتەلەسكەنىن بىلگەن بايدىڭ قىزى تومەن قاراپ، ەسىكتەن شىعىپ كەتىپتى.
ءتورتىنشى بولىپ شونجاردىڭ قىزى سىرعالىم باعىن سىناۋعا كەلىپتى. بۇل كەزدە سۇلتان تۇسكى
اسىن ىشكەلى جاتىر ەدى، سۇلۋ قىزدى وزىمەن بىرگە تاماقتانۋعا شاقىرادى.
سىرعالىم اكەسى سەكىلدى تاماقتى اپىل-عۇپىل، اساپ جەيدى ەكەن. مۇنى كورگەن سۇلتاننىڭ
قايبىر تابەتى تارتسىن! ول از بولعانداي قىز سۇلتاننىڭ الدىندا سىلاڭ قاعىپ، قىلىمسي
سويلەيدى-اۋ! باتىلدىق ءۇشىن قىمىز قۇيىپ، ءوزى ءبىرىنشى بولىپ ءسىمىرىپ سالىپتى. سۇلتان شوشىپ
كەتىپ، ورنىنان اتىپ تۇردى! جانىندا تۇرعان كۇتۋشىلەردىڭ ءوزى سابىرلى سۇلتاننىڭ ەشنارەسە
جەمەي، ۇستەل باسىنان وقىس تۇرىپ كەتكەنىنە تاڭىرقاپ قالدى. ءتىپتى، سۇيىكتى اسى – اسىلعان ەتتى،
قازى-قارتا مەن جال-جايانى اكەلسە دە ءدام تاتپادى. كۇزەتشىلەرىنە:
- مىنا قىزدى ۇيىنە اپارىپ تاستاڭدار! – دەپ بۇيىردى. ەكى قاراۋىل قىزدى ەكى قولىنان
سۇيرەپ، سارايدىڭ سىرتىنا شىعارىپ، كۇيمەسىنە وتىرعىزىپ جىبەردى.
سۇلتان سىلق ەتىپ ورىندىققا وتىرا كەتتى. «ءبۇيتىپ قالىڭدىق تاڭداعانىم بار بولسىن!» دەدى
ىشتەي. وسى وقيعادان سوڭ ەشبىر قىزدى قابىلداماي قويعانىن ءىشىڭىز سەزىپ وتىرعان شىعار.
ەرتەڭىندە تاڭ اتپاي جۇرتتىڭ ءبارى ۇيىقتاپ جاتقاندا قاراپايىم كيىنىپ، جانىنا
كۇزەتشىلەرىن ەرتپەي، جاياۋ سارايدان شىعىپ كەتەدى. قاراسا، وزىنە كەلمەك بولعان اقسۇيەكتەردىڭ
قىزدارى بازاردا ساۋدا جاساپ، اڭگىمەلەسىپ تۇر ەكەن.
- قىزدار، ەستىدىڭدەر مە، سۇلتان وزىنە قالىڭدىق ىزدەپ ءجۇر ەكەن، ەستۋىمشە وعان باس ءۋازىردىڭ
قىزىن ايتتىرعالى جاتىر ەكەن، – دەپ قىزدار سىڭعىرلاي كۇلدى. جاقىن جەردە تۇرعان سۇلتان
قىزداردىڭ ايتقان ءسوزىن تىڭداماي-اق قويايىن دەپ ەدى، بىراق اڭگىمە ءوزى جايىندا بولعان سوڭ
جۇرتتىڭ پىكىرىن بىلگىسى كەلدى.
- سۇلتاننىڭ قالىڭدىعى بولۋعا مەن لايىق ەمەسپىن بە؟ – دەدى دۋانباسىنىڭ قىزى – مەڭگۇل
تاكاپارلانا مۇرنىن كوتەرىپ.
- ءيباي، سەنەن باسقا قىز تاۋسىلىپ قالدى ما؟ مىنا ماعان قاراسايشى، ءتۇر دەسە ءتۇرىم، بوي
دەسە بويىم بار، مەن باس ءۋازىردىڭ قىزىنان دا ادەمىمىن. ول قىزدىڭ ادام سۇيسىنەر قىلىعى جوق،
سونى ايتپاڭدارشى، سۋقانىم سۇيمەيدى، – دەيدى بازار باستىعىنىڭ قىزى – پاتيگۇل.
- ونى قويشى، انا كۇزەت باستىعىنىڭ قىزى – جۇلدىزدىڭ سۋىت ءجۇرىسى ۇنامايدى، – دەپ قىزدار
ونى جامانداپ، وسەكتەي باستادى.
سۇلتان بۇل قىزداردىڭ ءسوزىن ودان ءارى تىڭداعىسى كەلمەدى. بازار ەسىگىنىڭ الدىندا ءبىر
بايشىكەشتىڭ ايەلى كۇيەۋىنە شاپىلداپ ۇرسىپ جاتقانىن كورەدى. «ءتاڭىرى ساقتاسىن، – دەيدى
جىگىت ىشتەي. – بۇل الگى ماعان قىزىن جىبەرگەن باي عوي. شەشەسى بي، اكەسى قۇل ۇيدەن قىز
الماسپىن. كۇيەۋىن سىيلاماعان انادان قايبىر جاقسى قىز تۋسىن!».
