Qırküyektiñ 29-ı küni Qazaqstan prezidenti Nwrswltan Nazarbaev jaña äskeri doktrinanı bekitu turalı jarlıqqa qol qoydı. Aldıñğı äskeri doktrina 2011 jılı qazannıñ 11-i qabıldanğan bolatın. Sarapşılar «gibrid» küres täsilderi turalı erejeni jaña doktrinadağı özgeristerdiñ işindegi eñ mañızdısı sanaydı.

“GIBRID” KÜRES TÄSİLDERİ”

Auqımdı operaciyalar jürgiziletin dästürli maydandarğa mülde wqsamaytın soğıs qimıldarınıñ jaña türi retinde «gibrid soğıs» jaylı üş jıl bwrın, yağni Qırım anneksiyası bastalğan kezde jii aytıla bastağan. Qırımnıñ strategiyalıq nısandarın basıp alğan sanaulı «jasıl adamdar» Reseydiñ elitalıq arnayı qızmeti oficerleri bolıp şıqqan. Qazaqstanda top-şeneunikter «gibrid soğıs» jaylı aşıq ayta bermeydi.

Qazaqstannıñ qorğanıs ministrligine qarastı strategiyalıq josparlau departamenti bastığı polkovnik Ashat Byurotaev Azattıqpen äñgimesinde «jaña äskeri doktrinada “gibrid soğıs” emes, “gibrid” küres täsilderi” turalı aytılğan» dedi. Qazaqstannıñ äskeri doktrinasında mwnday termin alğaş ret qoldanılıp otır.

Doktrinada bwl terminge bılay dep anıqtama beripti: “gibrid” küres täsilderi” – qarsılas memleket aumağındağı jağdaydı twraqsızdandıru üşin äskeri küşti (onıñ işinde qarsı taraptıñ aumağındağı arnayı operaciyalar, jekemenşik äskeri jäne küzet kompaniyaları küşterin), äskeri emes qwraldardı keşendi qoldanu, bwğan qosa, özge memleketterdiñ, terroristik, ekstremistik wyımdar men separatistik qozğalıstardıñ äleuetin paydalanu arqılı äskeri-sayasi jäne äskeri-strategiyalıq maqsattarğa qol jetkizu täsilderi.

Al özge özgeristerge kelsek, polkovnik Ashat Byurotaev territoriyalıq qorğanıstı da erekşe ataydı. Mwnda wlttıq gvardiyanıñ erekşe mañızı bar. Ol 2014 jılı işki ister ministrligi äskerleri negizinde qwrılğan.

Jaña äskeri doktrinada territoriyalıq qorğanıs qwrılımdarın territoriyalıq äskerge aynaldıru arqılı territoriyalıq qorğanıstı jalpı äskeri qauipsizdik jüyesine biriktiru qarastırılğan.

Bwğan qosa, polkovnik Ashat Byurotaevtıñ aytuınşa, jaña äskeri doktrinada soğıs qaterlerin sırtqı jäne işki qaterler dep böluden bas tartu wyğarılğan, öytkeni qazirgi jağdayda ekeuin bölip qarastıru mümkin emes körinedi.

SAYASAT JÄNE ÄSKERI DOKTRINA

Sayasattanuşı Andrey Çebotarevtiñ Azattıqqa aytuınşa, aldıñğı äskeri doktrinanıñ bwrınğılarınan ayırması – onda terrorlıq qaterlerge qarsı is-qimıldarğa köp köñil bölingen bolatın. Çebotarevtiñ sözinşe, Qazaqstanda 2011 jılı bolğan birneşe qarulı şabuıldan keyin bwl qisındı bolğan.

Andrey Çebotarev äskeri doktrinağa «gibrid»küres täsilderi» terminin engizudi Reseydiñ Qırımdı anneksiyalap aluımen baylanıstırmaydı. Sayasattanuşı Çebotarevtiñ aytuınşa, äskeri doktrinada kerisinşe, Qazaqstan wjımdıq qauipsizdik kelisim- şartı ayasında odaqtastıq mindettemelerin orındauğa beyil ekeni körsetilgen, bwğan qosa, Reseymen äue şabuılınan qorğanudıñ ortaq jüyesin nığaytu qajettigi aytılğan.

