|  |  | 

سۋرەتتەر سويلەيدى تاريح

شارقي تۇركىستان رەسپۋبيليكاسىنىڭ تارقاۋى تۋرالى

94242396_1687224721441108_2913772029117202432_n

1944- جىلدىڭ قاراشا ايىندا قۇلجا قالاسىندا قۇرىلعان شارقي تۇركىستان رەسپۋبيليكاسى 1946- جىلعا كەلگەندە ۇكىمەتتىڭ رەسمي تۇردە تاراعانىن جانە بۇدان بىلاي شىڭجاڭ ولكەسىمەن بىرىككەن كواليتسيالى ۇكىمەت قۇرماق نيەتىن بىلدىرە وتىرىپ، ۋاقىتشا ۇكىمەتتىڭ ورگان گازەتى “ازات شارقي تۇركىستاندا” ارنايى ماقالا جاريالاعان-دى.94118006_1687174904779423_8965448023685464064_n

نەبارى ءبىر جارىم جىل ءومىر سۇرگەن قۇلجاداعى شارقي تۇركىستان ۇكىمەتى، 1946- شى جىلعا كەلگەندە رەسمي توقتادى.

1944- جىلدىڭ قاراشا ايىندا ۋاقىتشا ۇكىمەت جاريا ەتىلگەن سوڭ، ۇكىمەتتىڭ ورگان گازەتى “ازات شارقي تۇركىستان” دەپ اتالدى. گازەت ۇيعىر، قازاق، ورىس، موڭعول جانە قىتاي تىلىندە جارىق كوردى. گازەتتىڭ قازاقشا بولىمىندە بۇقارا تىشقانباەۆ، قۇرمانالى وسپانۇلى باسشىلىق ەتتى جانە گازەتتىڭ رەداكتسيا قۇرامىندا اۋەسقان نارىنبايۇلى، راحمەتوللا اپشەۇلى، قۇرمانباي تولىبايۇلى، ابدىبەك، الاديار، اسانباي، سىرايىل، قالي قاتارلى كىسىلەر رەداكتور، اۋدارماشى، ءتىلشى بولىپ جۇمىس ىستەدى. گازەتتىڭ قۇلجا، شاۋەشەك جانە التاي قالالارىندا بولىمشەسى قۇرىلدى. 97958667_1709938365836410_3171495647702417408_n

1946- جىلدىڭ ماۋسىم، شىلدە ايىندا جاريالانعان ماقالادان سوڭ، ۋاقىتشا ۇكىمەتتىڭ گازەت اتى “ينقىلابي شارقي تۇركىستان” (توڭكەرىستىك شىعىس تۇركىستان) بولىپ وزگەردى.

ءبىرىنشى جانە ەكىنشى سۋرەتتەگى ماقالانىڭ اتى: “شارقي تۇركىستان رەسپۋبيليكاسى ۇكىمەتىنىڭ تارقاۋى ءبيلام ءبىر-ەكى ءسوز”. شارقي تۇركىستان رەسپۋبيليكاسىنىڭ 1946- جىلدىڭ وزىندە-اق تارقاعانىن دالەلدەيتىن قۇجاتتىڭ ءبىرى وسى ماقالا.97548121_1709938329169747_9061554398039113728_n

ماقالا ۇيعىر، قازاق، ورىس، موڭعول جانە قىتاي تىلدەرىندە تۇگەل جاريالانعان. ماقالا جاريالانعان سوڭ ورگان گازەتىنىڭ اتتارى وزگەرە باستادى. قازاقشا “ازات شىعىس تۇركىستان” گازەتى “توڭكەرىستىك شىعىس تۇركىستانعا”، ودان “توڭكەرىس تاڭى” اتىنا وزگەردى.

ۋاقىتشا ۇكىمەت شارقي تۇركىستان رەسپۋبيليكاسى تاراعان سوڭ كوپ وتپەي ۇكىمەت اتى دا وزگەرتىلدى. بۇرىنعى شارقي تۇركىستان اتاۋى ء“ۇش ايماق” توڭكەرىستىك ۇكىمەتى دەپ اتالدى. ءۇش ايماق جاق ولكە ورتالىعى ۇرىمجىدە گوميندان ۇكىمەتىمەن كەلىسسوزدەر جاساستى.

