Шиеленіс нүктесі: ТАУЛЫ ҚАРАБАҚ ӘЗІРБАЙЖАНҒА ҚАЙТАРЫЛУҒА ТИІС!

| Apr 3, 2016

Сәуірдің бірінен екісіне қараған түні Таулы Қарабақта Армения мен Әзірбайжан арасында кескілескен шайқастар басталып кетті. Армяндар жақтан атылған әр оққа үнсіз қалмай жауап беру туралы тапсырма алған әзірбайжан әскері оқты төгіп берді. Әрі 1994 жылдан бері армяндардың басқыншылығына деген жинақталған ашу-кегі бар.

Армения әскерін Ресей сол кезден бері қару-жарақ, азық-түлікпен толықтай дерлік қамтамасыз етіп отыр. Әзірбайжан болса Қарулы Күштерін ресейлік жүйеден түркиялық-натолық жүйеге көшіріп алған. Қазір қару-жарағы жағынан Кавказ елдеріндегі ең мықтысы.

Іс жүзінде Таулы Қарабақ атам заманнан әзірбайжандардың жері. Кеңестік кезеңде армяндар көбірек қоныстанған. 1988 жылы түлен түртіп қарабақтық армяндар Әзірбайжаннан бөлініп шығатынын мәлімдеді. Өздерін Таулы Қарабақ Республикасымыз деп жариялағанымен шынтуайтында Арменияның протекторатына айналды.

Аз-кем тыныштық орнаған 22 жылда БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі Арменияның Таулы Қарабахтан оккупациялық әскерін әкетуді талап етілген 4 (төрт!) қарар шығарды. БҰҰ Бас конференциясының арнайы шешімі бар. Еуропалық Кеңес Парламенттік Ассамблеясының қарары және басқа ондаған халықаралық құжаттар жетерлік. Осы құжаттарға арқа сүйеген Әзірбайжан жағы қарсы тарап әскерін таулы Қарабақтан әкеткен жағдайда ғана келіссөз үстеліне отыратындығын ашық мәлімдеп отыр. Ресейге арқа сүйеген Армения болса БҰҰ қарарларына пысқырған емес. Әзірбайжан жағын ашындырып отырған осы!

Ильхам Алиев 31-наурызда АҚШ-та Мемхатшы Джон Керримен кездескен. Іле-шала АҚШ Мемлекеттік департаментінің өкілі Джон Кирби АҚШ Әзірбайжанның территориялық тұтастығын яғни Таулы Қарабахтың Баку юридикциясына өтуін дұрыс санайтындығын мәлімдеген болатын. Армения жағынан оқ боратылуы әзірбайжан жағының шыдамын сөйтіп үзіп жібергендей. Содан бүкіл шекара бойында атыс басталды. Ұжымдық Қауіпсіздік шарты Ұйымына (ОДКБ) қатысушы елдер сепаратизге жол бермей Қарабах түйінін халықаралық құжаттарға сәйкес бейбіт келісімдер жолымен шешуге ықпал етуге тиіс. Бірақ Арменияның қолтығына су бүркіп отырған Ресейдің ұстанымы баршаға белгілі. Енді осы проблемадан Түркия мен Ресей арасы одан әрі ушығуы ықтимал.

Қазақстан үшін тілі, діні, тарихы, қаны, географиялық орны жағынан Әзірбайжан жақын. Қазақ жұрты Таулы Қарабахты Әзірбайжанға қайтару туралы БҰҰ қарарын қолдайды! Бұл шиеленіс Ильхам Әлиев айтпақшы «тек Әзірбайжанның территориялық тұтастығы негізінде ғана шешілуге тиіс!».

Марат Токашбаевтың facebook тегі парақшасынан алынды

Қазіргі заңнама аясында мемлекеттік тілді қалай дамытуға болады?

kerey.kz

Zhalgas Yertay Қазақстан билігі мемлекеттік тілді дамыту үшін қатаң шешімдерге барғысы келмейді дейік. Бірақ қазіргі заңнама аясында мемлекеттік тілді қалай дамытуға болады? Соны ойланып көрейік. Қазақ тілін дамыту жайын айтқан кезде Қазақстан билігі қоғамды екіге бөледі. Бірі – тілді дамытудың радикал шешімдерін ұстанады, екінші жағы – қазіргі статус-квоны сақтағысы келеді, яғни ештеңе өзгертпей-ақ қояйық дейді. Бірақ екі жолды да таңдамай, ортасымен жүруді ұсынып көрсек қайтеді!? Батыл қадамдарға барайық, бірақ ол радикал жол болмасын. Қазақ тілін күшпен емес, ортаны дамыту арқылы күшейтсек болады. Яғни адамдар тілді үйреніп әуре болмай-ақ, халық жай ғана қазақ тілі аясында өмір сүруді үйренсін. Негізгі ой осы. Біз осы уақытқа дейін адамдар ортаны
Елдес Орда, тарихшы: «Түркістан» атауын қолдану – аймақтағы жұмсақ күш позициясын нығайту тәсілі