Aytpaqşı, Qazaqstannıñ jaña äskeri doktrinasında «gibrid» küres täsilderi» termini altı ret kezdesedi, esesine Qırım anneksiyası nemese Ukrainanıñ oñtüstik-şığısındağı äskeri qaqtığıs jaylı mülde aytılmaydı. Biraq, mısalı, «Qarsılas memleketke sırttan qolaysız jağday tudırıp, işki jağdaydı şayqaltudı közdeytin «gibrid» küres täsilderin qoldanu ürdisi bayqaladı» dep jazılğan.

Simferopol' (Qırım) äuejayında twrğan reseylik qarulı jauıngerler. 28 aqpan 2014 jıl.

Qazaqstan strategiyalıq zertteuler institutı direktorınıñ orınbasarı Sanat Köşkimbaev ta jaña äskeri doktrinada «gibrid» küres täsilderi» termininiñ payda boluın Qırım anneksiyasımen baylanıstırmaydı. Onıñ sözinşe, Qazaqstan men Resey arasında mığım strategiyalıq, onıñ işinde äskeri qarım-qatınas ornağan, sondıqtan Reseydi Qazaqtanğa tönetin äldebir qater közi retinde qarastıru qisınsız.

Bwrınğı senat deputatı Ğani Qasımov jaña äskeri doktrinadağı «gibrid» küres täsilderi» terminin Reseydiñ Qırımdı anneksiyalap aluı men Ukrainadağı özge oqiğalarmen baylanıstıruğa üzildi-kesildi qarsı. Onıñ sözinşe, äldebir terminderge alañdamay, irgeli principterge süyenu qajet. Qırımdağı oqiğalarğa baylanıstı ol eñ bastısı – «Qazaqstan Qırımdı Reseydiñ bir böligi dep tanığan joq» deydi.

Ğani Qasımovtıñ aytuınşa, Resey de kiretin «yadrolıq klubtıñ» bes memleketi Qazaqstan territoriyasındağı yadrolıq qarudı joyu kezinde el täuelsizdigine, onıñ işinde, territoriyasına qol swqpauğa kepildik bergen, qazir Qazaqstanğa qatıstı kepildikter «jwmıs istep twr». Qasımovtıñ sözinşe, Qazaqstandağı jağdaydı Sovet Odağı küyregennen keyin Qazaqstan siyaqtı yadrolıq qaruı bar elge aynalğan, äri «yadrolıq klubqa» müşe elder onıñ da qauipsizdigine, territoriyalıq qauipsizdigine kepildik bergen Ukrainadağı jağdaymen salıstıru dwrıs emes.

- Äzirşe Qazaqstanğa qatıstı eşkim eşteñe bwzğan joq. Osıdan barıp elimizdiñ qorğanısın, özimizdiñ qorğanıs strategiyamızdı qwrıp jatırmız, – deydi Ğani Qasımov.

ÄSKERI DOKTRINA JÄNE RESEY FAKTORI

Biraq sarapşılar arasında jaña äskeri doktrinadağı «gibrid» küres täsilderi» terminin Reseydiñ Qırımdı anneksiyalap aluımen baylanıstıratındar da bar. Mısalı, almatılıq sayasattanuşı Dosım Sätpaev Azattıqqa Qırım men Ukrainanıñ oñtüstik-şığısındağı oqiğalarğa baylanıstı Qazaqstanda jwrt Resey jaqqa qauiptene qarauı mümkin. Sätpaevtıñ sözinşe, Qırımdı anneksiyalağan kezin aytpağanda, AQŞ-tağı prezident saylauına kilikken kezde de qoldanuı mümkin dep sanap, «gibrid täsilderdi» özge elderden göri köp paydalanadı dep keyingi jıldarı Reseydi jii ayıptaydı. Onıñ sözinşe, biıl da Reseydi qoğamdıq pikirge ıqpal etu üşin Germaniya men Franciyadağı saylau kezinde gibrid täsilderdi qoldandı dep ayıptauğa tırısqan.