كەنەت سەبەلەپ وتكىنشى جاڭبىر جاۋادى. سۇلتان ۇزىننان ۇزاق سوزىلعان بازاردى ارالايدى.
ادامدار حاننىڭ الىم-سالىقتى ازايتقانى دۇرىس بولعانىن، ديقاندارعا تەگىن جەر بەرگەنىن
ايتىپ جاتىر ەكەن. سۇلتان اشىق اسپان استىندا بىرەۋدىڭ بيداي ساتىپ وتىرعانىن كورەدى.
- جاڭا عانا جاڭبىر جاۋدى عوي، ءسىزدىڭ بيدايىڭىز نەگە قۇپ-قۇرعاق؟ – دەيدى سۇلتان.
- جاڭبىر جاۋعاندا استىعىم سۋ بولىپ قالماس ءۇشىن بەتىن قالىڭ كيىزبەن جاۋىپ قويدىم، -
دەيدى ساۋداگەر. سۇلتان ساۋداگەردىڭ سوزىنە سەنبەي، جەيدەسىنىڭ جەڭىن ءتۇرىپ، قولىن موشەككە
باتىرىپ جىبەرەدى. راسىندا، بيداي قۇپ-قۇرعاق ەكەن. سۇلتان ساۋداگەردىڭ ادالدىلىعى ءتانتى
بولىپ، ءبىر التىن ءدىلدا بەرىپ، استىعىن تۇگەل ساتىپ الادى. ءبىر قاپ بيدايدى تۇرمىسى تومەن،
كوپبالالى انانىڭ وتباسىنا سىيلاپ جىبەرەدى.
سۇلتان بازاردى ارالاپ كەلە جاتىپ بال ساتىپ وتىرعان ايەلدەردى جاعالاپ جۇرگەن ءبىر
جۇپىنى كيىنگەن ءبىر بالانى كورەدى.
- اپايلار، ءبىر قاسىق بال بەرىڭدەرشى، انام اۋىرىپ جاتىر ەدى، – دەيدى بالا. ساۋداگەرلەر بالىن
بالاعا تەگىن بەرگىسى كەلمەيدى. سۇلتان بالاعا كومەكتەسكىسى كەلەدى; بىراق بازاردا بال ساتۋشىلار
تىم كوپ ەكەن. ول قاي ساتۋشىنىڭ بالى تازا بولسا، بالانىڭ اناسىنا ەم قونارىن تۇسىنەدى.
بارلىق قۇمىراداعى بال تولى ەكەن دە، بىرەۋىنىكى جارتى قۇمىرا عانا ەكەن. ءبىر قىزىعى، باعاسى
بىردەي بولىپ شىعادى.
- ءسىزدىڭ بالىڭىز باسقا ساتۋشىلاردان از بولسا دا باعاسى نەگە بىردەي؟ – دەپ تاڭدانا سۇرايدى
قاراپايىم كورىنگەن سۇلتان.
- قۇمىرامنىڭ بالعا تولماعىنىنا ۋايىمدامايمىن. ومارتامنان شىققان بال وسى عانا. بىراق
بالىمنىڭ تازا ەكەنىنە كۇمانىڭىز بولماسىن، – دەيدى ساتۋشى ايەل.
- بالىڭىزدى تازا ەكەنىن قايدان بىلەمىن؟ – دەيدى سۇلتان.
- ول وپ-وڭاي، – دەيدى ساتۋشى ايەل بالدىڭ ءبىر ءتۇيىرىن سۇلتاننىڭ قولىنا جاعىپ. سول ساتتە بال
جابىسقاق بولماي، تەرىگە وڭاي ءسىڭىپ كەتەدى.
- و، مىناۋىڭىز كەرەمەت ەكەن، ايتسە دە بالدىڭ ءبارى تەرىگە ءسىڭۋى مۇمكىن عوي، – دەيدى سۇلتان.
ايەل ءبىر قاسىق بالدى تاباقتىڭ ورتاسىنا سالىپ، ۇستىنە ەكى ەسە تازا سۋ قۇيىپ، شايقاي
باستايدى. تاباقتى قانشا شايقاسا دا، سۋ بالمەن ارالاسپاپتى.
