جۇگىرتپەلەر
 | 
  • قازاق-جوڭعار ءدىن ءۇشىن سوعىسپاعان!
    كوز قاراس

    قازاق-جوڭعار ءدىن ءۇشىن سوعىسپاعان!

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Mar 18, 2025  |  181 views

    قازاق-جوڭعار ءدىن ءۇشىن سوعىسقان دەگەندەر مىنا دەرەككە سۇيەنسە كەرەك: 1691 جىلى 6 اقپاندا يركۋتسك قالاسىندا جوڭعار حانى گالدان بوشوگتۋ (موڭعول. گالدان بوشيگت; قالم. گالدان-بوشيگت; 1644 – 1697) ەلشىلەرىنىڭ قازاق حاندىعى تۋرالى اڭگىمەسى. «…شابارماندار: «وسىدان ون جىلداي بۇرىن ولار، قالماق بۋشۋحتۋ حانى مەن كازاك ورداسى، ءدىنى ءارتۇرلى بولعان. بۋشۋحتۋ حان قالماقتارمەن جانە باسقا دا وردا مۇشەلەرىمەن بىرگە دالاي-لاماعا سەنەدى، ال كازاك ورداسى اسىرەسە مۇحامەتكە قىرىمدىق جولمەن سەنەدى، بۇسۋرماندىق جولمەن سۇندەتتەلەدى. ال بۋشۋحتۋ حان كازاك ورداسىنا ونىمەن، قالماق بۋشۋحتۋ حانىمەن جانە وردانىڭ باسقالارىمەن ءبىر دالاي لاماعا بىرىگىپ بۋدداعا سەنسىن دەپ جىبەردى. سوندىقتان دا ولارمەن جانجال تۋىندادى، ويتكەنى ولار قالماق جولىمەن دالاي-لاماعا سەنگىسى كەلمەدى، وسىنىڭ سالدارىنان ۇلكەن شايقاستار بولىپ، بۋشۋحتۋ حان ولاردىڭ كوپتەگەن

    25
  • تاريح

    ءبورىنىڭ اتىن العان يتەلى مەن مولقى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Mar 27, 2022  |  7,839 views

    («”ۆ”دىبىسىنىڭ ءومىرى» ماقالاسىنان ءۇزىندى) ۆورگ(ۆورك). بۇل كادىمگى كوك ءتۇستى جانە وسىعان بايلانىستى ءبورىنى ءبىلدىردى. ءبورى دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى كوك ءتۇستى ۇعىندىرادى. ۆورگ(ۆورك) ءسوزى ۆ دىبىسىنىڭ “ۇب، وب، اب، با، بو، بۇ، ۇ، ۋ” بولىپ تۇرلەنۋىنە ساي، بۋرع، ۆورع، بۋرى، ۆلۋە، ءبورى، بورىك، ۆولك سوزدەرىن تۋدىردى. ۆولك – ولەكشىن. ۆلۋە(بورە، بولە) – اعىلشىن تىلىنە كوك ءتۇستى بىلدىرەتىن اتاۋ رەتىندە عۇندار جاعىنان ەندى. ءۆولف(بورىپ) ءسوزى ولاردا ءبورىنى بىلدىرەدى. بۋرىل ءتۇس تە كوك ءتۇستى نەگىز ەتەدى. قازاقتا “بورىكتىرىپ قىرادى” دەگەن ءسوز بار. بۇل بىرىكتىرىپ قىرادى دەگەن ماعىنانى بەرەدى. قازاقتىڭ بىرىگۋ دەگەن ءسوزىنىڭ ءاۋباستا تۋىلۋىنا دا بورىلەردىڭ ازىعىن ۇستاۋداعى ۇيىمشاڭ ارەكەتى اسەر ەتكەن. ۆولك(بورع) – شىعىس ەۋروپا جەرىندە ءبورىنى ءبىلدىردى. ۆولك ءسوزى بولع، بولقى

    1971
  • تۇعىرىل حاننىڭ الەمدى بيلەگەن ۇرپاقتارى
    تاريح

    تۇعىرىل حاننىڭ الەمدى بيلەگەن ۇرپاقتارى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Mar 27, 2022  |  7,461 views