kerey.kz

Фото ашық дереккөздерден алында Өткен аптада Түркияның ұлттық білім министрлігі мектеп бағдарламасына «Түркістан» деген терминді енгізген еді. Шетел басылымдарының жазуынша, бұл атау енді «Орталық Азия» ұғымының орнына қолданылмақ. Білім министрі Юсуф Текин жаңа атау түркі әлемінің бірлігін қамтамасыз етуге бағытталғанын айтады. Оның сөзінше, үкімет оқу бағдарламасынан империялық мағынасы бар географиялық атауларды алып тастамақшы. Ең қызығы, «Түркістан» аумағына Қазақстаннан бөлек, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркіменстан мен Тәжікстан жатады екен. Сондай-ақ кейбір басылымдар бұл терминнің Қытайдың батысында орналасқан Шыңжан өлкесіне қатысы барын да атап өтті. Кейбір ғалымдар «Орталық Азия» термині колониализмнен қалғанын жиі атап жүр. ХХ ғасырдағы әлемдік академиялық ғылымды сол кездегі ірі империялар қалыптастырғандықтан, бүгінде мұндай терминдер мен атаулар халық санасына әбден сіңіп
АБАҚ АНА ЖӘНЕ ТАСБИКЕ АНА

kerey.kz

Мәми би Жұртбайұлының шежіресінде айтылуынша Керей ұлысының арғы тегі – Шеп, Сеп, Байлау, Қойлау, Елдей, Көлдей, Изен, Жусан секілді тайпалардан таралады екен. Аталған тайпалардың біразы ескі тарих беттерінен кездессе, енді бір бөлімі қазірге дейін Керей руындағы аталардың есімі ретінде аталып келеді. Мұның бір себебін арғы тарихтағы аталардың аты өшпесін деп кейінгі ұрпақтарының аталар атын қайта жаңғыртып қойған дәстүрінен қарау керек. Абақ атауына келсек, арыда Керей ханзадалары мен ханышаларының арасында Абақ, Абақберді, Абахан, Абақтай, Абақай, Абақ бике сынды есімдер болған. Сол ата-апаларының жолын жалғаған, тозып кеткен Керей елінің басын қосып, оған әз ана болған Абақ есімді қасиетті ана өмірде болған адам. Қазақ тарихында ру атына айналған әз аналар аз болмаған. Көрнекті жазушы,
ТАРИХ ҒЫЛЫМЫ ҚАЗІР ЭЗОТЕРИКАЛЫҚ ТОПТАРДЫҢ МЕНШІГІНДЕ

kerey.kz

Шығыстанушы-тарихшы Өмір Тұяқбайдың бұрында да «Қазаққа қандай тарих керек? Тәуелсіздік кезеңінде жасалған тарихи мистификациялар хроникасы» деп аталатын мақаласын (22.05. 2025. Zhasalash.kz) оқып ем. Риза болғам. Жақында Ө. Тұяқбайдың «Қазақстанда тарихи бұрмалаулар мен мифтерге тосқауыл қоюдың жолдары» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) атты тағы бір мақаласымен және таныстық. Өте өзекті мәселені көтеріпті. Тарихта орын алып жүрген жағымсыз жайттар турасында ой толғапты. Журналистерді, блогерлерді айыптапты. Тарихтан арнайы кәсіби дайындығы жоқ, бәрін бүлдіріп болды деп. Келеңсіздікті тоқтатудың нақты жолдарын ұсыныпты. Бұған да көңіліміз бек толды. Әйтсе де тарихты бұрмалауға, өз өтіріктерін насихаттауға тек журналистер мен блогерлер ғана емес, «арнайы кәсіби дайындығы бар» «тарихшылардың» да «зор үлес» қосып жатқанын баяндап, айтылған пікірді одан әрі өрбітіп, жалғастырайық.
ЖАЛБЫРҰЛЫ ҚОЙБАС ЖАЙЫНДАҒЫ КҮМӘНДІ КӨҢІРСІК ӘҢГІМЕЛЕР

kerey.kz

1. АМАНДЫҚ КӨМЕКОВТІҢ АЙТЫП ЖҮРГЕНІ – АЙҒАҚСЫЗ БОС СӨЗДЕР Қазақстанның батыс аймағында ғұмыр кешкен өнерпаздың бірі – Жалбырұлы Қожантай жайлы соңғы кезде қисыны келіспейтін неше түрлі әңгімелер өріп жүр. Мұның басында тұрғандардың бірі – Амандық Көмеков. Бұрында да оның, басқа да кісілердің елді адастыратын негізсіз сөздеріне байланысты нақты дәлелдер келтіріп, «Құлан құдыққа құласа, құрбақа құлағында ойнайды» деген атаумен түзген сын мақаламызды республикалық «Түркістан» газеті (28.09. 2023 жыл) арқылы жұрт назарға ұсынғанбыз-ды. Әлеуметтік желіде Азамат Битан есімді блогердің жуырда жариялаған видео-түсірілімінде А. Көмеков өзінің сол баяғы «әләуләйіне» қайта басыпты. Сөзін ықшамдап берейік, былай дейді ол: «1934 әлде 1936 жылы (?) Мәскеуде өткізілетін