- وحو، مۇنداي كەرەمەتتى ءبىرىنشى رەت كورىپ تۇرمىن! تازا بالدى تاعى قالاي تەكسەرۋگە بولادى؟ –
دەيدى سۇلتان. ايەل كۇنگە تاباقتى شىعارىپ، شايقاي باستاعاندا سۋ بالدىڭ بەتىن شايىپ، ار
جاعىنان ارانىڭ ۇياسىنا ۇقساس التى قىرلى ۇياشىقتار پايدا بولىپتى. سۇلتان جانىندا بال
ساتىپ تۇرعان باسقا ساتۋشىلارعا:
- سىزدەر وسىلاي جاساي الاسىزدار ما؟ – دەپ سۇراعاندا ەشقايسىسى ۇندەمەپتى. بال ساتۋشى
ايەلگە ريزا بولعان سۇلتان ءۇش التىن ءدىلدانى قالدىرىپ، بالدى بالاعا بەرىپ، اۋىرىپ جاتقان
اناسىنا شيپا بولسىن دەپ تىلەك ايتادى.
بازاردىڭ بۇرىشىندا ءبىر ادەمى قىز ءسۇت ساتىپ تۇر ەكەن. ونىڭ ءسۇتىن جۇرتتىڭ ءبارى تالاسىپ
ساتىپ الا باستاپتى. مۇنى قىزعانعان باسقا ءسۇت ساتۋشىلار قىزعا «ءبىز سەكىلدى سۇتىنە ازداپ سۋ
قوسىپ قوي، سوندا پايداعا كەنەلەسىڭ» دەيدى.
- مەن ولاي جاساي المايمىن. ويتكەنى جاراتۋشىدان قورقام. ەگەر مەن ەلدى الداسام،
سيىرىمنىڭ ءسۇتى ازايىپ كەتەدى. ءوزىم دە ابىرويسىز بولامىن. جاراتقان سيىرىمدى بەرەكەلى
قىلىپ، ءسۇتىن مول ەتتى. مەن وسىعان قاناعات قىلۋىم كەرەك، – دەيدى قىز تارتىنشاقتاپ.
سۇلتانعا قىزدىڭ جاۋابى ۇناپ قالدى. قىز ءسۇتىن ساتىپ ۇيىنە قايتقان كەزدە سوڭىنان جىگىت تە
ىلەسەدى. قىز ۇيىنەن زاتتارىن اپارعان سوڭ تابيعات اياسىنا بارىپ، قۇستاردىڭ قۇيقىلجىتا
سالعان ءانىن تىڭداماق بولادى. وزەن جاعاسىنا كەلىپ، بەتى قولىن جۋىپ جاتقان سۇيكىمدى قىزدان
كوزىن الماعان سۇلتان ونى ۇناتىپ قالدى. قىز وزەندە ءجۇزىپ جۇرگەن اققۋلارعا جەم شاشىپ،
قۇستاردىڭ جۇبى جازىلماي بىرگە جۇرگەنىن قىزىقتاپ ءجۇر ەكەن. «شىركىن، وسى قوس اققۋ سەكىلدى
مەنىڭ دە ارقاسۇيەر ازاماتىم بولسا عوي..» دەپ ارمانداي باستادى. جىگىتكە مۇنداي سۇلۋلاردىڭ
تالايى كەزىككەن، بىراق بۇل قىزدى سۇلۋ دەگەننەن گورى پەريزاتتاي ءسۇپ-سۇيكىمدى دەۋگە بولار.
جىگىت قىزدى سىرتتاي باقىلاپ، قايتىپ كەلە جاتقاندا الدىن بوگەيدى.
- قارىنداس، «قىزدىڭ جولى جىڭىشكە» دەگەن، جولدان الدىمەن ءسىز ءوتىڭىز، – دەيدى. قىز ەر ادامعا
تىك قاراماي، باسىن يزەپ امانداسىپ:
- ەر ادامنىڭ الدىنان كەسىپ وتپەۋشى ەدىم، – دەپ قىز سىپايىلىق ساقتاپ، جىگىتكە جول بەرەدى.
- ەكەۋىمىزدىڭ بارار جولىمىز ءبىر ەكەن، – بىرگە جۇرسەم قايتەدى؟
- اتاي كورمەڭىز، – دەيدى قىز بەتى مەن قۇلاعىنىڭ ۇشىنا دەيىن قىزارىپ كەتەدى. – اكە-شەشەم
كورسە، وڭدىرماس. مەن ءسىزدىڭ سوڭىڭىزدان جۇرە بەرەيىن.
- وحو، – دەدى جىگىت كۇلىمسىرەپ. – قالاۋىڭ ءبىلسىن، سۇلۋ قىز!
جىگىت قىزعا كۇلكىلى اڭگىمەلەردى ايتىپ بەرىپ ەدى، قىز جىرقىلداپ كۇلمەك تۇگىلى، اۋىزىن
اشقان جوق! تەك بوتانىڭ كوزىندەي جاۋدىرەگەن كوزدەرى ۇشقىن اتا، كۇلىمدەپ قانا قويدى. ءبىراز
جۇرگەن سوڭ قىز ۇيىنە كىرىپ كەتەدى.
سۇلتان جاياۋ ءجۇرىپ شولدەپ قالىپ ەدى، قىزدىڭ ۇيىنە باس سۇعىپ، سۋ ءىشىپ الماقشى بولادى.
قاراسا، قىزدىڭ اكە-شەشەسى باعانا ءوزى بيداي مەن بال ساتىپ العان ساۋداگەرلەر ەكەن. سۇلتان
قىزدىڭ شەشەسى اس ىشەردەگى تازالىق، كيىم كيىسى تياناقتى، اڭگىمە ايتقاندا زەيىندى، ءجۇرىسى
ۇقىپتى ەكەنىن بايقايدى. ولار سۋ سۇراعان جىگىتكە ءسۇت بەرىپ، قوناق قىلىپ كۇتەدى. سول كەزدە
سۇلتان «شەشەسىن كورىپ، قىزىن ال» دەگەن ماقالدى ەسىنە تۇسىرەدى. ءۇي يەلەرىنە العىس ايتىپ،
سارايعا قايتادى. قاراپايىم كيىمدەرىن شەشىپ، ءساندى كيىنىپ الادى.
سارايعا كەلگەن سۇلتان اكەسىنە:
- اكە، مەن وزىمە لايىقتى قالىڭدىق تاپتىم، – دەيدى.
- بارەكەلدى، بالام! ول قىز ىنجۋگە تاعىلعان لاعىل بولسا، مەن نەگە قارسى بولايىن. ساعان ول
قىزدىڭ قانداي قاسيەتى ۇنادى؟ – دەيدى حان.
- ول قىزدىڭ شەشەسى وتە سىپايى ەكەن. اكەسى اقكوڭىل، جارقىن ءجۇزدى جان ەكەن.
- سەنىڭ وتباسىن قۇرىپ، ۇرپاق وسىرگەنىڭ دۇرىس. ول قاي اقسۇيەكتىڭ قىزى ەكەن؟ – دەيدى حان.
- اكە، ول شاھار يمامىنىڭ قىزى – يمانگۇل، – دەيدى سۇلتان. حان ويلانىپ:
- «كورىپ العان كورىكتىدەن، كورمەي العان تەكتى ارتىق» دەگەن بالام. مەن بۇعان بۇگىن كوز
جەتكىزدىم. سەن تۋماي تۇرعاندا، جاس كۇنىمدە سول قىزدى ساعان اتاستىرىپ ەدىم، ارادا تالاي
جىلداي ءوتىپ، ەسىمنەن دە شىعىپ كەتىپتى. جاس كۇنىمدە جانىما نوكەرلەرىمدى ەرتىپ، اڭ اۋلاۋعا
شىقتىم. اڭنىڭ قىزىعىنا ءتۇسىپ، سەرىكتەرىمنەن اداسىپ قالدىم. جولدا ماعان ءبىر توپ اش
قاسقىر شابۋىل جاسادى. اتىمدى قورشاپ جان-جاعىنان تارتقىلادى. ات تۇرماق، وزىمە قاۋىپ
ءتوندى. سول كەزدە ءبىر كىسى مەنى قاسقىرلاردىڭ قورشاۋىنا تۇسكەنىمدى كورىپ، قول ۇشىن بەردى.
بولمىسى بەكزات، ءوزى ءدىندار ادام ەكەن. وسى جاقسىلىعى ءۇشىن ءارى جاقسى اداممەن قۇدا بولعىم
كەلدى. سول كەزدە حانشايىم شەشەڭنىڭ اياعى اۋىر ەدى. الگى ادامعا «ەگەر ايەلىم ۇل تۋىپ، سەنىڭ
جۇبايىن قىز تۋسا، ەكەۋىن اتتاستىرايىق» دەگەن ەدىم. مىنە، سول تەكتى قالىڭدىقتى ءوزىڭ دە ىزدەپ
تاۋىپسىڭ، قولىڭدى جاي بالام، باتامدى بەرەيىن، – دەپ حان اق تىلەگىن ارناپتى. ءسويتىپ، سۇلتان
يمامنىڭ قىزىنا ۇيلەنىپ، باقىتتى ءومىر ءسۇرىپتى.
تەڭگەباي
(ەرتەگى)
ەرتەدە ءبىر كەدەي وتباسى ءومىر ءسۇرىپتى. ەرلى-زايىپتىلار ءبىر كۇن توق جۇرسە، ءبىر كۇن اش
جۇرەدى ەكەن. وتاعاسى اۋىلدىڭ ماڭىنداعى وزەننەن بالىق اۋلاپ كۇنەلتىپتى. ولار تاماقتارى
بار كەزدە جاراتقانعا شۇكىرلىك قىلىپ، اۋقاتى از بولسا – قاناعات، ال مۇلدەم جوق كەزدە سابىر
ساقتاپتى.
ەرلى-زايىپتىلاردىڭ وتاسقانىنا توعىز جىل ۋاقىت وتسە دە بالاسى بولماپتى. ءبىر ءسابي بولسا
ءۇيدىڭ ءىشى شاتتىق پەن بەرەكەگە تولىپ، باقىتتى ءومىر سۇرەر ەدى. ءسويتىپ، ولار كورىپكەل ءبىر
تاۋىپكە جولىعىپتى.