    تۇعىرىل حاننىڭ نىلقى شامعۇن(سانعۇن), ەكە(ۇكى), تايبۇعا دەگەن ءۇش ۇلى بولدى. نىلقى شامعۇننان تاراعان اۋلەت تورعاۋىت، قالماق، اباق-ساحارا قاتارلى وردالاردىڭ بيلەۋشىلەرى بولسا، تايبۇعادان تاراعان اۋلەت ءسىبىر، تومەن حاندىقتارىن بيلەدى. تۇعىرىل حاننىڭ ءىنىسى جاقا قامبىنىڭ قىزىنان تۋعان جيەندەر ۇلى موعول ورداسىن، قىتايدى، يراندى بيلەسە، ءوزىنىڭ قۇلاعۋدان تۋعان جيەندەرى يراندى تاعى دۇبىرلەتتى. تۇعىرىل حاننىڭ ۇرپاقتارىنان قازان، قاجى-تارحان(استراحان), قاسىم حاندىقتارىنىڭ تاعىنا وتىرعاندار دا بولدى. قىرىم حاندىعىن بيلەگەن تۇعىرىل حان ۇرپاقتارى تۇتاس جوشى ۇلىسىنداعى بارلىق حاندىقتاردى شەڭگەلىندە ۇستادى. جوشى ۇلىسىنان شىققان حاندىقتاردىڭ تاۋەلسىزدىگىن قورعاۋ جولىنداعى شايقاستاردى ۇيىمداستىرۋشى بولدى. قىرىم حاندىعىن بيلەگەن تۇعىرىل حاننىڭ ۇرپاقتارى قىرىم حاندارىنىڭ ەسىمىنىڭ بارىندە كەرەي قوسىمشاسى بار. بۇل تۋرالى ورىس زەرتتەۋشىلەرى ەكىگە جارىلادى. ءبىرى، قاجى -كەرەيدى تۇعىرىل حان اۋلەتىنەن دەسە، ءبىرى

    1414
  • وسپان باتىردىڭ چويبالسان مارشالعا جازعان حاتى
    زۋقا باتىر 150 جىل

    وسپان باتىردىڭ چويبالسان مارشالعا جازعان حاتى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Feb 1, 2021  |  11,406 views

    سۋرەتتە وسپان باتىردىڭ 1944 جىلى ناۋرىز ايىندا چويبالسان مارشالعا جازعان حاتى بەرىلگەن. حاتتا وسپان باتىردىڭ ءوز قولى قويىلعان، ءمورى (تاڭباسى) باسىلعان. حاتتىڭ اۋدارماسى: اسا قۇرمەتتى مارشال جولداسقا سالەم (جازامىن ءمانىسى:) ول جاقتاعى ءبىزدىڭ اسكەرلەردىڭ كەمشىلىك* نارسەلەر بولسا ءبىزدىڭ مىنا بارعان كىسىلەردەن ايتىپ جىبەرىڭىزدەر. جانە دە سول اسكەرلەر جاۋدى قاماپ العان ەكەن، اسسا 10 كۇن، قالا بەرسە 6-7 كۇن، شامالارى بولسا قاماسىن، ەگەر ازىق باسقالاي نارسەلەرى بولسا ونى بۇل جەردەن تولىق قىپ بەرەمىز، كەمشىلىك* نارسەلەرىنە ءبىز مىندەتتىمىز، سول ءۇشىن اسكەرلەرگە وسى حابارلاردى دانباۋ* ارقىلى تيىلسە ەكەن دەپ قۇرمەتپەن باتىر وسپان (قولتاڭباسى، ءمورى). 33. 3/3 قىسقاشا تۇسىندىرمە: كەمشىلىك*: حاتتا بۇل ءسوز مىنەزدەمە ماعىناسىندا ەمەس، قاجەتتىلىك، بۇيىمتاي، كەرەك-جاراق سياقتى الەۋمەتتىك ءھام تۇرمىستىق ماعىنادا

    2068
  • التاي ولكەسىنىڭ شىڭجاڭعا ءوز ەركىنەن تىس قوسىلعانىنا 100 جىل (1920-2020)
    زۋقا باتىر 150 جىل