Eldes Orda

Related Articles

  • كەنەسارى حانعا تاعزىم

    ءجۇز ەلۋ جىل! بيىل كەنەسارى حاننىڭ ءشايىت بولعانىنا ءبىر ءجۇز ەلۋ جىل تولدى. كەنەسارى عانا ەمەس. ناۋرىزباي باحادۇر سۇلتان، ەرجان سۇلتان، قۇدايمەندە سۇلتان. قىپشاق يمان باتىر، تاما قۇرمان باتىر، دۋلات بۇعىباي باتىر، دۋلات جاۋعاش باتىر، دۋلات مەدەۋ بي، قىلىشتىڭ ءجۇزى، نايزانىڭ سۇڭگىسى بولعان تاعى قانشاما ازامات. قازاق ورداسىنىڭ ەڭ سوڭعى جاراقتى جاساعىندا قالعان ءۇش مىڭنان استام الامان. ءبارى دە ءشايىت بولدى.كەنەسارى حاننىڭ، ونىڭ ەڭ سوڭعى جاۋىنگەر سەرىكتەرىنىڭ قاسيەتتى قانى شاشىلعان اقىرعى ساعاتتا ءتورت عاسىر بويى تورە تاڭبالى قىزىل تۋى جەلبىرەگەن ۇلى مەملەكەت قازاق ورداسى شايقالىپ بارىپ قۇلادى. الاش بالاسى سوناۋ ءۇيسىن، عۇن، تۇرىك زامانىنان تارتىلعان، التىن ورداعا جالعاسقان، قازاق ورداسىنا ۇلاسقان، ورتالىق ازيا توسىندە جيىرما عاسىردان استام، عالامات ۇزاق ۋاقىت

  • 87. كىپ-كىشكەنە فوتوبومبا

    ۋەببتىڭ MIRI اسپابىن سىناۋ دەرەكتەرىن قاراستىرىپ وتىرعان عالىمدار كۇتپەگەن جاڭالىق اشتى. سىناق كەزىندە باسقا نىسان باقىلانسا دا، ۋەبب تەلەسكوپى ۇلكەندىگى نەبارى 100–200 مەترلىك استەرويدتى كەزدەيسوق ءتۇسىرىپ الىپتى! مارس پەن يۋپيتەر وربيتالارى اراسىنداعى نەگىزگى استەرويدتار بەلدەۋىندە ورنالاسقان دەنە ۋەبب كورگەن ەڭ كىشكەنتاي نىسان بولسا كەرەك. نەگىزگى بەلدەۋدەگى كىشكەنتاي استەرويدتار ءىرى كورشىلەرىنە قاراعاندا ناشار زەرتتەلگەن، ويتكەنى ولاردى وسىنشا قاشىقتان باقىلاۋ قيىن. ۋەببتىڭ بولاشاق ارنايى باقىلاۋلارى استرونومدارعا مۇنداعى 1 كيلومەتردەن كىشى استەرويدتاردى زەرتتەپ، كۇن جۇيەسىنىڭ ءتۇزىلۋ مودەلدەرىن ناقتىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. استرونوم توماس ميۋللەردىڭ پىكىرىنشە، توسىنسىي ءۇشىن ۋەببتىڭ وسى كىشكەنە دەنەنى 100 ميلليون كيلومەتر قاشىقتىقتان كورە الاتىن تاڭعاجايىپ سەزىمتالدىعىنا راقمەت ايتۋىمىز كەرەك. جانە بۇل سوڭعى توسىنسىي بولماس. عىلىمي ۇجىم كۇن جۇيەسى جازىقتىعىن (ال كۇن

  • مينيسترلىك سارىشاعاندا زەنيت راكەتاسى بولىمشەلەرىنىڭ ۇرىس اتىستارى وتكەنىن حابارلادى

    سارىشاعانداعى اۋە شابۋىلىنان قورعانىس جاتتىعۋى. قازاقستان قورعانىس مينيسترلىگى تاراتقان سۋرەت. اقپان، 2023 جىل.  قازاقستان قورعانىس مينيسترلىگى 2 اقپاندا رەسەي جالعا العان سارىشاعان پوليگونىندا اۋە قورعانىس كۇشتەرىنىڭ زەنيت راكەتاسى بولىمشەلەرى ۇرىس اتىسى قيمىلدارىن وتكىزگەنىن حابارلادى. جاتتىعۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى “جەكە قۇرامنىڭ اسكەري جانە ازاماتتىق ينفراقۇرىلىم نىساندارىنا جاسالعان اۋە شابۋىلدارىنا تويتارىس بەرۋ دايىندىعىن تەكسەرۋ” دەپ ايتىلادى. قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، “قولدانىستاعى قازىرگى زامانعى زەنيت راكەتاسى كەشەندەرى تسيفرلىق راديولوكاتسيالىق ستانتسيالارمەن جابدىقتالعان”. مينيسترلىكتىڭ حابارلاماسىندا راكەتا كەشەنىنىڭ اتى اتالمايدى. الايدا حابارلامادان رەسەيلىك “بۋك” كەشەنى سىنالىپ جاتقانى بايقالادى. اقپاراتقا قاراعاندا، راديولوكاتسيالىق بارلاۋ قىزمەتى “ۇشاق جانە راكەتاتەكتەس” درونداردى انىقتاعاننان كەيىن جاۋىنگەرلەر دايىن ەمەس پوزيتسيالارعا جىلجىعان. “كەشەندەر ورىستەتىلىپ، شارتتى قارسىلاستىڭ قۇرالدارى جويىلعان”. “زاماناۋي زەنيت راكەتاسى كەشەندەرىنىڭ كومەگىمەن ءبىز ناقتى ۋاقىت رەجيمىندە