- سەندەردىڭ كەلەتىندەرىڭدى ءبىلىپ ەدىم، – دەيدى كورىپكەل ءتاۋىپ. – نارەستەلى بولعىلارىڭ كەلەدى
ەكەن. سەندەردىڭ كىشكەنتاي كەزدەرىڭدە اياقتارىنان سۋىق سۋ وتكەن. اتا-انالارىڭدى تىڭداماي،
سۋىق سۋدى جالاڭ اياق كەشىپ، زور كەسەلگە ۇشىراپسىڭدار.
- سوندا مۇنىڭ ەمى بار ما؟ – دەيدى وتاعاسى.
- بولعاندا قانداي! – دەيدى ءتاۋىپ. – اياقتارىڭدى جىلى ۇستاڭدار. سوسىن بيەنىڭ ءسۇتىپ ءىشىپ، ەتىن
جەڭدەر! ناۋرىز كوجە جاساپ ىشىڭدەر!
- سول-اق پا؟ – دەپ تاڭ قالادى ايەل.
- ءيا، بار بولعانى سول-اق، بىراق سەندەر بالانى جاراتقاننان سۇراۋلارىڭ كەرەك. سوندا نە
بولاتىنىن وزدەرىڭ كورەسىڭدەر، – دەيدى كورىپكەل ءتاۋىپ.
ەرلى-زايىپتىلاردىڭ تاۋىپكە بەرەتىن اقشالارى بولماي، ءبىر ءىرى بالىقتى تارتۋ ەتىپتى.
ءسويتىپ، ولار ۇيگە كەلگەن بويدا جاراتقانعا دۇعا جاساپ، ريزىق-نەسىبەلەرىن كوبەيتۋدى، ءبىر
پەرزەنت بەرۋىن جالىنىپ سۇرايدى. كوپ كەشىكپەي وتاعاسىنىڭ تابىسى بەرەكەلى بولا باستايدى.
ارادا جارتى جىل وتكەندە وتاعاسى اۋلاعان موشەك-موشەك بالىعىنىڭ اقشاسىن جيناپ، ءبىر بيە
ساتىپ الىپتى. قايتار جولدا ۇلان-اسىر ءبىر توي بولىپ جاتقان اۋىلعا سۋسىن ىشپەككە تۇسەدى.
ءشولىن قاندىرعان سوڭ دەلەبەسى قوزىپ، تەڭگە الۋ جارىسىنا كىرىسىپ كەتەدى. اتىمەن زۋلاپ كەلىپ،
جەردە جاتقان تەڭگەلەردىڭ ءبىرىن قالدىماي قاعىپ ءتۇسىپ، جەڭىمپاز اتانىپ، ءبىر ۇلكەن قوشقار
ۇتىپ الادى.
ۇيىنە كەلىپ، بيە بايلاپ، ايەلى ەكەۋى ءسۇتىن ىشەدى. قوشقاردى سويىپ، ناۋرىز كوجە جاساپ
ءىشىپتى. ارادا جىل وتەدى. بالىقشىنىڭ وتباسى كەدەيلەرگە اقشالارىن ۇلەستىرىپ، قارىندارىن
تويدىرىپتى. بالالارعا ادەمى كيىمدەر ساتىپ اپەرىپتى. ءبىر كۇنى كەدەيلەر بۇكىل اۋىل
تۇرعىندارىنا سىيلىق الىپ، ۇيلەرىندە جالعىز قارا باقىر تەڭگەسى عانا قالىپتى. سول تۇندە
عالامات وقيعا بولادى. جەر سىلكىنىپ، ءۇي ىشىندەگى جيھازدار قوزعالا باستايدى. سورەدە توت باسىپ
تۇرعان باقىر تەڭگە ءسۇت قۇيىلعان قۇمىرانىڭ ىشىنە ءتۇسىپ كەتەدى دە، جارقىراپ، ءۇيدىڭ ءىشىن
نۇرعا بولەيدى. كوز قارىقتىرار جارىقتان ەرلى-زايىپتىلار ويانىپ كەتەدى. ولار ىدىستىڭ
جانىندا باسى تەڭگەگە ۇقساس، قول-اياعى ءبۇتىن، كىشكەنتاي ءسابيدى كورەدى. ءبىر كەرەمەتى – بالانىڭ
باسى كۇن سەكىلدى جارقىرايدى ەكەن.
- و، جاساعان-اۋ، بۇل كىم بولدى ءوزى؟ – دەپ ايەل بالانى الاقانىنا سالىپ الادى.
- بۇل ءبىزدىڭ تەڭگە عوي. قالايشا ادامعا اينالىپ كەتكەن! – دەپ ەرى قايران قالادى. ولار ۇيدە
مولشىلىق بولسىن دەگەن نيەتپەن نارەستەنىڭ اتىن تەڭگەباي قويادى. بىراق ارادا ءبىر ساعات
وتكەندە تەڭگەباي ءسابي قالپىنا كەلىپ، ءتىل قاتادى:
- مەن سەندەرگە بالا بولعىم كەلمەيدى. مەن ۇلكەن كەمەلەرگە ءمىنىپ، الەمدى ساياحاتتاعىم كەلەدى،
- دەيدى تەڭگەباي تەنتەك مىنەز كورسەتىپ.