    التاي ولكەسىنىڭ شىڭجاڭعا ءوز ەركىنەن تىس قوسىلعانىنا 100 جىل (1920-2020)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Jan 27, 2021  |  5,009 views

    1920- جىلعا دەيىن سينتسزيان ماسەلەسىنە التاي ولكەسى قامتىلمايتىن-دى. التاي ولكەسى 130 جىلداي ورتالىق ۇكىمەتكە جەكە قاراپ كەلدى دە، 1919-1920 جج اراسىنداعى ىشكى-سىرتقى ساياسي ءھام گەو-ستراتەگيالىق ماسەلەلەرگە بايلانىستى جەكە ولكە ستاتۋسى ءبىرجولاتا جويىلعان ەدى. سينتسزيان گۋبەرناتورى ياڭ-نىڭ قولقا سالۋىمەن التاي ولكەسى سينتسزيان پروۆينتسياسىنىڭ قاراۋىنا ءوتتى. مىنا اكىمشىلىك كارتا 1916-1920 جىلدار اراسىندا دايىندالعان. وسى كارتادا التاي ولكەسى انىق كورىنەدى. تسين يمپەرياسى قۇلاعان سوڭ بيلىككە كەلگەن بۋرجۋازيالىق ۇكىمەت بۇكىلمەملەكەتتىك قۇرىلتاي جينالىسىن وتكىزەدى سونىمەن بىرگە سول جىلى ۋاقىتشا ۇكىمەتتىڭ كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋى وتەدى. وسى ساياسي ءىس-قيمىلعا التاي ولكەسى جەكە ەل رەتىندە قاتىسقان. ول تۋرالى كەيىن ايتامىز. 1905, 1908, 1912 جج اراسىنداعى كۇردەلى اكىمشىلىك رەفورمالاردان كەيىن التاي-قوبدا ەلىندە تۇبەگەيلى وزگەرىستەر بولدى. 1914- جىلى قۇلجا

    1051
  • ريم بيلەۋشىلەرى ۇلى دالادان بارعان با؟
    تاريح

    ريم بيلەۋشىلەرى ۇلى دالادان بارعان با؟

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Sep 6, 2020  |  10,398 views

    يتەلى رۋى – ىرگەلى رۋلاردىڭ ءبىرى. اتاۋى جاعىنان يتەلى كادىمگى يتەلگى قۇستىڭ اتاۋىنىڭ عاسىرلار لەگىندە ع، گ ارىپتەرى تۇسۋىنە بايلانىستى وزگەرىسكە ۇشىراعان ءتۇرى بولۋى مۇمكىن. ەكىنشى جاقتان العاندا، يد-تەلى، يدي-تەلە بولىپ ەجەلگى التايلىق تەلەلەردىڭ ءبىر بۇتاعى بولۋى مۇمكىن. يد-تەلى، يدي-تەلە اتاۋلارى ولاردى جەر-تەلەلەرى(وتىرىقشى تەلە) جانە قاسقىردى توتەم ەتكەن تەلەلەر رەتىندە كورسەتە الادى. يتەلىنىڭ شەجىرە بويىنشا كوكبۇلاق دەگەن اتانىڭ نەمەرەسى ەكەنىن تانىساق، كوك ءسوزىنىڭ قۇدايى سيپاتتار مەن كوك بورىگە، كيەگە قاتىستىلىعىن ەسكەرسەك يت ءسوزىنىڭ ءارى جاعىندا قاسقىر توتەمى جاتادى. يتاليانداردىڭ يت ەمگەن(قاسقىر ەمگەن) ەكى بالانى توتەم ساناپ، كۇنى بۇگىنگە دەيىن يتەلى اتاۋىنان يتەليا(يتاليا) بولىپ تۇرعانىن بىلە الامىز. ونىڭ ۇستىنە كوكبۇلاق اتالاتىن كەي جەردى حالىق كوكەبۇلاق دەپ تە ايتادى. كوكەبۇلاق – تىۆا

    3508
  • شونجىنىڭ گەو-ستراتەگيالىق شىندىعى (ساراپتامالىق ماقالا)
    كوز قاراس

    شونجىنىڭ گەو-ستراتەگيالىق شىندىعى (ساراپتامالىق ماقالا)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Jun 20, 2020  |  5,190 views

    بۇل اۋدان (شونجى) قاراساڭىز شەكاراعا ءتيىپ تۇر. شەكارانىڭ كۇنشىعىس بەتىندە اتى قاززاققا بەرىلگەن ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى بار (ەكىنشى سۇگىرەت). وندا جەر قايىسقان قالىڭ قازاق تۇرادى. اۆتونرميالى وبلىس شۋار’دان بۇرىن قۇرىلعان. ورتالىعى قۇلجا قالاسى ء(ۇشىنشى سۇگىرەتتەگى 1-گە قاراڭىز). وسى اۆتونوميالى قازاق وبلىسىنا قازىر سەگىز اۋدان، ءبىر قالا توتە قارايدى. ولار: كۇنەس، نىلقى، توعىزتاراۋ اۋداندارى ء(ۇشىنشى سۇگىرەتتەگى 5,6,9-عا قاراڭىز). بۇل ءۇش اۋدان ىلە اڭعارى مەن ىلە دارياسىنىڭ باسىنا ورنالاسقان قازاق ەڭ كوپ، ەڭ ىرگەلى قونىس تەپكەن، تاريحى وتە تەرەڭ، بايىرعى قازاق جەرى. وسى ءۇش اۋدان قازاقتارى 20- عاسىر باسىندا ورىنبورعا ارنايى حات جازىپ، الاش ءباسپاسوزىن قولداپ قارجى جولداپ، وزدەرىن دە الاشتىڭ الىستاعى ءبىر بولشەگى ساناعان-تىن. وسى ءۇش اۋدان تىڭ يگەرىپ، تام

    1091
  • كەنەسارى حان مەن بالاسى سىزدىق سۇلتان تۋرالى دەرەك وسمان مۇراعاتىنان
    تاريح

    كەنەسارى حان مەن بالاسى سىزدىق سۇلتان تۋرالى دەرەك وسمان مۇراعاتىنان

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Jun 18, 2020  |  5,933 views

    كەنەسارى حان مەن بالاسى سىزدىق سۇلتان تۋرالى دەرەك وسمان مۇراعاتىنان كەزدەسۋى بەك مۇمكىن. بۇعان ەشقانداي دا ءشۇباڭىز بولماسىن. ءبىرىنشى سۇگىرەت، وسمان ەلىندە جارىق كورگەن “باسيرات” (basîret) اتتى گازەت. ەكىنشى جانە ءۇشىنشى سۇگىرەت، وسمان مەملەكەتىندە جارىق كورگەن “ۋاقىت” اتتى گازەت. ءتورتىنشى سۇگىرەت، وسمان سۇلتانى ءابدۇلازيزدىڭ قاشقارياعا كومەككە جىبەرگەن اسكەري قارۋ-جاراق، وق-دارىسىنەن ءبىر پارشا كورىنىس. كەنەسارى مەن سىزدىق سۇلتان تۋرالى وسمان دەرەكتەرى شىنى كەرەك ءالى تولىق زەرتتەلگەن جوق. حان كەنەسارىنىڭ ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىن قازاقستان ايماقتارىمەن شەكتەپ ءبولىپ قاراۋ ەڭ ۇلكەن قاتەلىك سانالادى. حان كەنە مەن شىعىس تۇركىستانداعى قازاق، ۇيعىر، دۇڭعان كوتەرىلىستەرى اراسىنداعى ساياسي، اسكەري قاتىناستار تۋرالى دەرەك تە قىتاي مۇراعاتىندا كومۋلى جاتىر. وندا شاۋەشەك، قۇلجا جانە ءۇرىمجى قالالارىنداعى قازاقتاردىڭ حان كەنەمەن جانە كەيىنگى

    1748
  • ميفولوگياداعى «يت-قۇس» پەن «يتەلى» اتانعان رۋ اتتارى
    مادەنيەت

    ميفولوگياداعى «يت-قۇس» پەن «يتەلى» اتانعان رۋ اتتارى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Apr 13, 2020  |  6,958 views