- Ukrainadağı oqiğalar resmi deñgeyde Reseyge qarsı äldebir twşımdı mälimdemelerge wlaspadı… «Gibrid qaterler» terminin qoldanğanda Qazaqstan ärine älemniñ özge elderinde jiilep ketken terrorizmdi aytadı, terrorizmdi «gibrid qater» elementteriniñ biri retinde qabıldaydı. Biraq körşi elderge ıqpal etudiñ qilı qwraldarın jäne onıñ işinde Ukrainadağı siyaqtı küş qoldanu ädisterin paydalanu arqılı küşeytken Reseydiñ sırtqı sayasattağı arının meñzeui de mümkin, – deydi Dosım Sätpaev.

Jaña äskeri doktrinada köbinese «gibrid» küres täsilderi» türleriniñ biri retinde sipattalatın separatistik qozğalıstardan tönui mümkin qaterge köbirek män berilgen.

«Batıs-2017» birlesken Resey-Belarus' äskeri jattığularında jürgen Reseydiñ «Terminator-2» tankisi (aldıñğı qatarda). Leningrad oblısı, 18 qırküyek 2017 jıl.

Sayasattanuşı Dosım Sätpaev mwnı Resey faktorı men separatizm qaterimen baylanıstıradı. Onıñ sözinşe, Ukrainadağı oqiğalardan keyin separatizmge şaqırğanı üşin qılmıstıq jaza küşeygeni anıq bayqalğan, sondıqtan ol mwnı Qazaqstan biliginiñ el işinde boluı ıqtimal keleşek qaterlerge reakciyası retinde bağalaydı.

Dosım Sätpaev juırda tanıstırılğan Qazaqstannıñ köşi-qon sayasatınıñ 2017-2022 jıldarğa arnalğan äri işki migraciyanı eldiñ oñtüstiginen soltüstik pen soltüstik-batısına jıljıtudı közdeytin qarqındı memlekettik sayasat turalı aytılğan jaña twjırımdamasına nazar audaradı.

- Resmi twrğıdan mwnı da eñbek migraciyasınıñ mäselelerin şeşu retinde, qazir eñbek resurstarı jetispey jatqan soltüstik aymaqtardı qarqındıraq damıtu maqsatında dep tüsindiredi. Biraq eger tüpki maqsatına üñilsek, bwl da eldiñ soltüstiginde qazaq tildi halıq sanın köbeytudi közdegen preventivtik şara, – deydi Dosım Sätpaev.

Keyingi jıldarı keybir keybir reseylik sayasatkerler men sarapşılar Qazaqstannıñ territoriyalıq twtastığına qatıstı birneşe mälimdeme jasap, Qazaqstandağı äleumettik jelilerde dürbeleñ bolğan.

- Resmi deñgeyde bäri jaqsı siyaqtı körinedi – eki el arasındağı äriptestik, özara ärekettestik, Euraziya ekonomikalıq odağı, wjımdıq qauipsizdik şartı wyımı, türli forumdar jii ötedi, biraq Ukrainadağı oqiğalardan keyin beyresmi deñgeyde, qoğamdıq pikir deñgeyinde Reseyge saqtana qarau bar. Al bwl saqtıq qazirdiñ özinde biliktiñ äldebir äreketterinen de, Reseyge qalay qarau kerek degen mäselege qatıstı qoğamdıq pikir qalıptastırudan da tikeley ya janama türde körinedi, – deydi Dosım Sätpaev.

Jaña äskeri doktrinada «Qarsılas memlekettegi jağdaydı şayqaltudı közdeytin, onıñ işinde… separatistik qozğalıstardı paydalanu arqılı astırtın is-qimıldar jürgizilgen jağdayda Qazaqstan qarulı küşteri, basqa da äskerler men äskeri qwrılımdar olardıñ äreketteriniñ jolın kesu üşin arnayı operaciyalar jürgizetin boladı» dep jazılğan. Aldıñğı äskeri doktrinada mwnday norma joq bolatın.

Azattıq radyosı