- بالام-اۋ، سەن ءالى كىشكەنتايسىڭ. سەن ءبىزدىڭ جاراتقاننان تىلەپ العان بالامىزسىڭ. سەن ۇلكەن
بولىپ وسكەن كەزدە ساياحاتتايتىن بولاسىڭ. ساياحات جاساۋ ءۇشىن اقىلىڭ تولىپ، كوپ ءبىلىم الۋىڭ
كەرەك، – دەيدى اكە-شەشەسى. اناسى وعان ءساندى كيىمدەر تىگىپ بەرىپتى.
- جاقسى، مەن سىرتقى شىعىپ ويناپ كەلەيىن، – دەپ شىناشاقتاي تەڭگەباي اناسىنىڭ بەتىنەن
ءشولپ ەتكىزىپ ءسۇيىپ، دالاعا شىعىپ كەتەدى. ەسىك الدىنداعى يت پەن مىسىق، تاۋىقتاردى
قىزىقتاپ، ابدەن زەرىگەدى. تەڭگەباي بۇل ۇيدە قالۋدىڭ ەش رەتى جوق دەپ شەشىپ، تۇندە تەرەزەنىڭ
ساڭىلاۋىنان قاشىپ كەتەدى. تەڭگەبايدىڭ باسى تۇندە قاتتى جارقىرايدى ەكەن. وعان جارىق
قوڭىزدار ءۇيىر بولىپ الدى.
- وي، بۇل كىم ءوزى؟ ءوزى ءبىز سەكىلدى جارقىرايدى ەكەن، – دەپ قورشاپ الادى.
- تەڭگەباي دەگەن ساياحاتشى بولام، – دەيدى ول ماقتانىپ.
- ساياحاتشى دەيسىڭ بە؟ مىنا تۇرىڭمەن قالاي جالعىز ساياحاتقا شىقپاقشىسىڭ؟ جولعا تاماق تا
الماپسىڭ، – دەپ جارىق جۇلدىزدىڭ ۇلكەنى دوستارىنا قاراپ: – قالاي ويلايسىڭدار، مۇمكىن
مۇنى وزىمىزبەن بىرگە الىپ كەتەرمىز؟
- الىپ كەتەيىك!
- بىزبەن بىرگە ءجۇرسىن!
- وعان كەرەمەت ولكەنى تانىستىرامىز! – دەپ جارىق قوڭىزدار شۋلاپ قويا بەردى.
- ىز-زى-ىز، كەلىستىك، ۇلكەن كولگە دەيىن الساق الا كەتەيىك. بۇكىل الەمدى شارلاۋعا شامامىز
جەتپەس. بۇل ءوزى جەڭىل بالا ەكەن، بىزگە سالماق سالا قويماس.
ءسويتىپ، ۇلكەن جارىق قوڭىز ونى ارقاسىنا مىنگىزىپ الدى. ءتۇن ورتاسى اۋعاندا تەڭگەباي
ەسىنىپ، قالعي باستايدى. اي سۇتتەي جارىق ەدى. تومەندە شىرىلداۋىق شەگىرتكەنىڭ ءان سالۋى،
باقانىڭ بالالارىنا باقىرعانى ەستىلىپ جاتتى. قوڭىر سالقىن جەل ەسىپ، بالا قابىعى جىلتىر
قوڭىزدىڭ ۇستىنەن اۋىپ ءتۇسىپ، جەرگە قۇلاپ كەتەدى. جارىق قوڭىزدار ونى بايقاماي دا قالادى.
تەڭگەباي توپ ەتىپ ۇزىن قوعانىڭ باسىنا قۇلايدى. قوعا جەلمەن تەڭسەلىپ قالعاندا بالا ساۋ
ەتىپ، جاپىراقپەن سۋىلداي سىرعىپ تۇسەدى. تەڭگەبايدىڭ كىشكەنتايلىعى سونشالىق، قوعانىڭ
جاپىراعى وعان بەسىك بولىپ، ۇستىنە باقباقتىڭ ۇلپەرشەگىن قۇس توسەك قىلىپ توسەنىش قىلادى.
ۇستىنە قياق ءشوپتى جامىلادى. تەڭگەباي تاڭەرتەڭ باقالاردىڭ ءان سالۋىنان ويانىپ كەتتى.
- كۋاك، كۋاك، كۋاكس! قاراڭدار، بۇل كىم بولدى ءوزى؟ – دەپ كول باقالارى شۋىلداپ كەتتى. تەڭگەباي
سۋعا ءيىلىپ تۇرعان قۇراقتىڭ باسىنا بارىپ، بەتى-قولىن سۋمەن جۋدى. سۋدىڭ بەتىندە قالقىپ
جۇرگەن جاپ-جاسىل تۇيەنىڭ تابانىنداي جاپىراقتاردىڭ ۇستىنە جايعاسقان باقالاردى كوردى.