  • تاريحشى: باتىس ءسىبىر – بايىرعى قازاق جەرى. كوشىم حان – ۇلتتىق باتىرىمىز! 

    ابىلاي ماۋدانوۆ قوستانايلىق عالىم ءسىبىر جەرىن ورىس پاتشالىعىنان بۇرىن قازاق رۋلارى يگەرگەنىن كىتاپ قىلىپ باستىرماق، دەپ حابارلايدى Express Qazaqstan. تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى امانجول كۇزەمبايۇلىنىڭ ەسىمى عىلىمي ورتادا كەڭىنەن تانىمال. ول ۇنەمى “تاۋەلسىز ەل ءوز تاريحىن وزىندىك كوزقاراسى تۇرعىنان قاراپ، تالداپ، باعا بەرۋ كەرەك” دەگەن ۇستانىمدى ايتىپ كەلەدى. قوستانايلىق تاريحشى بىرنەشە جىل بۇرىن ۇلكەن ءبىر جوبانى قولعا الدى. بۇگىندە ول ۇلى ەركىن ابىلمەن بىرگە “التىن وردانىڭ باتىس ءسىبىر ۇلىسى: ەتنو-ساياسي تاريحى” اتتى ەڭبەك جازىپ جاتىر. بۇل كىتاپ الداعى جىلى (ورىس تىلىندە) جارىق كورمەك. مۇندا قازىرگى قازاقستاننىڭ شەكاراسىنان تىس قالعان بايىرعى قازاق جەرى مەن رۋلارىنىڭ كوپتەگەن تاريحى قامتىلادى.Express Qazaqstan ءتىلشىسى عالىمدى وسى تاقىرىپتا سوزگە تارتىپ، اڭگىمەلەسكەن ەدى. باتىس ءسىبىر — ءبىزدىڭ بايىرعى

  • نكۆد اتقان قازاقتىڭ قايسار قىزى

    ستاليندىك رەپرەسسيا جىلدارىندا الاش قايراتكەرلەرىمەن بىرگە اتىلعان قازاقتىڭ قايسار قىزى شاحزادا شونانوۆا اتىلعان قازاقتىڭ ءۇش قىزىنىڭ ءبىرى. نكۆد جەندەتتەرىن شاحزادانىڭ شىققان تەگى شوشىتتى، سوندىقتان ايۋاندىقپەن ابدەن ازاپتاپ بولعاسىن اتىپ تاستادى. سونىمەن شاحزادا شونانوۆا كىم ؟ شاحزادا ارونقىزى شونانوۆا-قاراتاەۆا 1903 جىلى باتىس قازاقستان وبلىسى سىرىم (جىمپيتى) اۋدانىندا دۇنيەگە كەلدى. اكەسى ارون قاراتاەۆ، الاش قايراتكەرى، رەسەي دۋماسىنا دەپۋتات بولىپ سايلانعان باقىتجان قاراتاەۆتىڭ ءىنىسى. شاحزادانىڭ ءوزى شىڭعىسحاننىى تىكەلەي ۇرپاعى ەدى. شاحزادانىڭ تەگى بىلاي: شىڭعىسحان-جوشىحان-توقاي تەمىر-ءوز تەمىر-ءوز تەمىر حوجا باداقۇل ۇعىلان-ورىسحان-قۇيىرشىق حان-باراق حان-جانىبەك حان-وسىك سۇلتان-قاراتاي سۇلتان-ءبيسالى-داۋلەتجان-ارون-شاحزادا. شاحزادانىڭ اناسىنىڭ دا تەگى مىقتى، بوكەي ورداسىنىڭ حانى جاڭگىردىڭ نەمەرەسى حۇسني-جامال نۇرالىحانوۆا. قازاقتان شىققان تۇڭعىش جوعارى ءبىلىمدى مۇعاليما 1894 جىلى بوكەي ورداسىندا قازاق قىزدارىنا ارنالعان العاشقى مەكتەپ اشتى،

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: