ҒЫЛЫМНАН АЖЫРАҒАН БІЛІМДЕ САПА БОЛМАЙДЫ!
Бүгінгі күні Қазақстанда орта білім беру саласы күрделі қиыншылықтарды бастан кешіріп отырғаны баршаға аян. Еліміздегі білім сапасы халықаралық PICA, TIMSS, PIRLS зерттеулеріне қарағанда айтарлықтай төмендеп кеткен. 15 жастағы оқушылардың оқу, математикалық және жаратылыстану-ғылыми сауатттықтарын анықтауды мақсат еткен PICA ұйымының 2009 және 2012 жылдарда өткізген зерттеуінде қазақстандық оқушылар сәйкесінше 59-шы орыннан 63- орынға төмендеген. Осы жылдар аралығында «Денсаулық және бастауыш білім» көрсеткіші 86 орыннан 93 орынға түскен. «Жоғарғы білім және кәсіптік даярлық» көрсеткіші 51-орыннан 60-орынға ығысқан.
Қазақстандағы салыстырмалы педагогика ғылымының негізін салушы көрнекті ғалым, педагогика ғылымдарының докторы, Қазақстан Педагогикалық Ғылымдар Академиясының Президенті Асқарбек Құсайынов кеше (02.08.2016) жарық көрген «Орта білім беру жүйесіндегі дағдарыс: шығу жолдары» атты кітабында «елімізде білім беру сапасын көтеруге бағытталған барлық реформалар ешқандай ғылыми негізсіз жүргізілген» айтады. Соның салдарынан бірде бір реформа аяғына дейін жеткізілмегенін алға тартады.
Тәуелсіздік алған ширек ғасырда білім саласын 14 министр басқарған. Әрқайсысы өзінше реформа жасағысы келеді. Бірақ өкінішке қарай шенеуніктердің министрлік «ғұмыры» келте болып жатады. Бірі бастаған істі екіншісі аяқтағысы келмейді. «McKinsey&Compani» компаниясының ғалымдары өз зерттеулерінде барлық елдер білім сапасын көтеру мақсатында бірдей жұмыс атқаратындығын, алайда сол жұмысты жүйелі түрде атқарған елдің ғана білім сапасы көтерілетіндігін анықтаған. Қазақстанда сондай жүйеліліктің жоқтығынан 25 жыл бойы білім саласы таптаурында немесе алға басу орнына кері кетіп жатыр.
Педагогикалық зерттеулерге бөлінетін қаражат «мысықтың сідігіндей». 2009 жылы ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге 6 млрд 163,5 миллион теңге бөлінсе 12 жылдық білім беру жүйесіне өту проблемаларын зерттеуге бар болғаны 12 млн теңге бөлінген. Кейінгі жылдардағы жағдай да осы шамалас. Яғни Қазақстанда білім сапасын көтеру ғылыми негізде жүйелі түрде жүргізілмейтіндігі көзге ұрып тұр. Жүргізілген зерттеулер нәтижесіне құлақ түріп жатқан ешкім жоқ.
Автор өз кітабында ұрпақты ана тілінен аулақ тәрбиелеу бейруханиятқа бастайтынын айтады. «Ұлттық құндылықтан ажырай бастаған жас буын ұлт келешегінен гөрі өз басының қамын ойлауға бейімделеді, оның патриоттық қасиетіне сызат түседі. Бұл аса қауіпті әрі қорқынышты құбылыс», –дейді автор.
Орта білім беру жүйесі мен экономикасы озық дамыған 20 мемлекеттің ішінде 1-сыныпта екі тіл Гонконг, Сингапур, Жаңа Зеландия және Ирландия сияқты төрт елде ғана оқытылады екен. 2-сыныпта бұларға Люксембург қосылып 5 ел болған. Жалпы осы 20 елдің ішіндегі 13 елде 2 тіл оқытылады. 1-6-сыныптарда дамыған елдердің ешқайсысында 3 тіл оқытылмайды. Сонда Қазақстан «үш тұғырлы тілді» қайдан шығарған. Қандай ғылыми негізге сүйенген?
Академик, педагог- ғалым Асқарбек Құсайынов Канада, Жапония, Финляндия, Оңтүстік Корея, Сингапур, Тайвань, Гонконг, Ирландия, Жаңа Зеландия және тағы басқа отыз шақты елдің елдің тәжірибесіне үңіледі. Үңіледі де бала ұлттық негізде адамгершілік, ізгілік тәрбиесін алмай толыққанды патриот болып қалыптаспайтынын тұжырымдайды. Ал біз қазақ халқымен қоса барлық диаспораларға ұлттық құндылықтарымызды сіңірудің орнына «ұлт» деген, «қазақ» деген сөздерден бетімізді басып тұра қашамыз.
Шикі оқулықтар да жан шошытады. Бір оқулық жасауға шетелдерде 3-5 жыл жұмсалса бізде сәуір айында шыққан бұйрыққа сәйкес күзде, 1-қыркүйекке күлдібадам «оқулық» дайын болып қалады. Онда 1-сыныптағы қазақ балаларына «бутерброд пен пицца дайындау» көрсетіліп жатады.
Қазақ мектептерінде кейбір пәндерді ағылшын, орыс тілінде оқыту туралы биылғы шешім де «сау сиырдың боғы емес». Білім саласы «ой-хой, дариғалардың» волюнтаристік нұсқауларына көнбейді. Аспаннан алынған шешімдер Қазақстандағы білім саласын одан әрі батпаққа батыра түспек.
Қазақстанда өзінің азаматтық құқығын пайдалана алмайтын, дауысын шығара алмайтын ең әлсіз мамандық – бұл ұстаздар қауымы. Олар жалтақ. Оған бастық көп. Олар қалтасына түсіп жатқан ұрыны көріп тұрып «пышақ сұғып ала ма?!» деп қорқып, аузын аша алмайтын жолаушылар тәрізді. Шынайы ұлттық идеологияның болмауы оқу саласында білім сапасын көтеретін ұзақ жылдарға арнаған жүйенің қалыптаспауына ұрындырып отыр.
Мұғалімдердің биылғы тамыз кеңесіне қатысушылардың Асқарбек Құсайыновтың «Орта білім беру жүйесіндегі дағдарыс: шығу жолдары» атты кітабымен қаруланып баруын қалар едім. Конференцияда білім беру жүйесі құраушыларының сапасын көтеру, оқулықтар сапасы, «үш тұғырлы тіл» ұстанымының зияны, «Өзін өзі тану» сияқты қажетсіз пәндер орнына қазақ тілі пәнінің сағатын ұлғайту, педагог кадрлар сапасын жақсарту сияқты өткір проблемалар батыл талқыланылып, ертеңгі күнге деген ұтымды жүйелік база қалыптастырылуы қажет деп ойлаймын! Білім саласындағы бассыздықтар дереу тоқтатылуға тиіс!
Марат Токашбаевтың facebook парақшасынан алынды
Пікір қалдыру