وسى مەزەتتە ءبىر بالىق شولپ ەتىپ، دەنە تۇرقى كۇن ساۋلەسىنە شاعىلىسىپ، جارقىراپ شورشىپ
ءتۇستى. تەڭگەبايدىڭ قارنى اشتى. اتا-اناسىن تىڭداماي، ۇيدەن رۇقساتسىز كەتىپ قالعانىنا
وكىندى. جان-جاعىنا قاراسا، قىپ-قىزىل بۇلدىرگەندەر سامساپ تۇر ەكەن. سونداي قۋانىپ كەتكەنى.
بىرەۋىن زورعا جەپ تاۋىستى. بۇل نەتكەن كەرەمەت جەر دەسەڭىزشى! جانىنا كەلىپ، ءبىر بوزتورعاي
قۇيقىلجىتىپ، ءان سالا باستادى. ءبىر عاجابى، وسىندا ۇشىپ كەلگەن سارى شىمشىق، بودەنە، قاز-
ۇيرەكتەردىڭ ءبارىنىڭ كومەيىنەن «ھۋد! ھۋد!» دەگەن دىبىستار شىعىپ جاتتى.
تەڭگەباي جاڭا عانا قۇستاردىڭ بارلىعى ءوز داۋىسىندا ءان سالىپ ءجۇر ەدى، ەندى نەلىكتەن
حورمەن ءبىر ءسوزدى سان مارتە قايتالاپ جاتىر دەپ ويلادى. ولار ءسال دامىلداعان ساتتە تەڭگەباي:
- سەندەر قانداي ولەڭ ايتىپ جاتىرسىڭدار؟ – دەپ سۇرادى.
- ءبىز – وسى كەرەمەت تابيعاتتى، كۇللى الەمدى جاراتقان جاراتۋشىعا العىسىمىزدى ءبىلدىرىپ
جاتىرمىز، – دەدى قۇستار. – ءبىز – ەرەكشە جاراتىلعان ماقۇلىقتارمىز.
- و، سەندەر اسپان الەمىنىڭ كوركى ەكەنسىڭدەر! سەندەر قالايشا كوككە جەرگە سۋىلداي سورعالاپ،
باۋىرلارىڭمەن جەر سىزىپ وتىرىپ، قايتا كوككە كوتەرىلە الاسىڭدار؟
- ھۋد، ھۋد، ھۋد! ءبىز ەرەكشە جاراتىلعان قۇستارمىز. سەن بالا ۇيىڭە قايت، اكە-شەشەڭ الاڭداپ
جاتىر، ەرتەڭ كۇن جاڭبىرلى بولادى، – دەيدى ولار.
- شىركىن، مەن دە سەندەر سەكىلدى قاناتىم بولسا عوي، سوناۋ كوككە سامعاپ، جەر بەتىنە ساياحات
جاسار ەدىم.
- قۇر قاناتپەن ۇشا المايسىڭ. ءبىزدى قۇلاتپاي ۇستاپ تۇرعان ءبىر تىلسىم كۇش بار، – دەيدى
قۇستار.
- ول قانداي كۇش؟ مەن نەگە ونى كورمەي تۇرمىن، – دەپ سۇرايدى بالا.
- سەن ءالى كىشكەنتايسىڭ. كەيىن وسكەندە ءبارىن بىلەتىن بولاسىڭ.
بالا ويلانىپ قالادى. ونىڭ ەسىنە اكە-شەشەسىنىڭ «الەمگە ساياحات جاساۋ ءۇشىن ءبىلىم كەرەك»
دەگەنى ەسكە تۇسەدى. راسىندا، ول ءتىل بىلمەسە، باسقا ادامدارمەن قالاي سويلەسپەك؟ نان دا سۇراپ
جەي المايدى عوي.
- قۇستار دۇرىس ايتادى، – دەيدى شىڭدارىن اق قار باسقان تاۋ. – مىناۋ جارقىراپ تۇرعان كۇن،
ساۋلەسىمەن ايمالايتىن اي جاراتقانعا العىس ايتىپ تۇرادى. ويتكەنى، جاراتۋشى ادامدار
ءۇشىن كۇندىز اداسپاۋ ءۇشىن شىراق، ءتۇندى نۇر رەتىندە جاراتىپ قويعان. جان-جاعىنا قاراشى،
مىنا وسكەن ماۋەلى باۋ-باقشا، وزەن-سۋلار ادامدار يگىلىگى ءۇشىن ەمەس پە؟
- سوندا ءبارىڭىز سىزدەردى جاراتقانى ءۇشىن جاراتۋشىعا العىس ايتاسىزدار ما؟
- ارينە، بۇل ءبىز ءۇشىن ادىلەتتى بولار ەدى. جاراتۋشىنى ۇنەمى ەسكە الىپ، الەمگە بەيبىتشىلىك
تىلەپ تۇرامىز، – دەيدى تاۋلار. – بىزدەن ءموپ-ءمولدىر بۇلاقتار مەن وزەندەر اعادى.