    «عىلىم ينەمەن قۇدىق قازعانداي» دەپ بەكەر ايتىلماعان. ويتكەنى، شۇيلىككەن تاقىرىبىڭنىڭ ءتۇپ نەگىزىن انىقتاۋ ءۇشىن ءۇن، اۋەن، دىبىس، ءىز، ارىپتەرمەن ءسوز-سويلەمدەردىڭ اۋىسپالىعىن، قۇبىلمالىعىن ونىڭ ءتۇبىرى مەن تۇركىلىك نەگىزىن، ءتىپتى بەينەلەردىڭ بەيىمدىلىگىنە دەيىن انىقتاۋ ارقىلى قورىتىندى جاساۋعا تۋرا كەلەدى. مۇنداي جىڭىشكەلىككە قاراعاندا ءوزى «مەن مۇندالاپ» ايعالاپ تۇرعان انىقتامالىقتان جالتاقتاۋ عىلىم – ءبىلىم، تاريحقا دەگەن جاۋاپسىزدىق ەكەنىن ەسكەرىپ، ەجەلدەن تاريح بەتىنە قاتپارلى تۇسكەن «يتەلى» اتاۋى مەن بۇگىنگى اباق كەرەيدىڭ ءبىر تابى بولعان «يتەلى» رۋى اتىنىڭ قالايشا ۇقساستىعىن ءوز الىمىزشە دالەلدەي كەتۋدى ءجون كوردىم. ارينە، قازاق ۇلتى رۋدان قۇرالعاندىعى شىندىق. ەندەشە، رۋدى زەرتتەۋ ارقىلى ۇلتتى، ءتىپتى دۇنيە تاريحىنا ۇڭىلۋگە بولاتىن سياقتى. الدىمەن وقىرماننىڭ ەسىنە سالارىم، حالقىمىزدىڭ ەجەلدەن بۇگىنگە دەيىن «يت»، «ءبورى»، «قاسقىر»، «كوكبورى»، «قۇرتقا»،

    2936
  • نۇرالى باتىر ەسىركەپۇلى (1714 – 1787)
    تاريح

    نۇرالى باتىر ەسىركەپۇلى (1714 – 1787)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Apr 8, 2020  |  8,424 views

    قازاقتىڭ ۇلى عالىمى ش.ش.ءۋاليحانوۆ ابىلايحانعا ارنالعان ءوز ەڭبەگىندە XVIII عاسىردىڭ قازاق تاريحى ءۇشىن اسا ءبىر اۋىر كەزەڭ بولعاندىعىن اشىپ ايتادى. قازاقتى قان جىلاتقان «اقتابان شۇبىرىندى» جىلداردىڭ حالىق ەسىنەن كوتەرىلە قويماعىنىن دا تىلگە تيەك ەتەدى، سويتە وتىرىپ جالپى  تاريحي ءداۋىر جونىندە «ابىلاي ءداۋىرى قازاقتاردىڭ ەرلىگى مەن سەرىلىگىنىڭ عاسىرى بولدى» دەپ جازىپ قالدىرعان. «قازاقتاردىڭ ەرلىگى مەن سەرىلىگىنىڭ عاسىرى بولعان» دەپ سيپاتتالعان ابىلايحان داۋىرىندە جاساعان باتىرلاردىڭ ءبىرى -  اباق كەرەيدىڭ جاستابان اتاسىنان تارايتىن نۇرالى ەسىركەپۇلى ەدى. باتىردىڭ سوڭعى ۇرپاقتارى مەن ارتىندا قالعان حالقى باتىر اتانىڭ ەرلىگى مەن ەڭبەگىن جىرعا قوسقان كەزدە: جورىقتار جولىن باستاعان، ەر قوساي باتىر نۇرالى. تاريحقا ءىزىن تاستاعان، جانتەكەيۇلى شاقاباي. شاقىرعان قالىڭ باقاداي، وزىممەن بىرگە تەل وسكەن. بەكنازار، قوساي اتاداي،

    3472
load more

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى:

Zero.KZ