- قوينىمدا بالىقتار شورشىپ، وسىمدىكتىڭ ءبارى ءنار الادى، – دەيدى وزەن-كولدەر.
- جاسىل جەلەك جايقالىپ، كۇن ىستىقتا كولەڭكە بولامىز، ادامدار تازا اۋامەن دەم الۋ ءۇشىن
تىنىمسىز جۇمىس جاسايمىز، – دەيدى بۇتا-اعاشتار. – ءبىزدىڭ باسىمىزدا قۇستار ۇيا سالىپ، ءومىر
سۇرەدى.
- ھۋد، ھۋد، ھۋد! ءبىز تاڭ سارىدەن كۇن شىققانشا العىس ايتامىز. بىزگە جاراتقان ريزىق بەرەدى.
قازىر اش بولساق، كەشكە بوتەكەمىزدى جەمگە تولتىرىپ قايتامىز، – دەيدى قۇستار.
- كەرەمەت! تاماشا! – دەپ داۋىستايدى بالا. – سوندا سەندەردىڭ ادامدارعا قانداي پايدالارىڭ
بار؟ سەن ايتشى؟
- مەن بە؟ – دەپ جان-جاعىنا قاراعان بابىسەك.
- ءيا، ءيا، سەن…
– مەن ادامدار ءشول دالادا قاتالاپ سۋ ىزدەگەن كەزدە جەر استى سۋىن شىعارۋ ءۇشىن قاي جەردى
قازۋ كەرەك ەكەنىن ايتىپ بەرەمىن، – دەيدى بابىسەك.
- بۇل دەگەن كەرەمەت قوي! – دەپ قولىن بۇلعاپ، شاتتانعان تەڭگەباي. – قۇستار، سەندەر مەنى
الەمنىڭ ءتورت بۇرىشىن شارلاپ، ساياحاتتاپ كەلۋگە كومەكتەسەسىڭدەر مە؟
- سەنى جەر بەتىن كورسەتۋگە قۋانا-قۋانا كەلىسەر ەدىك، بىراق ءبىزدىڭ بالالارمىز اش قالادى عوي.
ەگەر سەن ءبىر ماقساتقا جەتەر بولساڭ، ءوزىڭ ارەكەت جاساعانىڭ دۇرىس، – دەيدى قۇستار.
تەڭگەباي اسپانداعى اپپاق بۇلتتارعا قاراپ:
- بۇلتتار، بۇلتتار، سەندەر سونداي ادەمىسىڭدەر، اسپاندا جەپ-جەڭىل جۇزەسىڭدەر، – دەيدى
تەڭگەباي. سوندا بۇلتتار:
- ءبىز جەڭىل ەمەس، وتە اۋىرمىز. جەردەگىلەرگە جەڭىل قالقىپ بارا جاتقان سەكىلدى كورىنەمىز. ءبىر
شوكىم بۇلتتىڭ سالماعى 500 كەلىگە دەيىن جەتەدى، – دەيدى بۇلتتار كۇلىمسىرەپ.
- وي، نە دەگەن اۋىر ەدىڭدەر، مەنىڭ باسىما ءبىر تامشى تيسە، قۇلاپ قالاتىن شىعارمىن، – دەيدى
تەڭگەباي. – مەن وسكەندە الەمنىڭ قالاي جارالعانىن زەرتتەگىم كەلەدى.
- ول ءۇشىن سەن كوپ وقىپ، كوپ ەڭبەكتەنۋىڭ كەرەك. اقىلىڭ تولىسىپ، ۇلكەن ازامات بولعاندا ءوزىڭ-
اق الەمدى شارلايسىڭ. تابيعاتتىڭ قۇپيا سىرلارىن اشاسىڭ. مىنە، ءبىزدى كوردىڭ بە؟ ادامدار
ءبىزدى قوزعالمايدى دەپ ويلايدى. ال، ءبىز بۇلتتار سەكىلدى ۇنەمى كوشىپ جۇرەمىز، – دەيدى تاۋلار.
تەڭگەباي ءوزىنىڭ تىم كىشكەنتاي عانا ەمەس، وتە از بىلەتىنىنە ۇيالىپ قالىپتى. ول ۇيىنە قايتىپ
ورالىپ، اكە-شەشەسىمەن قايتا قاۋىشىپتى. اناسى وعان ارىپتەردى ۇيرەتىپتى. قازىر ول
ەرتەگىلەردى ءوزى وقىپ، مازمۇنىن ىنىلەرى مەن قارىنداستارىنا ايتىپ بەرەدى ەكەن.
اسحات ومىرباەۆ
Kerey.kz
پىكىر قالدىرۋ